Ársrit Torfhildar - 01.04.1987, Síða 69

gefandi — —> viðfang þiggjandi
kóngur prinsessa prins
ástin konur M/L/J karlar J/T/J
hjálp — —> gerandi < andstaða
állkona prins tröll
ástin karlar J/T/J félagsleg staða/landslög/stolt
Mórölsku vandamálin eru misjöfn í ástarsögunum mínum eins og
sjá má á þessu líkani. John á við erfiðleika að stríða íþessu danska
samfélagi þar sem er engin stéttaskipting, andstætt því sem hann
ólst upp við. Af þessu stafa vandræði hans og erfiðleikar með að
viðurkenna Maríu sem verðugt kvonfang. Barátta Torns er milli
þess að vera hjá Lónu og að landslögin nái frarn að ganga, þ.e.a.s.
að hann taki út sína refsingu fyrir mannrán. Stolti Jonna er
misboðið þegar hann kemst að því utan úr bæ, ekki frá Jóhönnu
sjálfri, að hún er fjárhagslega sjálfstæð og rúmlega það.
Daninn Peter Soby Kristensen leikur sér að því að setja and-
stæður í bókmenntaverkum uppí líkan (ættað frá Greimas) sem
byggir á ljósi og myrkri og sýnir það ástand sem eftirsóknar-
verðast er og þær leiðir sem þangað liggja. Viðsjárverða ástandið
er líka sýnt og leiðin þangað.^) Hann setti þetta ekki fram sem
sérstakt ævintýra-líkan en það má vissulega beita því á þau líka.
Ástandið í ævintýrum er tvennskonar: ríkidæmi hjá konungsfjöl-
skyldunni og fátækt hjá kotungsfólki. Fátæktinni viðhalda
kotungssynirnir með því að sitja heirna í sinni fátækt. Leiðin úr
fátæktinni til ríkidæmisins er að freista gæfunnar; fá að spreyta
sig á tröllinu, ná prinsessunni og verða þannig ríkur því hún og
hálft kóngsríkið eru verðlaunin. Þar sem hjónabandið er virtasta
markmið siðgæðisins er það ákjósanlegasta ástandið fyrir konur í
ástarsögum. Forsenda giftingarinnar er fórnfýsi og óvirkni í
ástarsambandinu. Ef frekju eða of mikillar virkni gætir þá liggur
leiðin beint í einstæðingsskapinn sem er neikvæða ástandið í
ástarsögum. Líkan Kristensen lítur svona út að viðbættu ævin-
týrum og ástarsögum:
67