Bændablaðið - 14.12.2023, Blaðsíða 60

60 Bændablaðið | Fimmtudagur 14. desember 2023
AF VETTVANGI BÆNDASAMTAKANNA
Þ á tttakendur á N S F skógarb ændaþinginu fyrir utan inngang í verksmiðju
S Ö D R A í M ö rron.
Frábær skógrækt
S amstaða meðal skógarbænda á
Norðurlöndum á sér aldalanga
sögu. Þ ó hvert og eitt land eigi
sína sérstöðu og sérhver landshluti
hvers lands enn aðra sérstöðu
þá standa allir saman í nafni
skógræktar í blíðu og stríðu.
S amstöðumátturinn er mikill og
minnir á fjölskyldukærleika.
Þann 14.
ok tóbe r í
Karlshamn í
Suður-Svíþjóð
var ársþing
Norður landa-
s a m t a k a
skógarbænda ;
NFS Rå dsmöte
( NFS, enska:
Norw egian Forest
Ow ners' Federation, skandina-
víska: Norsk Skogeierförbund) ) .
Íslenskum skógarbændum er alla
jafna boðið að senda fulltrúa á
þingið og taka þátt í starfinu. Stjórn
búgreinadeildar skógarbænda innan
BÍ beið ekki boðanna og á þingið
mætti stjórnarmaðurinn Dagbjartur
Bjarnason og kona hans, G uðrún
Steinþórsdóttir, skógarbændur á
Brekku í Dýrafirði.
Það er engu líkara en það sé meiri
samstaða um skógrækt hérlendis
heldur en er milli Skandinavíu og
syðri hluta Evrópu. Ástæðurnar
rekja rætur sínar í grunnhyggni og
skilningartrega gagnvart mikilvægi
skógarumhirðu. Málefnin eru af
ýmsum toga, allt frá LU LU C F-
orðaglingri yfir í ofsaverndun
skóga. Þegar skógarbændur tala
fyrir málstað skógarbænda eru
þeir ekki síður að tala um málstað
íbúa jarðarbúa, því líkt og fyrri
daginn er skógur undirstaða lífs
á jörðinni. Vel hirtur skógur er
ekki bara sjálfbær heldur er hann
líka frábær. Hér má skilja orðið
„frábær“ að skógarauðlindin gefur
FRÁ sér loft, við, mat, vöx t, skjól,
vatn, föt, ... á sjálfbæran, arðbæran
og reyndar frábæran hátt líka ef
persónulegar skoðanir eru teknar
með í umræðuna. Deilumál ytra
snúast meðal annars um að friða
þurfi skóginn til að vernda, á meðan
verndarsinnar virðast ekki átta sig
á öllum þeim hættum og neikvæðu
afleiðingum sem af þess háttar
vernd getur hlotist við að vanrækja
hefðbundna umhirðu skóganna.
Bersýnilega er stöðvun viðarnytja
úr skógi uggandi og sést það best
á aukinni tíðni skógarelda um
heimshlutana. Auk þess er mikið
deilt um óstjórn á skógarauðlindinni
því Evrópusambandið vill miðstýra
skógrækt í meira mæli sem dregur
úr tækifærunum sem felast í
stjórnun skóga heima í héruðum
landanna.
Hefðbundin skógrækt er
stöðugleiki inn í framtíðina. Hvergi
er þó slakað slöku við í nýsköpun.
Það virðist alltaf vera hægt að
vinna meira úr viði en maður
hefði haldið. Fundargestum var
boðið til bæjarins Mörrum að
skoða nýstárlega viðarvinnslu,
sprottin úr rifjum samvinnu
sænskra skógarbænda. SÖ DRA er
samvinnufélag 52.000 skógarbænda
í Suður-Svíþjóð og þar vinna þrjú
þúsund manns. Þessi verksmiðja,
SÖ DRA, vinnur eftir kjörorðunum
„Skila, skapa og skerða“ ( return,
revive, reduc e) og framleiðir
tex tílplötur búnar til úr trefjum
sem samanstanda af 80% timbri
( sellulósa) og 20% endurunninni
bómull. Þessum tex tílplötum hefur
verið gefið nafnið Onc eMore® og
er hægt að vinna úr þeim þráð til
tauframleiðslu sem hægt er að nota
í fatasaum eða aðra tauvinnslu.
