Bændablaðið - 19.10.2023, Síða 53

53Bændablaðið | Fimmtudagur 19. október 2023
Matvælastofnun Sameinuðu
þjóðanna hefur í langan tíma haft
áhyggjur af því að framleiðsla
próteinmatvæla sé nánast komin
í kröggur.
Á heimsvísu
er landbúnaðar-
svæði um það bil
fimm milljarðar
hektara sem er
38% af yfirborði
jarðarinnar. Um
þriðjungur þess
er nýttur sem
ræktunarland.
Afgangurinn,
tveir þriðju hlutar, eru tún og beitilönd
til beitar búfjár.
Um 50% af matvælaframleiðslu
á jörðinni eru framleidd með
tilbúnum áburði. Sú framleiðsla
er ekki sjálfbær. Farið er að ganga
verulega á fosfatnámur heimsins og
verða jafnvel uppurnar innan 100 ára.
Fylgifiskur þessarar framleiðslu er
veruleg losun gróðurhúsaáhrifa. Stór
hluti af þessari losun góðurhúsaáhrifa
er tilkominn vegna fæðuframleiðslu.
Í hafinu kringum Ísland er
frumframleiðsla plantna, örþörunga
og þara 100 sinnum meiri en hjá
plöntum sem ræktaðar eru á landi.
Fæðupíramídi sjávar skiptist í nokkur
þrep. Í því neðsta er plöntusvif sem
er u.þ.b. 90% af lífmassa sjávar.
Bláskelin og önnur skeldýr eru í
næsta þrepi og nærast á plöntusvifinu.
Það þýðir að skelfiskræktun er nánast
eina vistvæna og arðbæra aðferðin
til að sía plöntusvif sjávar og breyta
því í próteinrík og heilnæm matvæli.
Lífríki á norðurhveli jarðar notar
aðeins 1% af plöntusviði hafsins.
Bláskel
Bláskel hefur verið ræktuð í
hafinu frá 13. öld. Spánverjar hófu
bláskeljaaeldi, sem atvinnugrein,
árið 1946. Þeir hafa nýtt sér litla
fleka, sem þeir kalla pramma,
sem ræktunarkaðlarnir hanga
niður úr. Áður höfðu þeir stundað
bláskeljaeldið með sama hokurbúskap
og víðast hvar í álfunni. Núna, 77
árum síðar, eru þeir orðnir stærstu
bláskeljafarmleiðendur í Evrópu með
300 þúsund tonna framleiðslu á ári.
Aðeins Kínverjar, sem framleiða 450
þúsund tonn að meðaltali á ári, eru
stærri á heimsvísu í bláskeljaræktun.
Bláskeljarækt á Íslandi
Á Íslandi hefur bláskeljaeldi verið
stundað með misgóðum árangri.
Þekking á þessari grein hefur verið
af skornum skammti enda hafa
vísindamenn ekkert verið að eyða of
miklum tíma í að kynna sér hegðun
bláskeljarinnar. Afraksturinn er í
samræmi við það. Einyrkjabúskapur
sem stendur tæplega undir því að
kallast atvinnurekstur.
Í Evrópu hafa komið upp
vandræði sem stafa af mannavöldum.
Nýliðun bláskeljar hefur dregist
saman. Ástæðan er að skortur hefur
verið á bláskeljalirfun sem standa
undir ræktuninni vegna þess að
maðurinn hefur raskað umhverfinu
sem lirfunum er nauðsynlegt til þess
að dafna og vaxa.
Möguleikar til bláskeljaeldis,
í stórum stíl, eru óvíða jafn góðir
og á Íslandi. Það getum við þakkað
gæðum sjávarins í kringum landið
ásamt Golfstraumnum sem reyndar
gerir landið okkar byggilegt.
Hefðbundin ræktun felst í því
að leggja út ræktunarlínur sem
lirfur bláskeljarinnar festast á. Á
línunni vaxa þær og dafna þar til
kemur að uppskerunni. Um tvö ár
tekur skelina að vaxa í æskilega
markaðsstærð.
Bláskeljaeldi er atvinnugrein
sem þarf ekkert verksmiðjuframleitt
fóður og engin lyf. Eldið er því
100% sjálfbært.
Northlight Seafood
Markmið Northlight Seafood er að
þróa aðferðir og tæki til að breyta
bláskeljarækt í öfluga og arðbæra
atvinnugrein sem uppfyllir þörfina
fyrir sívaxandi eftirspurn eftir fóðri
til matvælaframleiðslu. Stefnan er
að straumlínulaga allt ferlið, frá
byrjun þegar fullvaxin skelin er
tekin úr sjó og unnin og pökkuð
fyrir kaupendur.
Northlight Seafood hefur
kannað möguleikana á því að
hefja bláskeljarækt, gæðaskel
(delisius) með þeirri tækni sem
við búum yfir nú, árið 2023.
