Læknaneminn - 01.10.1987, Blaðsíða 27

legt hlutverk þessara frumna hvað
varðar stjórnun á staríl blóðmynd-
andi veljar. Beinmergsfrumur(vefja-
ósamræmalegar) er fluttar voru í
mýs með skerta eða enga NK-virkni
döfnuðu vel, en frumur sem fluttar
voru í mýs með örvaða NK-virkni
vegnaði illa. Sýnt var enn betur fram
á þetta hlutverk frumanna in vitro
þar sem kom í ljós að þær gátu bælt
vaxtarhæflleika forstigsfruma hvítra
og rauðra blóðkorna. Einnig hefur
verið sýnt fram á hlutverk NK-
fruma við stjórnun eitilvefjar; þær
virðast hvetja T-frumur til þroskun-
ar en sýnt hefur verið fram á öfug
áhrif á B-frumur, þar sem þær hemja
seytrun mótefna og þroskun fru-
manna. NK-frumur bæla mótefna-
framleiðslu B-fruma sem örvaðar
hafa verið með mitogenum. Því
hníga sterk rök að því að NK-frum-
urnar hafi með stjórnun á mótefna-
framleiðslu að gera. Líkur benda til
að frumurnar stjórni fyrstu stigum
mótefnasvarsins, en T-bælifrumur
virðast koma til sögu við að binda
endi á svarið. Mikil þéttni NK-
fruma á þeim svæðum eitilvefs þar
sem B-frumur eru ráðandi virðist
undirstrika þetta atriði(16,17,18).
Virkjaðar NK-frumur gefa frá sér
ýmsa þætti, s.s. interferon a og þ,
interleukin-1 og -2, „colony-stimulat-
ing-factor“, „B-cell-growth-factor“
og „NK-activating-factor“. Það er
ekki ljóst hvort um er að ræða
ákveðna undirgerð af NK-frumum,
sem framleiðir þessa vaxtarþætti,
sem gæti verið frábrugðin þeim NK-
frumum sem hafa með bælingu að
gera á ónæmiskerfinu. Því virðast
NK-frumurnar bæði koma inn í
stjórnun á þroskun fruma í blóð-
myndandi vef, semog stjórnun á
ónæmissvarinu (4).
Mjög athyglisverð er hin vaxandi
vitneskja um hlutverk NK-frumanna
hvað varðar fyrstu vörn gegn sýk-
ingaþáttum, s.s. veirum, bakteríum
og sníkjudýrum. Líklega mynda
NK-frumurnar ósérhæíða varnar-
línu, einhverskonar fremstu víglínu
gegn innrásarliðinu, áður en hin sér-
hæfðari ónæmisferli virkjast. Inter-
feron er talið hafa miklu náttúrulegu
hlutverki að gegna í því að virkja
NK-frumurnar gegn sýkingarvaldin-
um(6,19).
Lokaorð
NK-frumurnar voru uppgötvaðar
vegna hæfileika þeirra til að drepa
krabbameinsfrumur ýmiskonar. Síð-
an þá hefur komið í ljós að þessar
frumur gegna annarskonar störfum
einnig: stjórna þroskun blóðfruma
og mynda ósérhæfða vörn gegn sýk-
ingarvöldum og eiga þátt í höfnun
beinmergsgræðlinga. Við því er að
búast að frumur með slíkt verksvið
séu vel varðveittar þróunarlega, þar
sem þær hljóta að gegna mjög lífs-
nauðsynlegu hlutverki. Enda kemur
á daginn að NK-frumur finnast í lítt
þróuðum hryggleysingjum sem ekki
hafa þróað með sér sérhæft ónæmis-
kerfi, þ.e. kerfi með greiningarhæfni
T- og B-eitilfruma(20).
Virkni NK-fruma gegn sýkingar-
völdum undirstrikar það að frum-
urnar hafa einhverja möguleika á því
að greina á milli sjálfsins og fram-
andleikans. Verið getur að virkni
NK-frumanna gegn krabbameins-
frumum sé í raun afleiðing af slíku
grundvallar varnarstarfi. í hrygg-
leysingjum hefur einnig verið sýnt
fram á virkni NK-fruma gegn heil-
brigðum frumugerðum(20). Því get-
um við ályktað að stjórnun á þrosk-
un og fjölgun annara frumugerða sé
annað grundvallarstarf NK-frumna.
Bæling á frumulínum með hraðan
vöxt gæti einmitt verið önnur skýr-
ing á virkni NK-fruma gegn krabba-
meini.
Þakkir
Helgu Ögmundsdóttur ónæmis-
fræðingi vil ég færa hinar bestu
þakkir fyrir lestur handrits og góðar
ábendingar.
Heimildaskrá
1. Klein, J.(1982) Immunalogy, the
science of self-nonself discrimina-
tion. John Wiley & sons, Inc.
2. Ferrarini M., Grossi C.E.(1986)
Ultrastructural and cytochemist-
ry of the human large granular
lymphocytes. í Immunobiology of
natural killer cells, vol. I, ritstj.
Lotzová E., Herberman R.B.;
CRC Press, Inc, Florida, 33-45.
3. Henkart P.A.(1986) Mechanism
of NK-cell mediated cytotoxity, í
Cancer immunology, Innovative App-
roaches to therapy, ritstj. R. B.
Herberman; Martinus Nljhoff
Publishers, Boston, 123-151.
4. Haliotis T., et al.(1986) Physio-
logical and biochemical propert-
ies of receptors involved in natur-
al killer cell-mediated cytolysis of
tumour cells. I Receptors in tumour
biology, ritstj. C. M. Chadwick;
Cambridge University Press, 1-
29.
5. Hersey P., Bolhuis R. (1987)
„Nonspecific“ MHC-unrestricted
killer cells and thcir receptors,
Immunology today, 8, 233-238.
6. Herberman R.BJ1986) Natural
killer cells, Ann. Rev. Med., 37,
347-52.
7. Uchida A.(1986) The cytolytic
and regulatory role of natural
killer cells in human neoplasia,
Biochim Biophys Acta, 865, 329-
340.
8. Abo T., Cooper M.D., Balch
C.MJ1982) Postnatal expansion
of the natural killer and killer cell
population in humans identified
by the monoclonal HNK-1 anti-
body, J. Exp. Med., 155, 321-326.
LÆKNANEMINN Vmr-40. árg.
25