Læknaneminn - 01.10.1987, Side 50

þeirra sem skaða óhjákvæmilega eig-
in vefi hýsilsins. (2) Svo öflug og
staðbundin ónæmissvörun veldur
fljótt uppurð bremsuþátta (H og
C4bp og DAF*), svo rækilegri að
þeir ferlar sem venjulega verja eigin
frumur fyrir skaðlegum áhrifum
klofningarþátta, eru yfirbugaðir og
virkjun á „membrane attack unit“
(C5. . .C9) (sjá framar) drepur þær
frumur sem mótefnaflétturnar hafa
fallið á. Slík viðbrögð eru gagnleg til
þess að fjarlægja flétturnar og berjast
við örverur en valda óhjákvæmilega
vefjaskemmdum þegar eigin frumur
eiga í hlut. Sjá mynd 4.
C. Gjörnýting, skortur
eða tepping CRl á rauð-
um blóðkornum sést í
sjúklingum með SLE
Rannsóknir á þjóðflokkum og fjöl-
skyldum gefa til kynna að fjöldi CRl
á rauðum blóðkornum sé arfbundinn
og ákaflega breytilegur í heilbrigðum
einstaklingum. Eins og áður sagði
ákvarðast hann af „ codominant all-
eles as demonstrated by polymorph-
ism in the restriction-fragment
length of CRl gene“.21
I fyrstu var talið að fæð CRl á
rauðum blóðkornum í sjúklingum
með rauða úlfa væri einungis erfða-
bundin en nú bendir margt til þess
að hún geti líka verið afleiðing af
sjúkdómsferlinum sjálfum. Vísbend-
inga, til þess að sjúklingar með SLE
hafi færri CRl á rauðum blóðkorn-
um en aðrir, hefur einkum verið afl-
að með; (1) fjölskyldurannsóknum ,
og þeim uppgötvunum að í sjúkling-
um með rauða úlfa (2) er þéttni CRl
á yfirborði rauðra blóðkorna því
minna sem sjúkdómseinkennin eru
meiri og (3) því að það er neikvæð
fylgni milli fastbundinna C3 afleiða
og CRl viðtökum á rauðum blóð-
kornum í blóðrásinni.14 Til þess að
skera úr um hvort sjúkdómsgangur-
inn sjálfur ylli fæðinni réðust
Walport ofl. í bráðsnjalla rannsókn.
Þeir sprautuðu í blóðrás (e. transfus-
ed into) sjúklinga með rauða úlfa
eða „heita hemólítíska anemíu" (e.
warm hemolytic anemia) rauðum
blóðkornum úr heilbrigðum einstakl-
ingi og greindu með einstofna mót-
efnum rúmlega helmings fækkun
CRl á þessum frumum á 112 klst.'4
Hvort sem fæð CRl á rauðum
blóðkornum er arfbundin eða stafar
af meinsköpun þessara sjúkdóma
eða er sambland hvorutveggja, er af-
leiðingin sú sama: Fækkun CRI
dregur úr getu rauðu blóðkornanna
til þess að bindast og flytja mótefna-
fléttur til kyrrstæða átfrumukerfisins
í lifur og milta. Þessa minnkuðu
bindigetu hefur mátt mæla í sjúkl-
ingum með rauða úlfa (SLE), iktsýki
(e. rheumatoid arthritis) eða ýmsa
blóðsjúkdóma.25
D. Misbrestur á upptöku
mótefnafléttna í kyrr-
stæða átfrumukerfinu
getur valdið sjúkdómum
Minnkuð mótefnafléttna-hreinsi-
geta vefjagleypla í milti og lifur getur
stafað að tvennu. Annars vegar því
að rauðu blóðkornin komast ekki
nægilega nálægt þeim (eins og í
„cirrhoses of the liver") og hins veg-
ar af starfrænum göllum í átfrumu-
kerfinu sjálfu.
Frank MM ofl. rannsökuðu virkni
þessa átfrumukerfis í milti sjúklinga
með sjálfsnæmissjúkdóma, með því
að kanna hversu hröð eyðing eigin
blóðkorna var þegar þau höfðu verið
húðuð mótefnum af G-gerð. Vefja-
gleyplar í milti hafa mikla þéttni Fc-
viðtaka í frumuhimnu sinni sem
bindast G mótefnum.
Studies in patients with active
systemic lupus erythematosus
show a profound defect in Fc-
receptor-specific clearance that
correlates with disease acdvity.
Patients with other autoimmune
diseases have defects in Fc
receptor functional activity when
their illness is characterized by
tissue deposition of immune
complexes.26
M.ö.o. gallar í fleiri bindla-
kerfum en klofningarkerfinu gætu
skipt máli í meinskpöpun fléttusjúk-
dóma. í þessu sambandi er fróðlegt
að velta því fyrir sér að enn hefur
ekki tekist að tengja iktsýki við arf-
bundinn skort á klofningarþáttum
eins og hefur margtekist með rauða
úlfa.27
Samantekt
Uppgötvun klofningarviðtaka í
frumuhimnum, nokkurra frumu-
gerða, hefur opnað nýjar víddir í
ónæmisfræði. Rannsóknir á eigin-
leikum og starfi þessara viðtaka hafa
opnað augu manna fyrir þýðingu
klofningarkerfisins í stýringu og
samstarfi fruma í ónæmissvari.
Starfsgreining á einum undirflokki
þessara viðtaka, sem bindast fast-
tengdum (e. fixed) C3 afleiðum, hef-
ur gert okkur kleift að skilja einstök
skref í fjölda frumuferla, og hefur
leitt til stóraukinnar þekkingar á
hlutverki mismunandi frumugerða í
bólgusvörum (e. inflammatory res-
ponces). — Auk þess sem þessi gerð
klofningarviðtaka er á átfrumum og
auðveldar þeim að gleypa mótefna-
fléttur er hún á rauðum blóðkornum.
CRl er einn þessara viðtaka og
hann er þýðingarmestur þeirra í
nýuppgötvuðu flutnings- og hreinsi-
kerfi, sem flytur mótefnafléttur til
hins kyrrstæða vefjagleyplakerfis (e.
fixed macrophage system), þar sem
þeim er eytt. í blóðrásinni eru meira
en 90 % CRl á rauðu blóðkornum
og þar gegna þeir a.m.k. tveimur
hlutverkum; annars vegar bindast
48
LÆKNANEMINN ^987-40. árg.