Heimili og skóli - 01.08.1970, Blaðsíða 30

háð fyrir hönd þeirra nemenda, sem standa
höllum fæti í almennum skólum. Eg tel, að
endurnýjun á starfsháttum og markmiðum
skólans sem stofnunar muni að verulegu
leyti verða háð með hagsmuni hinna náms-
tregu í huga. Gefa má gaum að því í þessu
sambandi, að flestar þjóðfélagslegar og
menningarlegar umbætur hafa hafizt sem
harátta fyrir réttindum minnihlutahópa.
Sérstaklega vil ég benda á það hér, að
hinn duglegi og hæfi nemandi hefur einnig
sín vandamál að glíma við vegna starfsað-
ferða, sem tíðkast í skylduskólum. Hið al-
menna fræðsluhlutverk kerfisins miðar að
öðrum þræði að því að gera alla jafna og
líka. Það verður svo aftur til þess, að af-
burðanemendur fá ónóg viðnám fyrir hæfi-
leika sína og verða á þann hátt ein tegund
af undirmálshóp skólans (under-achievers).
I fáum orðum mun ég nú víkja að þrem
atriðum, sem ráða mestu um námsgengi
allra nemenda og þá ekki sízt hinna náms-
tregu. (Sökum tímaskorts er sleppt mörgum
atriðum, sem nauðsyn væri að nefna, ef rök-
styðja ætti sjónarmið mín að nokkru gagni.)
Atriði neru: 1. greindin, 2. námsáhug-
inn (motivasjon) og þarfir tengdar sjálfs-
mynd (egoforbundne behov) og 3. kennar-
inn.
Greind í háu verði.
Eg hef oft bæði í gamni og alvöru sagt
nemendu mmínum á Islandi, að greind væri
virðist öðrn fremur mótast af þeim þáttum
vitundarstarfs, sem einkenna „syllogisma“
í rökfræði og orsaka-afleiðingatengsl í
stærðfræði og raunvísindum. Þessi þáttur
vitsmunalífsins er svo mikilvægur sökum
þess, að í honum felst hæfni til að „objek-
tivisera“ umhverfið, þar með talið aðra
einstaklinga, menn og málleysingja. Á þenn-
an hátt má með forsögn stjórna umhverfi
sínu, einnig öðrum mönnum. í miskunnar-
lausri lífsbaráttu er þetta ómetanlegur eig-
inleiki og hefur gert manninn að herra jarð-
arinnar. Það er greinilegt, að skólinn og
samfélagið leggja höfuðáherzlu á þjálfun
þessa þáttar vitsmunalífsins.
Verkefni og vinnubrögð eru valin þannig
að hlutbundin (objektiv) rökhugsun er úr-
slita atriði við lausn þeirra. Þessi hæfileiki,
sem og aðrir, er vafalaust að verulegu leyti
arfgengur og virðist skiptast á einstakling-
ana samkvæmt líffræðilegum erfðalögmál-
um. I þessum skilningi er það óhrekjanlegt,
að greindarforði mannkyns, bæði einstakl-
ingslegur og samfélagsbundinn er takmark-
aður og mun hlutfallslega alltaf verða það,
þótt meðalgreindarstig manna kunni í rás
þróunar að hækka verulega.
Eitt af einföldustu lögmálum hagfræðinn-
ar er, að verðmyndun fer eftir hlutfalli
framboðs og eftirspurnar. Samkvæmt hag-
nýtingu samfélagsins á vitsmunalífinu og
lögmálum líffræðinnar er óhjákvæmilegt
að greindarhæfileiki sé í háu verði. Rétt
eins og í viðskiptalífinu gætir hér margvís'
legra undantekninga og mótsagna, sem ekkí
verður reynt að skýra. Einhliða áherzla sið-
menntaðra þjóða á hlutbundna (objektiva)
hugsun hefur, að mínu áliti, leitt til allt of
einhliða áherzlu á þennan þátt vitsmuna-
lífsins og að sama skapi til vanmats á sjálf-
lægri (subjektiv), milliliðalausri lifun. í
raun og veru er farið að líta á existential og
sjálflæga tilveru sem blekkingu, eins koaar
spegilmynd af veruleikanum. í raun og veru
ætti skynsömu fólki ekki að leyfast að hafa
neina beina tilfinningu af tilveru sinni!
74
HEIMILI OG SKÓLI