Heimili og skóli - 01.08.1970, Blaðsíða 29

fyrst í skólanum, síðan í sjálfu lífinu, m. a.
í gervi lægri launa, sem veita minni „status“.
Eða eru öll þessi öfl oft að verki, sem svo
hefur í för með sér, að námsárangri hrakar
enn, en geðheilsa og skapgerð nemenda bíð-
ur varanlegt tjón. Þessi sjónarmið, sem hér
eru dregin ýktum dráttum, gera vitanlega
einfaldari þau vandamál, sem við er að
glíma. Á Norðurlöndum t. d. hefur vissu-
lega stefnan verið sú, að jafna aðstöðu neni-
enda innan skólans, m. a. með því að lengja
sameiginlegt nám, fjölga valgreinum, draga
úr ofnotkun einkunna og minnka skipu-
lagða námsgreiningu (organisatorisk diff-
erentiering). Þess í stað hafa menn aukið
fræðslugreiningu (pedagogisk dimmerenti-
ering) innan hvers bekkjar og síðustu árin
hefur verið lögð sífellt meiri áherzla á ein-
staklingskennslu. Engu að síður er það skoð-
un mín, að grundvallaraðstöðumunur nem-
enda haldist með einhverjum hætti ennþá og
sé ein mikilvægasta staðreynd í gerð (struk-
tur) skólans og lífi nemenda.
Því miður er ég ekki nægilega kunnugur
þróuninni í Skandinavíu. Sennilega eru
skoðanir mínar óafvitað mótaðar af sérstök-
um vandamálum Islands í skólamálum og
þess vegna minna virði fyrir starfsbræður
mína í Skandinavíu.
Réttindabót og gildisviðhorf.
Eg mun nú á einfaldan hátt útskýra skoð-
anir mínar á stöðu hins námstrega nemanda:
1. Hinn námstregi verður yfirleitt að láta
sér lynda verkefni og vinnulag, sem miðast
við hugsanagang og atferli hinna náms-
greindu. Tiltölulega góð menntun og náms-
hæfileikar kennara leggjast með nokkrum
hætti á sömu sveif. Þetta er í sjálfu sér ósann-
gjarnt.
heimili og skóli
2. Það líkan (model), sem vanalega er
notað sem grundvöllur að einkunnagjöf,
þ. e. a. s. normal kúrfan, sem reyndar hefur
verið talin framför frá handahófskenndri
einkunnagjöf margra kennara áður fyrr,
þvingar einkunnagjöf, skv. normal dreif-
ing, á námsárangur allra nemenda. Þannig
er líklegt að helmingur nemenda í hverjum
bekk, sem skipað er í af handahófi, verði
fyrir neðan meðallag.
3. Margar athuganir og tilraunir styðja
þá skoðun, að slík niðurröðun á nemendum
lami sjálfsvirðingu þeirra og námsáhuga.
Námsárangur verður því minni en efni
standa til. Ég mun seinna geta nokkurra hug-
mynda í þessu sambandi.
4. Á sama hátt er sennilegt, að þessi nei-
kvæði dómur um verulegan hluta nemenda
setji varanleg merki á skapgerð þeirra og
geðheilsu og auki á óviid þeirra og andfé-
lagslegar hneigðir.
5. Sýndarúrræði, þar sem dregið er úr
námskröfum, próf afnumin og því um líkt,
sem getur orkað líkt og tilraun til að blekkja
nemendur, gera þeim lífið notalegt, munu
ekki reynast til bóta, þegar til lengdar læt-
ur. Urræðin verða að eiga uppruna sinn í
breyttu viðhorfi og mati á markmiðum skól-
ans, hæfileikum og aðstöðu nemenda og
verðmætum eða gildum (verdier) samfé-
lagsins.
A fburðanemendur.
Eg leyfi mér smáútúrdúr. — Það mun
vera almennt viðurkennt, að baráttan fyrir
sérkennslu vangefinna og afbrigðilegra
nemenda hafi ekki einungis orðið þeim nem-
endum til hagsbóta, heldur átt verulegan
þátt í umbótum innan hins almenna skóla.
Líklegt þykir mér, að svipuð barátta sé nú
’ 73