Læknaneminn - 01.04.1991, Blaðsíða 51

C. Þjálfun (síðari hluti).
Kraftþjálfun er sú tegund þjálfunar sem byggir
mest á loftfirrtri vinnu og orku úr kreatini og
glykogeni úr vöðvum og lifur. Þrátt fyrir það eru þær
þrjár greinar sem eru þekktastar kraftagreinar býsna
ólíkar með tilliti til áhrifa á líkamann og áhættuþátta
hjarta og æðasjúkdóma. Kraftlyftingar byggja nær
eingöngu á fáum mjög þungum lyftum, í hnébeygju,
bekkpressu og réttstöðulyftu. Ólympískar lyftingar
byggja meira á sprengikrafti og snerpu en þó á fáum
þungum lyftum. Vaxtarrækt er þriðja aðai
kraftagreinin og er þess vegna oft ranglega sett undir
sama hatt og hinar tvær þegar talað er um áhrifin á
Iíkamann. Vaxtarræktbyggirhinsvegarmiklumeiraá
úthaldi en hinar tvær, enda getur súrefnisupptaka
orðið mest svipuð og hjá körfuboltamönnum.
Vaxtarræktarmenn lfkjast því meiraþolíþróttum með
tilliti til áhrifa á hjarta og æðakerfið enda sameinar
þjálfunin margt það besta úr bæði þol- og
kraftaíþróttum (9). I þessu sambandi er mikilvægt að
gera sér grein fyrir því þegar talað er um kraftþjálfun
(resistance eða strength training) hvernig hún fer fram
í þeim tilraunum sem um ræðir þannig að ekki sé um
að ræða kraftlyftingar sem gefur töluvert aðra
niðurstöðu.
Sumir vísindamenn hafa fundið svipuð HDL
gildi í kraftíþróttamönnum og í þolíþróttamönnum
(11.12.13.) eða jafn vel lægri eða allt niður í LDL/HDL
hlutfall 2.0 á móti 2.4 í hlaupurum (9.10). þessar
niðurstöður eru flestar ef ekki allar fengnar við
úthaldskraftþjálfun eða vaxtarrækt og stöðvaþjálfun (
circuit weight training) í fólki sem að auki borðar
fitusnautt fæði.
Aðrir hafa fundið lægra gildi HDL og hærra
heildar kólesteról/HDL hlutfall miðað við þolþjálfun
(14.15.16).
Þessir síðastnefndu hafa þó verið gagnrýndir
fyrir lélega eða enga leiðréttingu (11.17.18.19) fyrir
aldur, líkamsfitu, fæði, æfingakerfi og lyfjanotkun
enda hafa anaboliskir sterar mjög blóðfituhækkandi
áhrif eða allt að 280 % aukning á LDL/ HDL
hlutfallinu í einni tilraun, sem þó er skammtaháð og
þjálfunin getur ekki bætt (9). Allir þessir þættir sem
hafa þótt gagnrýniverðir hafa áhrif á lipoprotein í
blóði.
Þegar leiðrétt hefur verið fyrir líkamsfitu og
vefjaaukandi sterum, hafa vaxtarræktarmenn svipað
blóðfituhlutfall og hlauparar, en kraftlyftingamenn
hafa lægra HDL og hærra LDL (20) eða LDL/HDL
hlutfall 3.7 (9). Þess vegna eru tilraunir, þar sem ekki
kemur fram hvort viðkomandi er á hormónalyfjum
eður ei, einskis nýtar.
Hvort ástæður þess liggja í eðli þjálfunarinnar,
fæðu, eða erfðum hefur ekki verið ákvarðað
fullkomlega, hinsvegar hafa vaxtarræktarmenn bæði
lægri fituprósentu og neyta almennt minni fitu bæði
mettaðrar og heildarfitu og rneiri kolvetna og trefja
sem allt hefur áhrif á blóðfitu.
Flestar tilraunirnar eru á körlum, en tilraunir á
konum gefa illtúlkanlega niðurstöðu milli
vaxtarræktarkvenna og hlaupakvenna. Sumir finna
sambærilegt HDL í báðum hópum (21).
Aðrar rannsóknir finna hærra HDL í hlaupurum
en vaxtarræktarkonum, sem þá er svipað og hjá þeim
konum sem ekki stunda íþróttir (22). Hér eru þó sömu
vítin að varst og hjá körlunum.
Af þessu sést að vaxtarrækt eða stöðvaþjálfun
sem stunduð er án vefjaaukandi stera getur verkað
mjög svipað, mtt. allra helstu áhættuþátta hjarta og
æðasjúkdóma og þol íþróttagreinar, ekki síst til
lækkunnar á blóðfitu , líkamsfitu og einnig
blóðþrýstingi og hefur að auki áhrif á stoðkerfið bæði
bein og vöðva sem þolgreinar hafa í mun minna mæli.
Niðurstöðurnar eru því þær að ef ætlunin er að minnka
áhættuþætti hjarta og æðasjúkdóma og óteljandi
annarra sjúkdóma, hægja á ótímabærri ellirýrnun
stoðkerfis og minnka kostnað þjóðfélagsins vegna
almennt lélegs líkamsástands fólks, þarf að reka
sterkan áróður fyrir aukinni hreyfingu. Helst sem
blöndu af styrkjandi kraftþjálfun og úthaldsaukandi
þolþjálfun í staðin fyrir hina nokkuð einlitu
þolþjálfunar umræðu sem uppi hefur verið.
D. Áhrif fæðu á blóðfitu.
Það er ekki bara aukin hreyfing sem hefur góð
áhrif á blóðfitu. Allir sérfræðingareru sammála þvi að
fyrsta skrefið til lækkunnar kólesteróls í blóði sé með
breytingum á fæðuvenjum, sem hafa tvenn markmið,
að minnka mettaða fitu og rnegra viðkomandi. Að
LÆKNANEMINN 1 1991 44. árg.
49