Úrval - 01.12.1965, Blaðsíða 29

RÁÐHERRAR OG RÁÐHERRASKIPTI 1904—1917
27
úr hófi og mikið var um meiðyrða-
mál fyrir dómstólunum. Mörg merk-
ismál voru raunar líka afgreidd á
stjórnartímabili Björns Jónssonar
og nægir að nefna í því sambandi
lögin um stofnun Háskóla íslands
og lögin um aðflutningsbann á á-
fengi, en deilurnar urðu magnaðri og
magnaðri. Mikið deiluefni var líka
skipun og starfsemi viðskiptaráðu-
nautarins svonefnda, en það embætti
var stofnað 1909 með fjárveitingu
af hálfu Alþingis og var Bjarni
Jónsson frá Vogi skipaður í það.
Hér verður stjórnarferill Björns
Jónssonar annars ekki frekar rak-
inn, en þegar Alþingi kom saman
í febrúarmánuði 1911, töldu bæði
Heimastjórnarmenn og gamlir
stuðningsmenn Björns, aðallega
Landvarnarmenn, sig eiga ærnar
sakir við hann. Heilsufari hans hafði
líka farið hnignandi og vildu því
sumir flokksmenn hans, að hann
segði af sér, og álitu, að hann væri
vart fær um að gegna ráðherra-
störfum áfram af þessari ástæðu.
Aðrir vildu ekki, að Björn léti af
völdum og vildu engan annan ráð-
herra hafa, enda naut hann mikilla
vinsælda og trausts hjá fjölda
manns.
Björn hafði sjálfur þau ráð á,
eins og Hannes Hafstein hafði gert
á undan honum, að víkja ekki fyrir
öðru en vantraustsyfirlýsingu, en
tillaga hér að lútandi var fljótlega
borin fram, er Alþingi hafði komið
saman um miðjan febrúarmánuð.
Vantrauststillagan var borin fram
í báðum deildum og voru flutnings-
mennirnir úr Landvarnarflokknum.
Efri deildar mennirnir voru Ari
Jónsson (Arnalds), Kristján Jónss-
on og síra Sig'urður Stefánsson frá
Vigur, en í neðri deild voru flutn-
ingsmennirnir þeir Benedikt Sveins-
son ritstjóri, B.jarni Jónsson frá
Vogi, Jón Jónsson á Hvanná, Skúli
Thoroddsen ritstjóri og Jón Sig-
urðsson á Haukagili. Vantrausts-
tillagan í neðri deild var svohljóð-
andi: „Neðri deild Alþingis ályktar
að lýsa yfir vantrausti sínu á nú-
verandi ráðherra fslands". Síðan
báru flutningsmennirnir fram við-
aukatillögu, en þar var sagt: „og
skorar á hann að beiðast lausnar
þegar í stað“. Vantrauststillagan
var aldrei rædd í efri deild, en í
neðri deild var hún tekin fyrir hinn
24. febrúar, og reifaði Benedikt
Sveinsson málið af hálfu flutnings-
manna. Umræður um vantraustið
urðu mjög miklar. Benedikt Sveins-
son sagði, að enda þótt það væri
alkunnugt orðið, að margir af
fl okksmönnum Sj álfstæðisflokksins
innan þings og utan gætu ekki leng-
ur borið traust til ráðherrans og lát-
ið það í ljós við hann, þá hefðu þeir
miklu fremur kosið, að ráðherra
hefði vikið, án þess að til vantrausts
hefði þurft að koma, en hánn hefði
ekki látið þess neinn kost. Þvínæst
sagði hann, að flutningsmenn til-
lögunnar væru ósamþykkir ráð-
herra „fyrir framkomu hans bæði
utanlands og innan: Fyrir undan-
hald og ístöðuleysi gagnvart útlenda
valdinu og fyrir lélega stjórn og at-
hafnaleysi innanlands". Aðalákæru-
efni Landvarnarmanna var fram-
koma ráðherrans í sambandsmálinu,
en Heimastjórnarmenn gagnrýndu
hann fyrst og fremst vegna.afseth-