Mímir - 01.04.1986, Qupperneq 6

Kjartan Arnason:
Gng, græn —
og yrkja ljóð!
(Jm ljóðagerð ungra skálda á síðasta áratug.
Eftirfarandi ritsmið var gerð á námskeiðinu
Ljóðagerð eftir 1880 vorið 1985; kennari var
Njörður P. Njarðvík. Hún birtist hér örlítið
breytt og vonandi endurbœtt.
Inngangur
I þessari ritgerð verður reynt að draga upp
mynd af helstu tilhneigingum í ljóðagerð
yngstu skáldanna á síðasta áratug. Flestar línur
í myndinni verða dregnar með all grófum
penna þannig að hætt er við að „fátt verði um
fína drætti“ enda tilgangurinn fremur að rissa
upp útlínur en að gera einhvern allsherjar upp-
drátt af tímabilinu. Stuðst er við verk eftirtal-
inna skálda: Antons Helga Jónssonar (AHJ),
Birgis Svans Símonarsonar (BSS), Einars Más
Guðmundssonar (EMG), Péturs Gunnarssonar
(PG), Sigurðar Pálssonar (SP), Steinunnar
Sigurðardóttur (StS) og Þórarins Eldjárns (ÞE).
Ekki verður fjallað um einstök skáld sérstak-
lega heldur aðeins litið á sameiginleg einkenni
á skáldskap þeirra. Gerð verður stuttlega grein
fyrir þeim hugmyndum sem rnótuðu tíðarand-
ann í upphafi 8. áratugarins og síðan rætt beint
og óbeint um hvernig þær þirtast í ljóðum
ungskáldanna; ennfremur verður reifað hver
séu helstu yrkisefni þeirra og viðhorf, þvínæst
rædd nokkur atriði í myndmáli og málfari og
loks dregnar saman fáeinar niðurstöður.
Það gefur augaleið að mörgu verður að
sleppa og margt verður að alhæfa — en verst er
þó að hafa lesið Eystein Þorvaldsson áðuren
ráðist var í verkið; hann hefur nefnilega „stol-
ið“ öllum bestu hugmyndunum!
Erlendir áhrífendur
— innlend afhrif
Árið 1925 skrifar Halldór Laxness grein í
Morgunblaðið þarsem hann segir:
Vilji skáld láta samtíðina vera sín vara, þá er
honum sæmst að vera samtíðarinnar barn,
markaður hennar æðstu menning, eða úthróp-
uðu ómenning.1
Löngu síðar birtist viðtal við Einar Má Guð-
mundsson í Helgarpóstinum þarsem hann slær
á sömu trumbu og Halldór þótt með öðrum
kjuðum sé:
Við getum sagt að maður reyni á einhvern hátt
að spegla ferðalag sinnar kynslóðar, bæði með-
vitað og ómeðvitað.2
í ummælum þessara tveggja skálda felst etv.
staðfesting á bókmenntalegu „lögmáli“ —
nefnilega því að hver ný kynslóð skálda geri
kröfur um endurnýun skáldskaparins; með
orðinu kynslóð á ég við þann hóp höfunda sem
kemur fram á sama tímabili með skáldverk
sem bera sameiginleg einkenni. Endurnýunin
getur birst á amk. tvennan hátt: annarsvegar
sem ful.lkomin uppreisn gegn öllum viðteknum
hefðum í bókmenntum og hinsvegar sem and-
staða við skáldskap síðustu kynslóðar en um
leið að einhverju leyti afturhvarf til eldri hefða;
hið síðarnefnda er nær allsráðandi í íslenskum
bókmenntum.
1 Tekið uppúr Sjö erindum um Halldór Laxness, bls. 63.
2 Helgarpósturinn 26.09.80.