Heimili og skóli - 01.08.1970, Blaðsíða 28

Námsmat og einkunnir tvennt ólíkt.
Ef vel ætti að vera, þyrfti að skilgreina
hér mörg hugtök, svo sem nám, hlutverk
skólans, kennslu, uppeldi og menntun. Eg
verð af mörgum ástæðum að sleppa öllu
slíku, en nauðsyn ber þó til að fara fáeinum
orðum um hlutverk námsmats. Eg legg
áherzlu á að greina milli námsmatsins ann-
ars vegar og hins vegar einkunna eða ann-
arra aðferða að skilgreina niðurstöður
námsmatsins fyrir nemendum og öðrum. í
raun og veru er um að ræða tvo gjörólíka
hluti, þótt tengdir séu í framkvæmd. Mönn-
um hefur alla tíð verið ljós hvatningarmátt-
ur sjálftengdra tilhneiginga (motiv erings-
makten av ego-forbundne behov) og þeirri
vitneskju verið beitt bæði í sjálfu lífinu og
í skólunum. — Sérfræðingar nú á dögum
eru flestir sammála um, að námsmatið sé
nauðsynlegt til að auðvelda nám. Með því
er aðeins óbeint átt við námshvatninguna
(motiverings faktoren). Aðalatriðið er for-
sögnin sjálf (prediksjon), sem gerir mögu-
legt að fylgjast með og leiða (kontrollere)
námsferlið (opplæringsprosessen) bæði hjá
einstaklingum og hópum. Mitt álit á náms-
mati er, að það sé einn þáttur kennslunnar
og eitt helzta tæki skólans til að auðvelda
kennurum og nemendum starf sitt.
Gagnvart áheyrendum mínum vil ég taka
fram, að ég geng út frá því sem gefnu, að
svo gífurlega kostnaðarsamt fyrirtæki, sem
skólar skyldunámsstigsins eru, endurspegli
í markmiðum sínum, aðferðum og árangri,
kerfisbundinn, hagnýtan og félagslega mik-
ilvægan veruleika. Stjórn skóla og markmið
er aldrei tilviljun.
Skólinn er — og er ætlað að vera — mik-
ilvægt þjóðfélagstæki til að dreifa upplýs-
ingum og þekkingu í þeim tilgangi að ná
félagslegum og efnahagslegum markmiðum.
Enginn fær skilið það kerfi, sem liggur til
grundvallar starfi skólanna, hvorki á
skyldunámsstigi né í sérskólum og æðri
menntastofnunum, nema hann skilji það
samfélag, sem á bak við stendur og þá eink-
um markmið og viðhorf ráðandi stétta og
afla innan þess. Bollaleggingar um skóla-
mál án þekkingar á gildisviðhorfum þjóðfé-
lagskerfisins og valdaskiptingunni verða oft
barnalegt hugsjónahjal og óskhyggja, sem
því miður hindrar oft fremur en hitt raun-
hæft endurmat á stöðu skólans í samfélag-
inu.
Eg geng út frá því sem staðreynd að þró-
un þjóðfélagsins sé ójöfn í hinum ýmsu þátt-
um þess. Eins og aðrar stofnanir þjóðfélags-
ins getur skólinn einangrazt, staðnað eða á
einhvern hátt orðið í ósamræmi við ríkjandi
þróun og þörf bæði samfélagsins og ein-
staklingsins. Þessa má víða sjá merki.
En hver er aðstaða hins „námstrega“ nem-
anda í skólum okkar nú til dags. Aðstöðn
hans verður ekki lýst betur öðruvísi en
þannig, að hún sé veik, hann stendur höll-
um fæti.
Misrétti nemenda í skólanum?
Lítum á þessar einföldu spurningar. Er
slakur árangur nemandans óhjákvæmileg
afleiðing lélegra námshæfileika, eins og
margir munu halda? Lélegur námsárangur
er þá túlkaður sem óhjákvæmileg afleiðing
líffræðilegra staðreynda. Endurspeglut'
staða hans í skólanum að einhverju leyti
þjóðfélagslega og efnahagslga nauðsyn r íkj-
andi samfélagshátta? Er það þannig. að
hinn námstregi verði að ganga í gegnum fé-
lagslega og persónulega skólun til þes>* að
geta gegnt minni háttar (inferior) siöðu,
HEIMILI OG SKÓLI
72