Læknaneminn - 01.10.1987, Síða 44

l25I-mótefnaflétta, var dregið blóð
samtímis úr slagæð, nýrnabláæð,
portæð og lifrarbláæð apanna.
Geislavirkni í sýnum var notuð sem
mælikvarði á þéttni mótefnaflétt-
anna. í stuttu máli steig ,25I þéttnin í
öllum sýnum til að byrja með og
náði hámarki við lok inndælingar.
Þéttnin var þá áberandi hæst í slag-
æðarsýninu og nýrnabláæðarsýninu,
lægri í portæðarsýninu og langlægst í
lifrarbláæðinni (ca. 17 x lægri en
nýrnaslagæð). Geislavirkni sýnanna
hrapaði þegar inndælingu l25I-
merktu mótefnafléttnanna var hætt
og var alltaf langlægst í lifrarbláæð-
inni. Af þessu voru þær ályktanir
dregnar að mótefnafléttur bundnar
rauðum blóðkornum losna fyrst og
fremst af rauðu blóðkornunum í lif-
ur. Lækkun á geislavirkni í portæð-
inni benti þá og til hreinsunar mót-
efnaflétta af rauðum blóðkornum í
milti. — Þau ferli eru ekki að fullu
þekkt sem stýra svo staðbundinni
losun mótefnafléttna, bundnum
rauðum blóðkornum, til fruma
(vefjagleypla) sem geta útrýmt þeim.
Ekki er þó ólíklegt að mikil þéttni
Fc-viðtaka og CRl á frumuhimnu
vefjagleypla bindi mótefnafléttur
fastar en tiltölulega lág CRl þéttni á
rauðum blóðkornum.2
Vegna öxulflæðis blóðsins (e. axi-
al blood flow) ferðast uppleystar
mótefnafléttur í útlagi (peripheral
plasma layer) blóðflæðisins, en ekki í
innlagi þess (central erythrocyte
layer) eins og mótefnafléttur fast-
bundnar rauðum blóðkornum. Heil-
brigð skynsemi segir okkur að þær
síðarnefndu falli síður út í nýrum,
liðum og húð, því þær berast með
markvissari hætti en hinar, til
hreinsunarstöðva í háræðastokkum
(e. sinusoids) lifrar (og milta).
Við frekari rannsóknir kom í ljós
annar og ekki síður líflræðilega mik-
ilvægur eiginleiki CRl. Sýnt var að í
nærveru þáttar I hamlaði CRl virkni
uppbótarferilsins og nokkru seinna
uppgötvaðist að miðað við virkni á
hverja þyngdareiningu er CRl (á
rauðum blóðkornum úr kindum)
u.þ.b. þúsund sinnum virkari hjálp-
arþáttur'°(e. cofactor) , þáttar I
heldur en þáttur H.3 Þessi byltingar-
kennda uppgötvun breytti skoðun-
um manna á klofningarkerfinu og
jafnvel lífeðlisfræði töluvert:
A conceptual advance arising
from these findings has been the
recognition that membrane
factors can participate in ext-
racellular reactions, as well as
intracellular events, and thus had
to be regarded as components of
the complement system and
included in any analyses that
would attempt to fully under-
stand C3 and C4 metabolism and
function.3
Þar með var CRl orðinn einn af
stilli- eða hemilþáttum ónæmis-
kerfisins:
Mynd 2 lýsir niðurbroti C3b og því
verður ekki nánar lýst en C4bp eða CRl
bindast fastbundnu C4b og þá hvatar
þáttur I niðurbrot C4b í iC4b. Fyrir til-
stilli sömu hjálparþátta (C4bp eða CRl)
og þáttar I er iC4b umbrotið í C4d sem
er áfram fastbundin og uppleyst C4c sem
berst út í umhverfið. Það er athyglisvert
með starfræn hlutverk þessara prótína í
huga að CRl genið er nátengt geninu sem
skráir fyrir 4bp.3
Þau efnahvörf sem CRl stuðlar að
(sjá mynd 1 og smáa letrið) hafa
tvöfalda þýðingu. Annars vegar
minnkar bindifíkn (e. binding affini-
ty) CRl og klofningarafleiðunnar við
þessi umbrot og þegar C3b hefur
hvarfast í C3dg binst hún ekki leng-
ur viðtakanum. Hafi C3b (iC3b)
verið bundið mótefnafléttu þá losnar
hún sömuleiðis frá rauða blóðkorn-
inu. Sama máli gegnir um C4b. Um-
brot þess í iC4b og C4d fyrir tilstilli
þáttar I losa þessa klofningarafleiðu
af CRl. Hins vegar draga þessi um-
brot úr virkni bæði klassíska og upp-
bótar ferilsins: C3b umbrotsefnið
iC3b bindst ekki þætti B og því dreg-
ur úr myndun uppbótarferils
„C3-convertase“ (C3bBb) og þannig
er haldið aftur af sjálfmögnunar-
lykkju klofningarkerfisins. Á saraa
hátt koma umbrot C4b í iC4b í veg
fyrir að C4b bindis C2a, en C4bC2a
er „C3-convertase“ klassíska ferils-
ins.
Vegna þeirra sameinda af þætti I
sem eru í blóði er tenging mótefna-
fléttna á rauð blóðkorn tímabundin
og í rauninni geta mótefnafléttur
losnað af þeim hvar og hvenær sem
er fyrir tilstilli þáttar I. Því vaknar
sú spurning hvernig rauðu blóðkorn-
in fara að því að ferja mótefnaflétt-
urnar markvisst til vefjagleypla í iif-
ur og milti eins og niðurstöður
Cornacofls ofl. gefa til kynna. Svarið
virðist vera í því fólgið að stöðug
virkni uppbótarferilsins á yfirborði
mótefnafléttna sem bundnar eru
rauðum blóðkornum tryggi stöðugt
framboð klofningarbindla fyrir CRl.
Þannig að þrátt fyrir sívirkni þáttar
I sem sífellt umbrýtur C3b (í iC3b
og þaðan í C3dg) og stuðlar með
þeim hætti að því að mótefnaflétt-
urnar losni af rauða blóðkorninu
losna þær ekki af fyrr en þær
„snerta" vefjagleypla sem geta
bundið þær fastar en rauðu blóð-
kornin. (sjá ofar)
í blóðrás prímata eru 90-95 %
CRl viðtakanna á yfirborði rauðu
blóðkornanna7 og það er svo sannar-
lega fróðleg staðreynd í ljósi ofan-
greindra verkana þessara viðtaka.
Reiknað hefur verið út að 500-1000
sinnum meiri líkur séu á því að mót-
efnafléttur með fastbundna klofning-
arbindla verði fjarlægðar úr blóðrás
af rauðum blóðkornum heldur en
hvítum.7 Þessi nýja vitneskja hefur
svo sannarlega ekki dregið úr áhuga
manna á því að rannsaka hið „non-
42
LÆKNANEMINN ?Í987-40. árg.