Mímir - 01.04.1986, Page 62

ur um myndun hjúskapar, sem var e.k. efna-
hagslegur samningur þar sem heimanmundur
skipti miklu máli. í sögunni eru setningar eins
og: „ok var hon honum gefin með miklu fé“23
og „ok er þá þegar gprt brúðkaupit ok fylgir
henni heiman Sæból.“24 Feðurvoru lögráðend-
ur dætra sinna og réðu gjaforði þeirra sem oft
var valið til að styrkja tengsl við aðrar ættir.
Þórdís gerist brotleg við þessar reglur. Hún
leyfir manni að koma tii sín án samþykkis föð-
ur hennar. Þegar menn tala um að maður eigi
vingott við hana22 er sagt að Þorbirni föður
hennar líki orðrómurinn illa. Orðrómurinn
virðist skipta meira máli en sannleiksgildi
hans. Þórdís hafði fengið slæmt orð á sig.
I hvorugri gerðinni er sagt um vilja Þórdísar.
Lýsing hennar bendir þó til þess að hún hafi
ekki verið alveg skaplaus. M-gerð segir um
hana: „hon var bæði væn og vitr“.26 í S-gerð
segir: „Þórdís systir þeira var fríð kona sýnum,
skprungur mikill ok heldr harðfeng í skapi ok
vargr inn mesti.“27 En þó að ekkert sé sagt um
vilja hennar, bendir heldur ekkert í sögunni til
þess að henni hafi verið þessar heimsóknir á
móti skapi.
En reglur samfélagsins eru brotnar og Gísli
verður að drepa „elskhugann“ til að verja heið-
ur Þórdísar og ættarinnar. Jafnvægið raskast —
öngþveiti verður. Af þessu rís svo mikill ófrið-
ur að Súrsfjölskyldan verður að flýja land. Þau
koma til íslands þar sem sams konar ættarsam-
félag rikir.
Karlveldi ættarsamfélagsins rís hæst í fyrir-
brigðinu fóstbræðralag. Þar strengja óskyldir
menn þess heit að hefna hver annars sem bræð-
ur væru.
Eins og áður er greint frá ákveða fjórmenn-
ingarnir Gísli, Þorkell, Vésteinn og Þorgrímur
að ganga í fóstbræðralag. En tilburðir karlanna
til að tengjast blóðböndum mistakast. Það má
23 íslensk fornrit VI,bls. 4.
24 Sama, bls. 19.
25 „fífli", bls. 7 í M-gerð; „ok þykkirþat mest gaman at
tala vit Þórdísi", bls. 20 i S-gerð.
26 íslensk fornrit VI, bls. 7.
túlka á þann táknræna hátt að brestur sé í karl-
veldinu. Karlarnir geta ekki staðið saman skil-
yrðislaust.
Enn kemur ógnunin frá konum. Óleyfileg
ástamál innan hópsins spilla samstöðu karl-
anna og þar með jafnvæginu. Engar ástæður
eru greindar fyrir því hvers vegna fóstbræðra-
lagið mistekst, en síðar kemur í ljós að það er
vegna ástamála. Ástamál eru einkamál og
einkamál tilheyra konum. Þau koma ekki upp
á yfirborðið fyrr en konurnar fara að tala. Með-
an konurnar Auður og Ásgerður sitja inni við
sauma og spjalla saman eru karlarnir úti að
vinna, allir nema Þorkell. Hann heyrir mál
þeirra, hlerar. Meðan einkamálin eru í hönd-
um kvennanna er allt í lagi. En nú komast þau
í hendur karlanna og eru þar með orðin opin-
ber. Því má búast við afdrifaríkum afieiðing-
um, sbr. orð Auðar: „Opt stendr illt af kvenna-
hjali.“28 Enda verða þeir atburðir sem valda
hvörfum í sögunni í kjölfar þessa samtals eins
og Þorkell spáir fyrir um með vísu sinni:
„Heyr undr mikit,/ heyr örlygi,/ heyr mál
mikit,/ heyr manns bana, eins eða fleiri.“29
Þetta verður til þess að Vésteinn er drepinn;
Gísli hefnir hans með því að drepa Þorgrím og
er gerður útlægur fyrir.
Sagan sýnir að Auður gerir sér fyllilega grein
fyrir ógnuninni sem stendur af tali þeirra; hún
þekkir reglurnar. Enda reynir hún tvívegis að
stöðva samtal þeirra er hún segir: „Ok ræðum
ekki um fleira“30 og „ok munu vit nú hætta
þessi ræðu“31. En það er of seint. Þorkell hefur
heyrt það sem máli skiptir, að Ásgerður kona
hans er hrifin af Vésteini. Sæmd hans er mis-
boðið. En sæmd Þorkels er ekki bara misboðið
vegna þess að Ásgerður tekur Véstein fram yfir
hann. Sú staðreynd að um það sé talað skiptir
Sama, bls. 15.
28 íslensk fornrit VI, bls. 31.
29 íslensk fornrit VI, bls. 31.
30 Sama, bls. 30.
31 Sama, bls. 31.
62