Læknaneminn - 01.10.1987, Blaðsíða 23

Svo sem áður er getið þá er greining
NK-frumanna ekki skorðuð við
veíjaílokka(MHC) eins og hjá T-
drápsfrumum og ekki virðast þessar
frumur geta sýnt nein minnisvið-
brögð. Mótefni gegn MHC koma í
veg fyrir T-frumu virkni gegn
krabbameinsfrumum, en hefur engin
áhrif á eðlislægar drápsfrumur(lO).
Markfruma
Greining, virkjun og
dráp NK-fruma
Sýnt hefur verið fram á að NK-
frumur geta framkvæmt tvennskonar
frumudráp. í fyrsta lagi hið eðlis-
læga frumudráp, sem lítillega hefur
verið rætt um að framan. I öðru lagi
er það svo mótefnaháð-frumumiðl-
að-frumudráp (Antibody dependent
cell-mediated cytotoxicity(ADCC)).
Hér greinir IgG Fc viðtakinn mót-
efni á yíirborði markfrumu. Þessi
gerð frumudráps hefur verið heim-
færð upp á svokallaðar K-frumur,
eða Killer frumur, en komið hefur í
ljós að líklega (lestar ef ekki allar
NK-frumur geta drepið með þessum
hætti(3). Að öllum líkindum er því
um að ræða skörun á NK- og K-
frumum. Því væri kannski skýrara að
kalla þessar frumur ekki NK-frum-
ur, heldur LGL-frumur, sem geta
bæði sýnt NK-drápsvirkni(eðlislægt
frumudráp) og ADCC-virkni. Á
mynd 1. er sýnt tvennskonar frumu-
dráp NK-fruma(9).
Erfitt hefur verið að rannsaka
ADCC frumudráp NK-fruma, þar
sem einkjarna og kleyfkjarna átfrum-
ur rétt sem eitilfrumur aðrar en NK-
frumur eru einnig hæfar unr að fram-
kvæma slíkt dráp.
Það er ekki mjög ljóst hvernig
NK-frumurnar fara að því að greina
og eyða markfrumunum, þegar um
er að ræða eðlislægt frumudráp,
a.m.k. ekki í smáatriðum, en þetta
ferli hefur þó verið greint niður í
nokkur stig; greiningu, þ.e. viðtaki á
ylirborði NK-frumunnar greinir
væki á yfirborði markfrumu, virkjun
NK-frumunnar, sem er undirbún-
ingur fyrir lokaskrefið, frumudrápiö
sjálft(4).
A. Greining
Sameindir á yfirborði NK-frum-
anna greina hér ákveðin væki á yfir-
borði markfrumunnar.
Vitað er að viðtakarnir eru yfir-
borðsprótein sem framleiddir eru de
novo og hafa svipaðan líftíma og önn-
ur frumuhimnuprótein. Talið er að
ósérhæfni NK-frumudrápsins sé or-
sakað af mikilli dreiíingu þeirra sam-
einda sem þessir viðtakar greina.
Þessir viðtakar hafa hinsvegar ekki
verið skilgreindir. Nokkrir kandídat-
ar hafa þó verið tilnefndir. Fyrst ber
að nefna T-200, sem eru glycoprót-
ein með mikinn sameindaþunga(4).
T-200 eru tjáð aðeins á f'rumum
blóðmyndandi veíjar. Niðurstöður
tilrauna benda til að þessi glycoprót-
ein hafi hlutverk bæði í bindingu
NK-frumanna við markfrumu semog
í ræsingu á frumudrepandi ferli
f'rumudrápsins. Einstofna mótefni
gegn T-200, F2.5, bæla sérhæft NK-
frumudrápið in vitro (4). Önnur sam-
eind sem tilgreind hefur verið er
NK-Ta. Einstofna mótefni gegn
þessari sameind kemur einnig í veg
fyrir dráp(4). NK-Ta sameindin
virðist aftur vera nátengd T-frumu
viðtakanum. Vitneskja um T-frumu
viðtakann(TcR) hefur aukist mikið
síðustu ár. Hann er gerður úr a.m.k.
5 polypeptíð-keðjum en tvær þeirra,
a og þ, eru tengdar saman með dí-
súlííð tengi og sýna mikinn breyti-
leika. Það er brey tileiki þessara
tveggja keðja sem grundvallar grein-
ingarhæfni T-hjálpar og drápsfruma.
Nýlega hafa hinsvegar greinst aðrar
tvær keðjur, y og 6(11,12). Þessar
tvær keðjur hafa mun minni breyti-
leika en a og þ og birtast á frumum
sem sýna eðlislægt frumudráp. Svo
virðist einnig sem y og 6 keðjurnar
Mynd 1.
Tvennskonar frumudráp NK-fruma. A. Eðlislægt frumudráp; NK-við-
taki greinir væki á yfirborði markfrumunnar. B. Mótefnaháð-frumu-
miðlað-frumudráp (Antibody dependent cell-mediated oytotoxicity
(ADCC)). Fc nemi fyrir lgG greinir þá yfirborðsvæki markfrumunnar.
LÆKNANEMINN 41987-40. árg.
21