Úrval - 01.11.1962, Page 10

26
ÚR VAL
í Vesturindíur og fer eftir það í
gegnum Mexíkóflóa. Þaðan þreng-
ir það sér gegnum hið þrönga Flór-
idasund, milli Floridaskaga og Kúbu.
Þar hefur straumurinn mikinn
hraða. Yfirborðsvatnið í miðjum
straumnum fer þar með 6—7 km
hraða á klst. Slíkur straumhraði
er skipum, sem sigla á móti hon-
um, til mikils trafala, einkum var
þó svo á tímum seglskipanna. Og
það var einmitt af þeim sökum,
sem Golfstraumurinn var uppgötv-
aður forðum, þegar skömmu eftir
fund Ameríku. Það var 1513, að
þrjú spænsk skip komu frá Porto
Rico í vesturindíska eyjaklasan-
um. Þau höfðu fundið Flórida, en
þegar þau sigldu suður með Flór-
idaströnd aftur, varð fyrir þeim
svo sterkur straumur, að þau
stóðu kyrr þrátt fyrir góðan byr.
Ekki leið heldur á löngu, unz
Spánverjar tóku að nota sér vitn-
eskju sína um Golfstrauminn. Þeg-
ar þeir voru á heimleið frá hinum
nýja heimi, létu þeir Golfstraum-
inn bera skip sín langt norður á
bóginn, áður en þeir sveigðu aust-
ur eftir, og spöruðu sér þannig
marga dægra barning.
Þar sem Golfstraumurinn kemur
út um Flóridasund er hann kall-
aður Flóridastraumur. Hann sam-
einast svo Antillerstraumnum, sem
er í rauninni aðeins grein af þeim
vatnsflaumi, sem fer vestur með
miðbaug, en aldrei kemst vestur
fyrir hinar vesturindlsku eyjar.
Þaðan heldur hann áfram norð-
vestur eftir, með fram strönd
Bandaríkjanna og tekur við nokkru
vatni úr Saragossahafi, hringiðu-
sveeði úti á hafinu. Ekki liggur
hann þó upp við ströndina, heldur
er þar belti af svalari sæ komn-
um að norðan. Skilin milli straum-
svæðanna geta verið skörp og
hafa löngum verið kölluð „hinn
kaldi múr“. Og svo skörp geta
skilin orðið, að eitt sinn var sjáv-
arhitinn við yfirborð mældur af
amerísku strandgæzluskipi, og var
hann 1 stig á C við stefnið, en 13
stig á C við skutinn. Skipið var
80 metra langt. Slíkt heyrir þó til
undantekninga. Venjulegast breyt-
ist hitinn um 10 gráður á 10—15
km svæði.
Við grunnin út af Nýfundna-
landi sveigir Golfstraumurinn til
austurs út á opið Atlantshaf. Kvísl
fer til Azoreyja og heldur þaðan
suður á bóginn inn í miðbaugs-
strauminn, svo að hringförinni er
þar með lokið. En meginkvisl Golf-
straumsins heldur áfram austur að
ströndum írlands og Skotlands.
Þar hafa menn fundið sjórekin ald-
ini af suðrænum tegundum, er
straumar hlutu að hafa skolað þar
á íand. í Færeyjum var rekaviður
er Golfstraumurinn bar með sér,
fyrrum drjúgur nýtjaviður fyrir
eyjaskeggja, og á suður- og vest-
urströnd íslands þekktist sams