Heimili og skóli - 01.08.1970, Blaðsíða 32

stað innan klíniskrar og samfélagslegrar
(sosial) sálarfræði. Mín skoðun er sú, að
þar sé margt merkilegt í mótun, sem skóla-
menn hafa sýnt of mikið tómlæti. Þessi ný-
fengna þekking, sem aðallega hefur verið
aflað í Bandaríkjunum, á sér margar rætur,
t. d. í kenningum sálkönnuða (psykoana-
lyse), ýmsurn greinum dynamiskrar sálar-
fræði, ekstentialisma, hugmynd um guð-
fræði o. s. frv.
Sjálfsmynd og ný viðhorf.
Vissulega mun margt hér vera uppblásið
og með yfirbragði auglýsinga, en samt er ég
sannfræður um, að af þessum vettvangi
koma og eru þegar konmar hugmyndir, sem
mikilvægar eru fyrir skólana og þá sérstak-
lega fyrir þá nemendur, sem höllum fæti
standa. Eg nefni eftirfarandi dæmi. Hug-
mynd Eriksons um sérstæði (identy) er
gagnleg og varpar ljósi á margt í skapgerð-
armótum manna og þá sérstaklega ungs
fólks. Sjónarmið Carl Rogers eru einnig vel
þekkt nú til dags. Aherzla sú, sem hann legg-
ur á að koma til móts við sjálfan sig og aðra
og skilgreining hans á sjálfsmynd (self-
concept) hafa haft mikil áhrif, ekki bara
innan þröngs hóps sálfræðinga heldur í öllu
samfélaginu og innan skólanna. Þetta á ekki
sízt við um þau áhrf, sem skoðanir annarra
um getu okkar og hæfileika, hafa á frammi-
stöðu okkar og atferli. I þessu sambandi
nefni ég líka „phenomenologisku“ viðhorf-
in innan sálfræðinnar. Nefni þar aðeins
nöfn eins og Kurt Levin, Combs og félaga
hans. Maslow við Brandeis-háskólann hefur
djarflega og með miklu innsæi sett frarn
margar mikilvægar hugmyndir um auðugra
líf, sem m. a. eiga uppruna í nýrri túlkun á
samruna andstæðra og þversagna (paradox)
76
í lífi manna og tilverunni allri. Allir þessir
höfundar leggja áherzlu á vaxtarmátt sjálfs-
vitundarinnar og hæfileika mannsins til að
leysa sín vandamál sjálfur og öðlast heil-
brigði, (non-directive stefna eða aðhverf
viðhorf). Þeir leggja áherzlu á sjálfið,
sjálfsvirðingu, traust og „commitment“ sem
grundvöll að heilbrigðu og árangursmiklu
lífi bæði við nám og störf.
I þessu sambandi get ég ekki látið hjá líða
að nefna bók Glassers „Schools without Fai-
ure.“ Hvað sem segja má um ýmsar staðhæf-
ingar hans, er enginn vafi á því, að við þver-
brjótum einföldustu lögmál um nám og mót-
un atferlis með neikvæðri áherzlu á imistök,
og ofnotkun námshvatningar, sem byggir á
metnaði og ótta. Við sýnum tillitssemi við
geðheilsu nemenda og heilbrigða þróun
sjálfsins, og loks þvingum við alla nemend-
ur með einkunnagjöf inn í tölfræðilegt líkan
normal kúrfunnar, þar sem selvakseptering
(sjálfsviðurkenning) helmings einstakling.l
í nemendahóp, byggir öðrum þræði á niðus -
lægingu hinna, sem lakari árangri ná. Vil ég
sérstaklega benda á athuganir Brúners, þar
sem hann talar um grundvallarmun í vits-
munaatferli duglegra námsmanna og hins
vegar námstrega. Atferli hinna fyrrnefndu
nefnir hann „coping“ sem einkennis af
sjálfstrausti og frelsi nemenda til að próía
sig áfram. Atferli hinna námstregu kallar
hann aftur á móti „defending“. Þeir eru
í stöðugri vörn og vinna verk sitt í skugga,
kvíða og hugstreitu, sjálfsvirðing þeirra er
lömuð og hiigur þeirra deigur.
Álit kennara á Jiæfileikum nemenda.
Ég minni á skoðun Allport, að við van-
rækjum tjáningarstíl — „expressive slyle“
— hjá nemendum, en ofmetum árangur' eða
HEIMILI OG SKÓLI