Mímir - 01.04.1986, Síða 90

hann segist elska mennina og því geti hann
aldrei skilið hinn góða guð fyrir að láta suma
svelta og deyja.
En eins og áður sagði er megineinkenni bók-
arinnar friðurinn og róin og hið nána samband
skáldsins og umhverfisins. Skáldið og hin und-
ursamlega jörð sameinast í ljóðinu Jarðerni en
þar skynjar höfundurinn jörðina og umhverfi
sitt á dulúðgan hátt.
Þannig ríkir viðkvæmni og ró einnig í ljóði
Jóhannesr Varúð sem endar á þessum orðum
sem eru í fullkominni andstæðu við kvæða-
sniðið í Óljóðum:
Ljóðið deyr ef við misbjóðum þögninni
ef við ráðumst á leyndardóminn
ef við brjótumst inn í musterið
og reynum að handsama guð.
(Ljóðasafn VIII, bls. 101)
Snúum okkur nú að lokabókinni Ný og nið
(1970). I áðurnefndu ljóði úr Tregaslag, Eftir-
vœnting segir Jóhannes svo að ef hinir nýju
frelsarar komi ekki í dag þá komi þeir sjálfsagt
á morgun en síðan bætir hann við:
Og dætur mínar munu horfa í gaupnir sér og álykta
sem svo:
ef þeir koma ekki á morgun
þá hljóta þeirað koma hinn daginn.
(Ljóðasafn VIII, bls. 46)
Það er einmitt til afkomenda sinna sem Jó-
hannes lítur í upphafsflokki síðustu bókar
sinnar í Óðurinn um oss og börn vor. Þar yrkir
hann um hringrás lífs og dauða. Kynslóðir
koma og kynslóðir fara, hinir ungu eru fullir af
uppreisnarkrafti og trúa á kraftaverkið: endur-
fæðingu mannsins í jafnrétti og bræðralagi. En
þeir sem eru ákveðnir í að frelsa heiminn með
orðum eða blóði rekast á veggi veruleikans og
skýjaborgirnar hrynja. En mitt í niðurlæging-
unum, þar sem sögueyjan er fótaskinn varn-
artrúðsins mikla, og sigri dauðans yfir lífinu rís
vonin. Börnin eru framtíðin og það verður
þeirra að frelsa heiminn með því að skapa
hann í sinni mynd. Hin nýja kynslóð mun gefa
framtíðinni merkingu og lyfta ódauðlegum
manninum upp úr viðbjóðnum:
Þess bíðum vér gamlir bakhúsgestir
Sjálfir sviptir uppreisnarkraftinum
Því draumórar vorir hafa umhverfst í martröð
Pennarnir upplitazt bókfellin gulnað
Vaninn og efinn slæft raddirnar
Þær láta nú sem annarlegt bergmál hins liðna
í hlustum þeirrar ungbornu kynslóðar
Sem hefur verið svikin um dýrð fyrirheitsins
En getur þó ein bjargað himni og jörð
(Ljóðasafn VIII, bls. 1 16)
Draumórar hinna gömlu ntanna hafa um-
hverfst í martröð, Stóri Sannleikur hefur verið
grafinn í Kirkjugarði Hugsjónanna eins og seg-
ir í ljóðinu Staðið yfir moldum.
Heimsmálin lætur Jóhannes sig skipta sem
áður. Dæmi um það eru ljóðin Hinir útvöldu,
Félagi og Skeyti til Prag en í því síðastnefnda
kveður nú við annar tónn en forðum daga er
Tékkar voru átaldir fyrir dáðleysi sitt er land
þeirra var hremmt í klær nasismans.12
Dapurlegar hugmyndir ásækja Jóhannes.
Hann er fullur kvíða og örvæntingu má greina í
ljóðum eins og Ferðavísur, Úrslitastund, Milli
steins og sleggju, Viðlag, Dularfull fyrirbrigði
og í mörgum öðrum. Örvæntingin hefur gert
Jóhannes svartsýnan er hann stendur dapur
framnti fyrir dauðanum því að ekkert hefur
unnist. Svo segir í Hið brothætta gler með vís-
un í Sólarljóð:
Kvalarinn hefur fleygt mér
inn í forsælu dauðans
— mjög er ég nú úr heimi hallur.
(Ljóðasafn VIII. bls. 145)
Og skáldið kveður náttúruna sem alltaf hefur
verið honunt svo góð, blómin sem hresstu
hann á döprum stundum:
Úr lifandi bikurum ykkar
teygaði ég svo áfenga veig
að ég varð ofurlítið rykmý í veröldinni
sem sveimaði allt í kringum ykkur
á tíbrárvængjum gleðinnar.
Eg er kominn til að kveðja ykkur:
ringluð dægurfluga
sem verðurað fjúkandi hismi í nótt.
(Dœgurfluga, Ljóðasafn VIII, bls. 173)
12 Sbr. orð Njarðar P. Njarðvík í Vort er ríkið,bls. 154.
90