Læknaneminn - 01.04.1991, Blaðsíða 43

1. Inspection 7. Bankeymsli
2. Auscultation Riíjasvæði
3. Eymsl við hósta Arcus costovertabralis
4. Percussion 8. Sérstök “sign”
5. Vöðvavörn 9. External herniur og kynfæri
6. Palpation 10. Rectal- og gynskoðun
Tafla 1. Skref í skoðun kviðarhols við bráða kviðverki.
Eftir almenna skoðun beinist athyglin að
kviðarholi. Oft eru sjúklingar mikið veikir og
læknirinn undir talsverðu álagi og hefur þá reynst vel
að hafa einhverja fasta reglu eða kerfi til að
framkvæma kviðarholsskoðun. Eitt slíkt kerfi er hér
tekið upp úr “Current Surgical Diagnosis &
Treatment” (Lange 1985) og sést á töflu I.
1. Aður en byrjað er að snerta kviðinn er góð
regla að virða hann fyrir sér þ.e. framkvæma
“inspection” sem læknar hafa gert í árþúsundir. Er
kviðurinn þaninn eða samfallinn, eru ör til staðar? Sé
lítil fita til staðar má jafnvel sjá peristalsis eða æxli.
2. Hlustun eða auscultaion er næst á dagskrá og
fyrsta spurningin er hvort garnahljóð eru tii staðareða
ekki. Aður en fullyrt er hvort kviður sé þögull þarf að
hlusta í minnst 5 mínútur. Mikið hefur verið rætt og
ritað um garnahljóð og þýðingu þeirra við greiningu,
en sannleikurinn er sá, aðein og séreru þau harla lítils
virði.
3. Eftir að kviður hefur verið hlustaður er ágætt
að Iáta sjúklinginn hósta og benda á hvar hann finnur
til, þ.e. hvarerting er á lífhimnunni. Einnig er vert að
hafa í huga að kviðverkir af völdum nýrna- eða
gallsteina versna ekki við hósta eða hreyfingu.
4. Of lítil áhersla er oft lögð á bank eða
“percussion” en það er tækni sem er góð ekki einungis
til aðbankaút lifurheldurekki síðurtil að metaertingu
á lífhimnu og kemur þannig í staðinn fyrir hin
klassisku sleppieymsli. Það erafar leiðinlegt að horfa
upp á sjúklinga með ertingu á lífhimnu engjast sundur
og saman í hvert sinn sem leitað er “sleppieymsla”
sérstaklega ef slíkt er framkvæmt af hverjum
lækninum á fætur öðrum. Bank eða “percussion” er
einnig mjög gott til að meta svokallað “frítt” loft þ.e.
loft í kviðarholi utan þarma eins og gerist við göt á
maga eða ristli. Venjulega leitar loftið upp á við og
lifrardeyfan hverfur ef um eitthvert magn er að ræða
(loss of liver dullness).
5. Vöðvavörn eða “guarding” er mikilvægt að
meta og greina á milli meðvitaðrar og ómeðvitaðrar
vöðvavarnar. Þetta er best framkvæmt með því að
leggja báðar hendur á kvið sjúklings og þrýsta
mjúklega. Ef vöðvavörn er til staðar þ.e.a.s.
kviðvöðvar spenntir, biður maður sjúklinginn að anda
djúpt og hreyfist vöðvarnir með öndun er vörnin
meðvituð en ef ekki þá er til staðar það sem kalla má
“brettharður kviður” eins og finnst í sprungnum maga
eða ristli.
6. Síðan byrjar maður að þreifa eða “palpera” og
byrjar á þeim stað sem fjærst er verkjastaðnum, fyrst
grunnt en síðan dýpra og fylgist vel með svipbrigum
sjúklings. Eru eymsli til staðar, staðbundin eða
dreifð? Finnst fyrir æxlum? Gott og algengt er að
skipta kviðnum í fjórðunga og staðsetja eymsli eftir
því. Leit að “sleppieymslum” er óþarft að gera (vide
supra).
7. Bankeymsli yfir rifjum aða nýrum geta verið
hjálpleg, en mikill munur er oft á banki frá fílelfdum
lækni sem æfire.t.v. lyftingarog nettum kvenlækni og
því erfitt að leggja mat á bankeymsli.
8. Sérstök “sign” eins og þau sem kennd eru við
Murphy, Rovsing, iliopsoas, obturator geta verið
hjálpleg en algengt er því miður að þau eru ekki fengin
fram á réttan hátt og þvíbetra að lýsa hvað maðurgerir
og hvernig sjúklingurinn bregst við.
9. Leita skal að kviðsliti t' nárum og kringum
nafla og skoða ytri kynfæri.
10. Síðasti liður skoðunar er jafnframt sá sem
oftast er sleppt þ.e. þreifing í endaþarm og innri
þreifing og skoðun kvenna. Margar afsakanir heyrast
þegar þessum hluta skoðunar er sleppt en enga er hægt
að taka gilda nema ef vera skyldi neitun sjúklings og
LÆKNANEMINN 1 1991 44. árg.
41