Heimili og skóli - 01.08.1970, Side 33

afköst. Áð lokum minni ég á hina athyglis-
verðu tilraun Rosentals og Jakobsens frá
1968. Hér er um að ræða það sem nefnt hef-
ur verið „self fulfilling prophecy“. Tilraun-
in bendir til, að álit kennara á hæfileika
nemanda liafi í sjálfu sér marktæk áhrif á
námsárangur. Allir kennarar ættu að kynna
sér hana.
Ekki væri úr vegi, að minna á nauðsyn
rannsókna í sambandi við vandamál hinna
námstregu. Menningarleg og félagsleg atriði
eru hér mjög mikilvæg. Þess vegna verða
að fara varlega í túlkun á niðurstöðum rann-
sókna t .d. frá Bandaríkjunum. Hér á þing-
inu hafa menn haldið fram mikilvægi starfs-
hópa eða teymisvinnu (teamwork) á vett-
vangi uppeldislegra rannsókna. Þetta er
verkefni, sem að mínu áliti ætti að skipu-
leggja á samnorrænum grundvelli. Fyrir ís-
land yrði það mikilvægt, tel ég, að fá að
taka þátt í slíkri samvinnu.
Að síðustu set ég hér fram nokkrar stað-
hæfingar, sem beint eða óbeint snerta stöðu
hins námstrega nemanda. Jafnframt nefni ég
]ítillega tillögur til breytinga. Margt af því
varðar markmið og aðferð skyldunámsskól-
ans í heild. Vandi hinna námstregu er vandi
og verkefni skólans sem stofnunar, og verð-
ur það tvennt ekki aðskilið. Eg hlýt að stytta
mjög mál mitt og taka þá áhættu, að eitthvað
valdi misskilningi. Eg verð einnig að játa
að ég er sjálfur óviss um mjög margt.
1. Skólanum eru að opnast nýir möguleik-
ar, sem ekki sízt ættu að koma hinum náms-
trega til góða. Fræðilega má einkum benda
á fjölþættari og dynamiskari túlkun á
greindarhugtakinu og einnig ný og jákvæð
viðhorf frá félagssálarfræði, klíniskri sálar-
fræði, sállækningum og að nokkru einnig
frá rannsóknum innan menntunarsálar-
fræði. Kennslutæknilega séð felst byltingin
í notkun nýjustu fjölmiðla (massmedia)
tölvum, nýrri gerð skólabygginga og marg-
víslegri annarri tækni.
2. Kennarar á skyldunámsstiginu mættu
gera sér ljóst, að þeir verða nauðugir viljug-
ir að taka að sér uppeldishlutverk foreldr-
anna í síauknum mæli. Kennsla þeirra verð-
ur því að verulegu leyti mótun atferlis
(modifisering) og félagsleg aðhæfing (sosi-
alisering) nemenda. Þótt missögn kunni að
virðast, mun þetta krefjast stóraukinna sam-
skipta heimila og skóla, foreldra og kenn-
ara. Skólinn hefur verið allt of lokuð stofn-
un.
Sjálfslifun engum öðrum tiltæk.
3. í stað þess að byggja kennsluna á
grundvallarhugmynd um vöntun og skort,
verður að ganga út frá forsendukn um auðgi
mannlegra eiginleika og hæfileika. Þar
verður að byggja á útvíkkun á greindarhug-
takinu og viðurkenningu annarra þátta per-
sónuleikans sem verðugra viðfangsefna.
Maðurinn í sjálfu sér sem „subjekt44 er ó-
skiptanleg eining, og sjálfslifun einstaklings
er engum öðrum tiltæk, en verkefni og hlut-
verk (roles) hans eru margvísleg. Þessa
„subjektivu“ og ,,objektivu“ eðlisgerð
mannsins verður að viðurkenna og kenna
nemendum að njóta hvors tveggja óttalaust.
Þar fær skólinn verðugt viðfangsefni.
4. Námsmat og einkunnir eru tvennt ólíkt.
Einstaklingsbundnar einkunnir ætti að af-
nema algerlega á skyldunámsstiginu. í
framhalds- og sérskólum verður að halda
uppi vissum kröfulm, e. t. v. með einkunnum,
því það er alger samfélagsleg nauðsyn.
Námsmat og próf eru upplýsingar um verk
nemenda og einnig að nokkru leyti kennara.
HEIMILI OG SICÓLI
77