Hugmyndin felst í því að nýta
fleka til að halda uppi ræktunar-
línunum. Mun stærri fleka en Spán-
verjar nota. Því er nauðsynlegt að
vélvæða ræktunina. Tæknivæðingin
verður til þess að afköstin
margfaldast og hagkvæmni eykst
verulega. Áætlað er að vera
með 12.000 fleka í ræktuninni.
Til þess þarf nokkuð stórt skip með
burðargetu upp að allt að 5.000
tonnum. Skipið verður útbúið
krönum sem hífa flekana úr sjónum
þar sem skelin verður hreinsuð af
teinunum í þartilgerðan „gám“ um
borð í skipinu.
Þegar skelin hefur verið hreinsuð
af flekunum verður þeim lagt aftur
á nýju svæði ef þörf krefur.
Varlega áætlað er reiknað með að
framleiðslugetan verði 100 þúsund
tonn á ári þegar fullum afköstum er
náð. Þá verður hægt að taka upp 25
tonn af bláskel á 10–15 mínútum.
Markmiðið er að ná fullum
afköstum á þremur til fimm árum
eftir að fyrstu afurðirnar verða
komnar á markað.
Til að vinna svo mikinn afla þarf
góða aðstöðu og öfluga verksmiðju.
Í tengslum við verksmiðjuna er þörf
á vel útbúnum rannsóknarstofum
þar sem gæðaeftirlit verður tvöfalt.
Við vinnsluna fellur til
töluverður úrgangur. Skelin sjálf
og harður úrgangur verður malaður
í sandkornastærð. Gera má ráð fyrir
því að 30 þúsund tonn af skeljasandi
muni falla til á ári. Sandurinn er að
mestu kalk sem nýtist í fóður.
Markaður
Prótein er eftirsótt bæði til mann-
eldis, fiskeldis og annars dýraeldis.
Eftirspurnin á bara eftir að vaxa. Fáar
aðferðir eru betri en bláskeljaræktun
til að anna þeirri eftirspurn. Sjálfbær
ræktun þar sem ekki þarf að nota
verksmiðjuframleitt fóður eða lyf.
Í dag er fiskeldi stór atvinnuvegur
á Íslandi. Nánast allt fóður til þess er
innflutt. Það er því góður möguleiki
á því að fiskeldið og bláskeljaeldið
geti lifað vel saman í náinni framtíð.
Það er dálítið merkilegt að aðeins
um 10% af bláskeljaframleiðslu í
heiminum í dag er seld á markaði.
Innan við 5% af heildarframleiðslu
bláskeljavöðvans er seldur á
alþjóðlegum markaði. Eitt lægsta
hlutfall í heiminum í viðskiptum
með sjávarafurðir.
Ástæða þessa er að afurðarinnar
er neytt í löndunum þar sem þær eru
ræktaðar og eru seldar neytendum
„beint frá býli“. Þessi viðskiptamáti
hefur að sjálfsögðu áhrif á verð í
opinberum verðskrám en verð
til kaupenda á markaði getur
verið tvöfalt til þrefalt hærra en
skráð verð.
Guðni Þ. Ölversson,
fyrrverandi kennari.
A Wendel ehf.
Tangarhöfða 1, 110 Reykjavík,
S:551 5464 - wendel@wendel.is
www.wendel.is
Hilltip Icestriker 900–1600L
Salt og sanddreifari í tveim
stærðum fyrir stóra pallbíla og
minni vörubíla. Rafdrifinn 12V.
Hilltip Icestriker 380–550L
Salt og sanddreifarari í tveim
stærðum, fyrir minni pallbíla.
Rafdrifinn 12V.
Hilltip Icestriker 600 TR
Rafdrifinn kastdreifari
fyrir dráttarvélar m/öflugum
efnisskömmtunarbúnaði.
Hilltip Snowstriker VP
Fjölplógur fyrir pallbíla, minni
vörubíla og jeppa. Fáanlegur í
185–240 cm breidd.
Hilltip Snowstriker SP
Snjótönn fyrir pallbíla, minni
vörubíla og jeppa. Fáanleg í
165–240 cm breidd.
Hilltip Fjölplógur MVP
Fjölplógur fyrir ameríska
pallbíla t.d. RAM 3500,
GMC 3500 og FORD 350.
Bláskel gefur gull í mund
Guðni Þ.
Ölversson.
Hugmyndir fyrirtækisins Northlight Seafood felast í því að nýta fleka til að
halda uppi ræktunarlínunum á bláskel.
Búgreinadeild garðyrkjubænda boðar til opins haustfundar um
stöðuna í garðyrkjunni. Fundurinn verður fjarfundur og öllum opinn.
-Staða bænda gagnvart búvörusamningum
-Staða útiræktunar
-Stefnumótun RML í málefnum garðyrkjunnar
-Erlendir ráðunautar - endurgjöf á starfið
-Önnur mál
Haustfundur garðyrkjunnar
1. nóvember 2023 kl. 13:00
Skráning, hlekkur og nánari
upplýsingar má finna á bondi.is