Mímir - 01.04.1986, Page 9

einsog áður var í íslenskum skáldskap heldur
„náttúrulegur“ bústaður flestra núlifenda: í
staðinn fyrir holt og hæðir eru komin hús og
blokkir og hinn tæri fjallalækur er orðinn að
malbikuðu stórfljóti sem flæðir um alla borg-
ina; trén sem hefur verið plantað hist og her
geyma minninguna um náttúru sem einusinni
var:
hún svaf borgin
borgin svaf
horfum á hana vakna
af þökum húsanna
göturnar hlaupa um hana alla
auðargötur með sofandi bíla
með hausinn undir væng
sofa dúfurnar á skeggjum húsanna
trén vaxa beint upp úr malbikinu
standa líka saman í görðum
(PG: Splunkunýr dagur, bls.49).
En borgin er þó engin paradís; þar þrífast
gróðaöflin og skrumið. Hún er maskína sem fer
í gang með þraki og þrestum að morgni, fyllist
af hávaða og fólki á sífelldum þeytingi, rymur
allan daginn en er á kvöldin samfelld röð
þlárra flöktandi ljósa; mannleg samskifti eru í
lágmarki:
á ofsaferð
inní stálslegna borg
á ofsaferð
inní málmþreyttan dag
á ofsaferð
(BSS: Gjalddagar, bls. 10)
og:
inniskórnir liggja á gólfinu
tærnar bláar af kulda sjónvarpsins
(EMG: Er nokkur í
kórónafötum ..., bls. 11).
Firring og einsemd mannsins er einnig mjög
áleitið yrkisefni. Og borgarinn er satt að segja
ekki beysinn: honum er Iýst sem tilfinningalega
Iokuðum, einangruðum í fjöldanum, hrædd-
um, bældum og kúguðum. Þegar allt kemur til
alls „er fjarlægðin milli manna sú sama og
vegalengdin á milli húsa“3. Öll skáldin sem hér
er tekið mið af yrkja um þessa einsemd manns-
ins en ekkert þeirra vill samt gera sjálfa þorgina
áþyrga fyrir henni; þau láta hinsvegar á sér
skiljast að sökin sé hjá þeim sem með fjölda-
framleiddri afþreyingu og gervilist ýta undir
hégóma og slæva skilning manna á sjálfum sér
og lífi sínu. Samkvæmt skilgreiningu Marcuses
er þetta kapítalisminn — og hann lætur sér
ekki nægja að sljóvga skilningarvitin heldur vill
skapa nýa heimsmynd:
draumar okkar eru í sjónvarpinu
draumar okkar eru í bíó
draumarokkar eru í framköllun
(PG: Splunkunýr dagur, bls. 73).
Afturhvarf til náttúrunnar er ungskáldununr
því engin Iausn — þvert á móti raunar; hún er
ekki hluti af veruleika þeirra, aðeins fjarlægur
safngripur sem þau horfa á útum bílgluggann.
Það gætir víða töluverðs leiða á þeirri náttúru
sem svo oft hefur verið sungið lof í íslenskum
ljóðum — ungskáldin þekkja hana ekki, skynja
ekki dulmögn hennar, geta ekki verið á marg
setnu eintali við hana og því síður tákngert
hana í ljóðum sínum; „dýr og jurtir hef ég
aðeins séð / í frystihólfum stórverslana“ segir
Einar Már á einum stað4. Borgin er staður hins
unga skálds, veruleiki þess er innan múra
hennar og því hefur það tilhneigingu til að
tengja alla hluti þessum veruleika sínum:
vatnið þrjóskt
rennur eftir bugðum
í miðri þvögu náttúrunnar
vatnið úr krana dæmt
til dauða í könnu
(SP: Ljóð vega salt, bls. 69).
3 EMG: Sendisveinninn er einmana, bls. 21.
4 EMG: Róbinson Krúsó snýr aftur, bls. 31.
9