Læknaneminn - 01.04.1991, Blaðsíða 57

Mannlegi þátturinn
Nýjar áherslur í kennslu læknanema.
/
Jóhann Agúst Sigurðsson prófessor
Gömul lunima
Oft hefur verið talað um að samfara hraðri
tækniþróun og aukinni sérhæfingu síðustu ára hafi
læknar fjarlægst sjúklinga sína. Þeir hafa verið
gagnrýndir fyrir að hugsa eingöngu um “sjúkdóma”
og “tilfelli”, en gleyma einstaklingnum sjálfum. Hann
hefur reyndar oftar meiri áhyggjur af því að vera
veikur, en sjúkdómnum sjálfum. A síðustu árum
hefur einnig vaxið áhugi meðal almennings á að leita
sér hjálpar og “lækninga” hjá ýmsum aðilum sem
stunda hjálækningar þ.e. kvakl, kukl eða
skottulækningar. Spurt hefur verið hvort þessi þróun
endurspegli viðbrögð almennings við tæknivæddri og
ómannlegri læknisfræði.
Umræða af þessu tagi er ekki ný af nálinni. Fyrir
25 árum höfðu Bandaríkjamenn áhyggjur af
ópersónulegri heilbrigðisþjónustu. I skýrslu
stjórnskipaðrarnefndar, sem birtistárið 1966 og nefnd
var “Mills report”, var lögð rík áhersla á það að
læknaskólar í Bandaríkjunum kenndu heildræna
yfirsýn og mannúðlega læknisfræði. Þar segir meðal
annars:
“Nauðsynlegt er, að læknaskólar og kennslu-
sjúkrahús afli almennrar þekkingar varðandi stöðu
mannsins í samfélaginu. Þessar upplýsingar verða að
byggja á lífsreynslu og lærdómi. Líta verður á
manneskjuna í því flókna félagslega mynstri, sem hún
lifir í. Grundvöllur allrar þekkingar um
manneskjuna verður því að vera allt í senn,
líffræðilegur, félagsfræðilegur, siðfræðilegur og
mannlegur” (2).
“Humanioran”
Þegar ný kennsluáætlun var tekin upp í
læknadeild árið 1971, var ákveðið að efla kennslu í
heilbrigðisfræðum, félagslækningum og
heimilislækningum. Svo virðist sent Mills skýrslan
hafi þá verið höfð í huga með það fyrir augum að líta
á manneskjuna í eðlilegu umhverfi sínu, en ekki sem
“líffæri” eða “sjúkdóm”. Þetta er þó ekki einkenni
neinnar sérstakrar sérgreinar. Flestir kennarar í
læknadeild hafa gert sér Ijóst að nauðsynlegt er að
leggja áherslu á mannlega þætti samhliða
líffræðilegum atriðum í kennslu læknanema. Um
árangur síðustu ára má hins vega deila og hluti af
kennsluáætluninni frá 1971 komst aldrei til
framkvæmda.
Undanfarin ár hefur farið fram gagnger
endurskoðun á náminu í læknadeild og haustið 1988
var síðan tekin upp ný námsskrá í deildinni (3,4). Þá
var reynt að blása lífi í þær hugmyndir, sem reifaðar
hafa verið hér að ofan. Þetta námsefni hefur nú verið
nefnt “humanoria” í daglegu slangri, en heitir á
íslensku atferlis- og samskiptafræði lækna. Námsefni
þetta fellur vel að öðrum megin markmiðum nýrrar
kennsluáætlunar (3), svo sem að
- auka samhæfingu kennslunnar,
- stuðla að sjálfstæðri hugsun og sjálfsnámi,
- athuga áhrif unhverfisþátta á þróun sjúkdóma,
- auka áhuga og ánægju læknanema og kennara af
starfi í deildinni.
LÆKNANEMINN 1 1991 44. árg.
55