Læknaneminn - 01.04.1991, Blaðsíða 20

Ósjálfrátt atferli kemur aðeins fyrir hjá litlum hluta
drómasjúklinga. Dæmigert er að aka heim frá vinnu og
að vakna upp á röngum stað í allt öðrum bæjarhluta
eða að menn hafa lagt bílnum í bílastæði nágranna
síns. Dæmi eru um að manneskja hafi sett óhreina
diska í tauþurrkarann og vaknað upp við brothljóðin í
diskunum. Sumir skrifa merkingarlausar setningar í
glósubókina sína inn á milli þess sem þeir glósa upp
eftir fyrirlesara og enn aðrir skjóta inn í samtal
setningum sem eru ekki í tengslum við það sem talað
er um.
Ósjálfrátt athæfi er stundum framkvæmt á það
eðlilegan hátt að þeir sem í kring eru taka ekki eftir
neinu óeðlilegu. Maður sem fær slíkt kast þegar hann
er að borða getur haldið áfram að borða á venjulegan
hátt án þess að nokkur taki eftir neinu óeðlilegu. Hinn
ósjálfráði þáttur kemur hins vegarfram þegareitthvað
fer úrskeiðis, t.d. ef hnífurinn snýr öfugt þegar lagt er
á borð, getur manneskjan tekið upp hnífinn og reynt að
borða nteð því að halda um blaðið og skera með
handfanginu.
Framvinda
Algengast er að einkenni dróntasýki komi fram
um tvítugsaldur en að meðaltali líða 7 ár frá því að
einstaklingur fer að finna fyrir einkennum þar til
læknir greinir sjúkdóminn. Þá er sjúklingurinn búinn
að leita til 4-5 lækna að meðaltali vegna þessarra
einkenna. Ofsyfjan er mjög oft ranglega greind sem
streita, taugaveiklun eða þunglyndi sérstaklega ef
skyndilömun er ekki til staðar og ef svefn að nóttu er
verulega truflaður.
Aldur við byrjun sjúkdóins
Algengast er að einkenni drómasýki komi fyrst
fram á unglingsárum milli 10 og 20 ára. Aðeins 5% af
tilfellum koma fram fyrir 10 ára aldur, 18% tilfella
koma fram eftir þrítugt og mjög óalgengt er að
sjúkdómurinn komi fram eftir fertugsaldur. Hérerátt
við fyrstu einkenni, en eins og fyrr segir líða oft ntörg
ár frá fyrstu einkennum þar til sjúkdómurinn er
endanlega greindur. Venjulega eru dagsyfja og
svefnköst fyrstu einkennin og þeirn fylgja síðan
nokkrum árum síðar fyrstu einkenni um skyndilömun.
Þessu er þó stundum alveg öfugt farið.
Þróun einkenna
Eftir að einhver hefur fengið einkenni
drómasýki má búast við að hann hafi þau ævilangt.
Gangur sjúkdómsins er venjulega hægur og
breytingar gerast hægt. Oft er þó reynslan að einkenni
verði ntildari um miðjan aldur og eftir því sem fólk
eldist, en þó kann að vera að þetta stafi að einhverju
leyti af því að fólk lærir að hafa stjórn á tilfinningum
sínum og lifa með sjúkdóminn, fremuren að einkenni
breytist í eðli sínu.
Einusinni vartaliðaðdrómasýki hefði sálrænan
orsakaþátt, en miklar rannsóknir hafa sýnt að svo er
ekki og nú er talið að sjúkdómurinn sé í eðli sínu
taugasjúkdómur, þar sem um er að ræða skerta
starfsemi á stjórnun svefn- og vökustillingar. Ennþá
hefur ekki verið hægt að sýna fram á ákveðnar
skemmdir í heila fólks sem haldið er þessum
sjúkdómi.
Félagslegar afleiðingar
Menntun og félagslíf fólks með drómasýki
truflast oft verulega af sjúkdómnum. Þetta fólk á i'
verulegum erfiðleikum með að lesa og læra. Foreldrar,
kennarar, læknar og makar sjúklinganna, átta sig oft
ekki á aðstæðum og kenna viljaskorti um syfju og
getuleysi. Til dæmis getur eiginmaðurinn kvartað
undan því að eiginkonan sofni hvenær sem hann reyni
að ræða við hana eða nálgast hana tilfinningalega og
álítur ranglega að syfjan sé merki um óvild og
afneitun.
18
LÆKNANEMJNN I 1991 44. árg.