Læknaneminn - 01.10.1987, Blaðsíða 8

þ.e. drepið nær yfir stórt heilasvæði
og slíkt heilablóðfall kemur án við-
vörunareinkenna (þ.e. án T.I.A.).
Blóðrek frá hjarta er því ekki algeng
orsök T.I.A.
Líta verður á T.I.A. sem viðvör-
unareinkenni fyrir heiladrep. Margir
T.I.A. sjúklingar deyja auk þess
vegna hjartavöðvadreps. Áætlað hef-
ur verið að u.þ.b. þriðjungur T.I.A.
sjúklinga fái „slag“ innan 5 ára, af
þeim fimmtungur innan mánaðar og
helmingur innan árs. Eftir að hafa
haft T.I.A. í 6 mánuði eru líkur á
„slagi“ taldar vera 5% á ári, eða um
fimm sinnum meiri en hjá fólki al-
mennt á sama aldri. Innan við íjórð-
ungur slagtilfella kemur hins vegar í
kjölfar T.I.A.1 Af þeim sjúklingum
sem fá endurtekin T.I.A. köst fær
u.þ.b. þriðjungur fyrr eða síðar
heiladrep, þriðjungur fær áframhald-
andi köst án varanlegs skaða og hjá
þriðjungi hætta köstin með tíman-
um.
T.I.A. köst standa í helmingi til-
fella í innan við 5 mínútur, í fjórð-
ungi tilfella í 5-60 mínútur og í fjórð-
ungi tilfella í 1-24 klst. Tíðnin getur
verið frá einu kasti á ævinni upp í
tugi kasta á dag.
Einkenni:
Þrír meginæðastofnar næra heil-
ann, botnslagæð (a. basilaris) að aft-
an og hálsslagæð (a. carotis) sitt
hvoru megin að framan. Einkenni
tímabundinnar blóðþurrðar ráðast
af hvar truflunin á blóðflæðinu verð-
ur (sjá töflu 3).1' 3
Þættir úr heilsufarssögu sem huga
þarf að:
Er um að ræða einkenni frá öðrum
hlutum blóðrásarinnar (angina
pectoris, claudicatio intermittens)
eða áhættuþætti fyrir æðasjúkdóma
(háþrýsting, reykingar, offitu, syk-
ursýki, notkun p-pillunnar, hækkaða
blóðfitu, of- eða vanstarfsemi í skjald-
kirtli, hækkun þvagsýru í blóði)?1, 3’ 7'9
Einn áhættuþáttur sem virðist hafa
verið verulega vanmetinn er ofneysla
áfengis, annars vegar almennt og hins
vegar skömmu áður.7, 10
Klínísk skoðun: *’ 3’ 11
Skoðun á taugakerfi leiðir í ljós
hvort einhver brottfallseinkenni eru
til staðar, en þau eru þó oft gengin
yfir þegar sjúklingurinn kemur til
læknis. Við speglun augnbotna má
e.t.v. sjá embolíur í æðum. Hlusta
þarf vandlega yfir hjarta (m.t.t.
hugsanlegrar embolíuuppsprettu
þar).
Þegar um einkenni frá fremra
æðakerfi heilans (carotis) er að ræða,
getur verið minnkaður púls í háls-
slagæð (a. carotis) og að sama skapi
aukinn púls í gagnaugaslagæð (a.
temporalis). Hlusta ber með
Tafla 2: Helstu mismunagreiningar T.I.A.
- Staðbundin flogaveiki
— Mígreni
- Sykurskortur í blóði (hypoglycaemia)
- Heilaæxli (t.d. blæðing í því)
— Blæðing undir heilabast (haemorrhagia subduralis)
— Heilablæðing (sjúklingur með blæðingu í stúku (thalamus) getur verið
vel vakandi og laus við höfuðverk og uppköst)
Tafla 3: Helstu einkenni T.I.A.
1. Einkenni vegna truflunar í öðru hvoru fremra (carotis) æðakerfinu:
- Skammvinn blinda (amaurosis fugax) á auganu sömu megin (ipsila-
teralt). — Skert sjónsvið (homonym hemianopia), helftarlömun (hem-
iparesa), og/eða skert húðskyn (hemihypalgesia/hypesthesia) í gagn-
stæðri (contralateral) hlið.
- Ef ríkjandi heilahvel: Truflun í málmyndun (málstol eða áfasía),
lestri (dyslexia) og/eða reikningi (dyscalculia).
- Stundum kemur höfuðverkur eftir á.
2. Einkenni vegna truflunar í aftara (vertebrobasilar) æðakerfinu:
- Verkur í hnakka, jafnvel dögum saman.
- Skert sjón/blinda eða ljósleiftur í misstórum hlutum af öðru eða
báðum sjónsviðum (posterior cerebral æðarnar) .
- Tvísýni (diplopia), augntif (nystagmus), augnlokasig (ptosis), and-
litslömun, dofi í andliti, eyrnasuð (tinnitus), kyngingarörðugleikar
(dysphagia), þvoglumælgi (dysarthria), illa samhæfðar hreyfingar
(ataxia), svimi (vertigo), ógleði og uppköst, skert meðvitund (heila—
stofn/litli heili).
- Sjúklingur hnígur niður (tonustap í ganglimum) án þess að missa
meðvitund (drop-attack), lömun í einum eða fleiri útlimum (corticosp-
inal brautir) .
I sumum tilvikum koma einkennin fram eða versna við hreyfingar
höfuðs.
3. Transient global amnesia syndrome:
Skyndileg og tímabundin skerðing á skammtímaminni, en ekki lang-
tímaminni eða minni fyrir líðandi stund (immediate memory). Talið
stafa af truflaðri starfsemi í dreka (hippocampus) annars eða beggja
gagnaugablaða heilans.
6
LÆKNANEMINN M9S7-40. árg.