Læknaneminn - 01.02.1955, Page 42

1,2
LÆKNANEMINN
tíR ERLENDUM LÆKNARITUM: *)
CHLORPROMAZINE HYDROCHLORID
(LARGACTIL)
Résumé.
Lýst er byggingu, verkun og notkun
lyfs: chlorpromazine hydrochlorid, af
alveg nýjum floklci, þ. e. phenothiazin-
derivötum, sem hafa mjög margvísleg
áhrif, einkum á neurovegetativar funk-
tionir, og þó mörg enn ókunn og óskýrð.
Þar sem svo virðist, sem hægt sé
að breyta áhrifunum með einföldum
substitutionum til þess að láta eina
verkun yfirvega aðra, er óhætt að gera
ráð fyrir, að ýmislegt fleira muni heyr-
ast um þennan efnaflokk í framtíðinni.
Uppruni.
Meðal margvíslegra ganglioplegiskra
efna, sem komið hafa fram síðastl. ára-
tug, er flokkur synthetiskra efna, sem
leidd eru af phenothiazini. Þekktast
þeirra er chlorpromazine hydrochlorid
eða 3-chloro-10 (3'-dimethylaminopro-
pyl)-pheno'thiazin hydrochlorid, sem
kom fyrst fram í Frakklandi undir heit-
inu 4560 R.P., en er nú þekktast undir
nafninu Largactil. (I U.S.A. Thorazine.)
Rannsóknir ýmissa Frakka, þeirra á
meðal Láborit, á eðli reaktiona líkam-
ans við utanaðkomandi áhrifum leiddu
til uppgötvunar og notkunar þessara
efna á fjölmörgum sviðum.
Theoriur um viðhrögð.
Kenningar Laborit og rök hans fyrir
notkun þessara efna eru grundvallað-
ar á kenningum Reilly (irritationssyn-
drom) og Cannon (emergency-reaction),
svo og að nokkru á kenningum Selye
(adaptionssyndrom), og skal hér gerð
grein fyrir niðurstöðum i stu'ttu máli.
Dýr með kalt blóð og dýr, sem liggja
i dvala, adaptera sitt innra milieu að
hinu ytra, og fórna þannig sjálfstæði
sínu um leið. Þroskaðri dýr bregðast
við því með að accomodera sitt innra
milieu að kröfum hins ytra, til þess
að varðveita homeostasis í líkamanum.
Til þess hefur líkaminn yfir ýmsum
*) Tekið saraan sem æfingarritgerð.
mekanismum að ráða, en þekktast er
neuroendocrina kerfið.
Viðbrögð líkamans við árás (trauma,
infection, geðshræring etc.) eru fólgin
í neurovegetativum fasa (vasoconstric-
tion (sympathoadrenerg fasi), síðan
vasodilatation). Áhrif sympathoadrenerg
reaktionar koma ekki aðeins fram á
circulationinni, heldur einnig á líkams-
hita, blóðmagni, electrolytajafnvægi,
meltingarfærum, nýrum og lifur. Hins
vegar leiða þessi viðbrögð ekki aftur til
jafnvægis, heldur sveiflast ,,pendúllinn“,
ef svo má að orði komast, nú til öfugrar
handar (t. d. hyperglycemi slær yfir
í hypoglycemi, vasoconstriction í vaso-
dilatation).
En jafnframt neurovegetativa fasan-
um, er hleypt af stað neuroendocrina
fasanum,. Eftir nokkurn tíma slær þetta
ástand svo yfir í vagotonískan fasa
með lágum blóðþrýstingi, bradycardi,
diarrhe etc.
Þessi viðbrögð líkamans, neurogen,
endocrin etc., geta skotið það hátt yfir
markið, að blóðrásin, sem þá oft er
skemmd af toxískum áhrifum, kollaber-
ar. (Jafnvægi í blóðrásinni byggist á:
1. blóðmagninu, 2. perifer mótstöðu og
3. afköstum hjartans), og getur ekki
lengur séð líkamsfrumunum fyrir nauð-
synlegum efnum til metabolisma sins,
—• afleiðingin verður anoxia. Anoxia
veldur aftur því, að frumurnar auka
efnaskipti sín mjög, og þá á anerob-
um basis, sem leiðir á stuttum tíma
til dauða. Shock definerar Laborit því
sem: ,,.... getuleysi likamans til að
leita aftur innra jafnvægis, eftir að
hann hefur orðið fyrir árás.“ Þar sem
adrenalinreaktionin er þá ekki lengur
fær um að stuðla að jafnvægi aftur
(innan ramma hæfilegra „pendúl-
sveiflna"), stuðlar hún aðeins að því
að viðhalda jafnvægisleysinu.
Talið er nú, að ekki sé hægt að koma
í veg fyrir reaktionir þessar, nema með
„plurifocal" blokkeringu á centripetal
og centrifugal boðum innan taugakerf-
isins, einkum þó vegetativa taugakerf-
isins.