Þessi hringrás sem Onc eMore
hefur skapað gefur fyrirtækjum,
samtökum og einstaklingum
tækifæri á að taka þátt og leggja
virðiskeðjunni enn frekar lið auk
þess að leggja sitt af mörkum við
umhverfið. Onc eMore skapar fjölda
starfa og á allt að þakka ábyrgri
nýtingu skóga.
Stóru skógarþjóðirnar, Finnar,
Svíar og Norðmenn, eru vitanlega
mest áberandi í timburgeiranum
en við litlu þjóðirnar, Danmörk og
Ísland, getum lært töluvert af af
þeim og mögulega þeir af okkur.
Það er alveg spurning hvort ekki
fari að koma tími á að íslenskir
skógarbændur gangi formlega til
liðs við NFS skógarfjölskylduna.
Þannig getum við haft áheyrn
og jafnvel áhrif. T il dæmis geta
íslenskir bændur átt töluverða
möguleika á að leggja loftslaginu lið
með kolefnisbindingu í nýskógrækt
og timburnytjar í kjölfarið. Auk þess
er skandinavíska þekkingin á t.d.
skógarumhirðu mun tæknivæddari
og skipulagðari en hér tíðkast.
Það er hermt upp á skógrækt
að hún sé ákaflega tímafrek og
taki ár og aldir uns hún verði að
verðmætum nytjaskógi. Það má vel
vera rétt, en þetta er þó allt spurning
um hugarfar. Fjölskylduskógrækt
er lýsandi og gott hugtak sem
útskýrir með umhyggju og alúð
það hugarfar sem skógrækt felur
í sér. T ré skóganna munu standa
vörð um komandi kynslóð og
vonandi enn lengur. Ræktunin
felur í sér alúð inn í framtíðina og
allir fjölskyldumeðlimir geta tekið
þátt. Skógurinn verður miklu meira
en nytjaskógur og íverustaður til
leiks og starfa, heldur mótar hann
faðm um jörðina, fólkið og dýr
merkurinnar líkt og kærleiksrík
fjölskylda kynslóð fram á kynslóð.
Skógrækt er frábær.
D agbj artur B jarnason ,
stjórnarmaður í búgreinadeild
skógarbænda hjá B Í.
D agb jartur
B jarnason.
Efnahagslegur veruleiki
í takt við aðrar stéttir!
,,B ændur búa ekki í sama
efnahagslega veruleika og aðrir
íbúar þessa samfélags og það
gengur ekki.“
Þetta er bein
tilvitnun í orð
matvælaráðherra
sem féllu á
dögunum og
birtust í fjöl-
miðlum. Skýrsla
ráðuneytisstjóra-
hópsins sem
birt var nýlega
staðfesti þessa
fullyrðingu ráðherra og staðfesti
jafnframt þann málflutning sem
Bændasamtökin hafa haldið á lofti
nær allt þetta ár um afkomuvanda
kúabænda.
Skýrslan sýnir að staðan í
mjólkurframleiðslu er grafalvarleg
en þar kemur skýrt fram að
áætlað er að greinin í heild skili
tapi á árinu 2023 , sem bætist við
óviðunandi afkomu á síðustu
árum. Það er einfaldlega staðan
sem ríkisstjórnin er núna búin að
staðfesta. Því miður er fátt sem
bendir til að fjármagnskostnaður
og fleiri gjaldaliðir í rekstri kúabúa
lækki sem einhverju nemi á næstu
mánuðum eða jafnvel árum. Það
kom því vægast sagt á óvart að
ráðuneytisstjórahópurinn skyldi
ekki sjá ástæðu til að bæta stöðu
mjólkurframleiðenda nema að mjög
litlum hluta.
