Læknaneminn - 01.04.1991, Blaðsíða 18

kvikmynd eða leikrit, les dagblað, skrifar bréf, horfir
á íþróttaleik eða bíður eftir að röðin komi að því í
einhverjum kappleik. Að lokum getur farið svo að
manneskjan sofnar við mjög óviðeigandi aðstæður,
t.d. þegar hún ekur bifreið, er í miðju samtali eða
jafnvel í miðri setningu. Mjög algengt er að fólk sofni
þegar það bíður eftir grænu ljósi við gatnamót og
útafkeyrslur og bílslys eru algengari hjá þessu fólki en
öðru.
Þegar fólk sofnar við aðstæður sem ekki leyfa
svefn er algengast að svefninn sé stuttur, vari aðeins
nokkrar sekúndur eða mínútur. Við aðrar aðstæður
sefur fólk oft 15 mínútureða hálftíma í senn og lengri
lúrar eru ekki óalgengir.
Stundum kemur svefnþörfin með litlum eða
engum fyrirvara og manneskjan sofnar án þess að gera
sér grein fyrir því að hún er að sofna. En einnig er
algengtaðfólkfinni svefnþörfinakomayfirsigog geti
haldið aftur af sér í nokkurn tíma. Sumir finna alltaf
fyrir þessu fyrirfram, aðrir stundum og enn aðrir
aldrei. Ef manneskju tekst að halda afturaf syfjukasti
er Iíklegt að syfjan haldist í langan tíma og hún sofni
auðveldlega.
Almenn syfja milli kasta er mjög breytileg hjá
þessum sjúklingum. Ástandið getur verið allt frá því
að vera eðlilegt vökuástand án nokkurrar syfju með
einstökum stuttum syfjuköflum til þess að um stöðuga
syfju sé að ræða, næstum allan daginn þar sem fólk
finnur fyrir þreytu og berst við svefninn allan tímann.
Sumir telja sig vel vakandi og skýra strax og þeir
vakna, en aðrir segja að svefnköstin bæti aldrei
fullkomlega þreytuna og syfjuna.
Skyndilömun (cataplexy)
Skyndilömun er skyndileg minnkun á
vöðvakrafti í þverrákóttum vöðvum, sem venjulega
byrjar vegna tilfinningalegs uppnáms, t.d. við hlátur,
reiði eða mótlæti. Skyndilömun er til staðar í vægu
formi hjá meirihluta drómasjúklinga en er ekki
vandamál nema hjá um helmingi þeirra. Mjög
breytilegt er hversu alvarleg skyndilöntunin verður,
allt frá því að vera einhver óljós tilfinning um
þróttleysi í vöðvum um allan líkamann og til þess að
fram komi verulegt máttleysi eða jafnvel algjör
vöðvalömun. Meðan á kasti stendur getur komið fram
sjóntruflun og talerfiðleikar. Algengt er að höfuðið
falli aftur og munnurinn opnist lítillega og hnjáliðir
kikni. Stundum líkjast þessi köst vægum krömpum,
þannig að fram koma kippir þegar vöðvar slakna og
dragast saman á víxl. Að sjálfsögðu hlýtur það að
verka mjög tilfinningalega hemjandi á fólk að geta
aldrei leitt hugann að tilfinningahlöðnum hugsunum
öðruvísi en að eiga á hættu skyndilömunarkast.
Þegar einkenna skyndilömunar verður fyrst vart
eru köstin venjulega mild og fátíð. En með árunum
verða þau alvarlegri og ná smám saman hámarki, sem
16
LÆKNANEMINN 1 1991 44. árg.