Það er ekki hægt að ætlast til þess
að við bændur framleiðum matvæli
fyrir Íslendinga og ferðamenn á
þessu landi án þess að hafa af því
viðunandi afkomu. Það getur aldrei
verið nein framtíð í því fyrir greinina
að hún skili í heild umtalsverðum
taprekstri því við vitum alveg hvert
sú staða leiðir okkur. Sem fulltrúi
bænda í verðlagsnefnd búvara
sé ég mér því ekki annað fært en
að fara fram á fulla leiðréttingu
til kúabænda, afturvirkt frá 1.
janúar 2023 í gegnum uppfærðan
verðlagsgrundvöll. Það er engin
draumastaða að senda út í verðlagið
alla þá hækkun á mjólk sem bændur
þurfa á að halda. Þennan uppsafnaða
fortíðarvanda er ekki hægt að flýja
lengur. Hefði verið betra að taka fyrr
á vandanum? Já, að sjálfsögðu, en
það þýðir ekki að velta sér upp úr
því. Það verður einfaldlega að vinna
með þá stöðu sem blasir við núna.
Hversu mikill er vandinn?
S a m k v æ m t n ú g i l d a n d i
verðlagsgrundvelli er kostnaður
á bak við hvern framleiddan
mjólkurlítra rúmar 295 krónur. Því
vantar bændur yfir 100 kr. á lítrann
eins og staðan er í dag. Flestir eru
sammála um að ýmsar forsendur
í gildandi verðlagsgrundvelli
séu úreltar og ekki er víst að
vandinn sé raunverulega svona
mikill. Bændasamtökin hafa á
síðustu mánuðum unnið að því að
greina stöðuna, á forsendum sem
samtökin telja að geti verið eðlilegur
verðlagsgrundvöllur. Skýrsla
ráðuneytisstjórahópsins styður þær
greiningar.
Enginn samningur hefur verið
gerður við kúabændur um að taka
hækkanir síðustu ára á sig. Meira
og minna allt í samfélaginu hefur
hækkað á þessu tímabili og margt
hækkað langt umfram hækkanir á
mjólkurverði. Verðlagsgrundvöllur
kúabúa byggir á forsendum sem
eru taldar upp í búvörulögum og
grundvöllurinn á að tryggja að sú
staða geti aldrei komið upp að greinin
í heild skili tapi. Ábyrgðin liggur hjá
stjórnvöldum, sem hafa ekki tryggt
að ákvarðanir um mjólkurverð til
bænda byggi á réttum forsendum.
Árið 2023 er að líða án afkomu.
Það verður að laga og tryggja framtíð
greinarinnar í leiðinni.
R ey nir Þ ór Jón sson ,
stjórnarmaður í
B ændasamtökum Íslands.
R eynir Þ ór
J ónsson.
Aðventukveðja
Þ að er á þessum árstíma sem er
við hæfi að setjast niður og horfa
yfir farinn veg, velta fyrir sér því
sem náðist að framkvæma á árinu
og huga að þeim verkum sem
eftir eru.
Það er einmitt
það sem gerir
starf bóndans
svo áhugavert,
það eru alltaf
áskoranir, sorgir
og sigrar, ný
og síendurtekin
verkefni og alltaf
eru árstíðaskipti.
Sömu verkin
banka á dyrnar á hverju ári og þá
er einmitt mikilvægt að ganga til
sinna verka jákvæður og glaðsinna
og takast á við verkefnin með þeim
áskorunum sem þeim fylgja. Það er
ekki alltaf auðvelt en sauðfjárbændur
hafa sýnt á undanförnum árum
einstaka þrautseigju og útsjónarsemi
við erfiðar aðstæður. Það er einlæg
trú mín að á næstu misserum munu
sauðfjárbændur uppskera fyrir
erfiði sitt. Því er mikilvægt að
trúa. Það er nauðsynlegt að setja
fram skýra stefnu í átt að bættri
afkomu, bæði sem einstaklingar
hver og einn fyrir sig og einnig á
okkar félagslega grunni.
Vettvangurinn er á deildarfundi
sauðfjárbænda sem haldinn verður
dagana 12. og 13. f ebrúar.
Eitt stærsta verkefni sauðfjár-
bænda, á árinu sem senn er á enda,
er baráttan við riðuna. Við munum
flest eftir riðutilfellum í Miðfirði á
vordögum og svo aftur í Húna- og
Skagahólfi í haust. Það er átakanlegt
fyrir bændur að horfa á eftir sínum
bústofni hverfa á braut og nístandi
sorglegt að fylgjast með nýjustu
tilfellunum.
En það eru nýir tímar að banka
á dyrnar. Ræktun gegn riðu er
hafin af fullum þunga um allt land
og verður ekki annað séð en að
allir villtustu draumar okkar um
það hvernig við getum losnað við
þennan vágest séu að raungerast.
Flest bendir til þess að við séum
auðug af verndandi arfgerðum í
íslenska sauðfjárstofninum með
ARR genasamsætuna þar fremsta í
flokki. Við erum að stíga örugg og
vel undirbúin skref, smátt og smátt
losnum við undan niðurskurði og
riðukvíða sem hefur á mörgum
svæðum haft veruleg neikvæð
áhrif á samfélög bænda. Með
ræktun verndandi arfgerða eru
sauðfjárbændur að stíga risastór
skref í áttina að frelsi og umtalsvert
breyttum starfsskilyrðum.
Það hefur verið ánægjulegt að
finna fyrir því hversu samstillt
samfélagið hefur verið í þeirri vinnu
sem við kemur riðunni. Sveitarfélög,
einstaklingar og stofnanir hafa sýnt
ótrúlegan vilja til að koma að þessu
verkefni með okkur. Ríkið hefur
ekki látið sitt eftir liggja og tryggt
sauðfjárbændum fjármagn til að
kosta að hluta verkefnið „ræktun
gegn riðu“. Nýjasta aðgerðin var að
tilkynna bændum um niðurgreiðslu
á sæði úr hrútum sæðingastöðvanna
sem bera verndandi og eða mögulega
verndandi arfgerðir. Það er gríðarlega
mikilvægt fyrir framgang þessa
verkefnis að hafa ríkið með okkur
á vagninum. Það mun auðvelda og
flýta fyrir ræktuninni og spara í
framtíðinni mikla fjármuni ríkisins
og samfélagsins alls. Við getum
hlakkað til þess tíma þegar við
verðum hætt að skera heilu hjarðirnar
ásamt öllum þeim erfiðleikum sem
því hafa fylgt.
Það var vitað að bændur myndu
ekki láta sitt eftir liggja þegar kemur
að notkun á verndandi og mögulega
verndandi arfgerðum. Þátttaka í
sæðingum hefur verið með allra
mesta móti og hefur mikið mætt á
starfsfólki stöðvanna og ekki síður
á hrútakostinum.
Þegar sæðingavertíðin var
hálfnuð var búið að senda umtalsvert
meira sæði frá stöðvunum en á
sama tíma í fyrra. Rétt um 53 %
af öllu sæði sem hefur verið sent
frá Sauðfjársæðingastöð Suður-
lands hefur verið úr ARR hrútum
stöðvarinnar og 64% frá Sauðfjár-
sæðingastöð Vesturlands. T il
hamingju, íslenskir sauðfjárbændur!
Ég óska sauðfjárbændum góðrar
fengitíðar, gleðilegra jóla, friðar og
farsældar á nýja árinu.
T rausti H jálmarsson ,
formaður deildar sauðfjárbænda
hjá B ændasamtökum Íslands.
Trausti
H já marsson.
Mynd / Á L