Mímir - 01.06.1997, Síða 34

(Unuhúsi), þar sem hann hafði áður leigt herbergi,
en að þessu sinni var honum lofað þar vetursetu án
nokkurrar borgunar og eðlilega lyfti það geði
skáldsins í nýjar hæðir.24 Hvort sem eitthvað er
hæft í þessari frásögn eða ekki, má sjá í þessu
opnunarljóði bókarinnar einlæga gleði yfir til-
verunni og lífinu án þess að ljóðið verði nokkum
tíma væmið eða tilgerðarlegt, eins og svo mörg
önnur skáld hafa brennt sig á. Hér er lesandinn á
öðrum tveggja póla bókarinnar, lífsdýrkunin
verður ekki öllu meiri en þessar ljóðlínur bera með
sér:
Hillir uppi öldufalda.
Austurleiðir vil ég halda.
Seztu, æskuvon, til valda,
vorsins bláa himni lík.
Eg á öllum gott að gjalda,
gleði mín er djúp og rík.
Ef sagan af níska bóndanum er sönn verður
manni á að spyrja hversvegna skáldið vill í austur,
en væntanlega er átt við öllu fjarlægara austur hér.
Strax í þessu kvæði má sjá einkenni sem lita síðan
næstum allt myndmál í bókinni, enda svo
margnotað gegnum tíðina að það er á mörkurn þess
að vera stirðnað, þ.e.a.s. það vísar beint til
merkingarmiðsins. Það sem hér um ræðir er sam-
spilið milli vors og sumars við æskufjör og al-
menna lífsgleði sem t.d. Páll Ólafsson gerði ríku-
leg skil í sínum kveðskap nokkrum áratugum fyrr.
Titlar á borð við Vorvegir, Sóldagur og Drottningin
í Sólheimum segja nær allt sem segja þarf, en við
skulum taka tvö dæmi til að sjá hvemig skáldið
notar þessar myndir til að lýsa hugarástandi sínu:
(1) Eg á sumar og sól,
ég á sælunnar brunn
og hin bamsglöðu bros
og hinn blóðheita munn.
(Hún kyssti mig)
(2) Nú brosir við mér sumarsól
og bemsku minnar björtu jól.
Nú syngur vorið lífsins ljóð
um sumarvegi og sólarglóð.
(Vorvegir)
24 Sbr. Þórbergur Þórðarson 1962, bls. 73-83.
Það má sjá í þessum tveimur dæmum fleiri
einkenni sem eru fyrirferðarmikil í bókinni; í þeim
báðum má sjá hvemig skáldið leggur að jöfnu gleði
og bernsku, bæði eru ort í fyrstu persónu25 og í seinna
dæminu er minnst á jólin, sem eru skáldinu greinilega
mikils virði því það nefnir jólin í fleiri kvæðum sem
eitthvað jákvætt.26 Náttúran gegnir yfirleitt eingöngu
því hlutverki að sýna innra ástand Stefáns, eins og við
eigum líka eftir að sjá í myrkari kveðskap hans.
Svona er líftð hjá Stefáni þegar allt leikur í lyndi
en því var alls ekki alltaf þannig fatið. Hér að framan
er minnst á að bókin sveiflist milli tveggja póla og
strax í öðm kvæði bókarinnar, Skuggabjörgum, er
orðið dimmt yfir og hinn póllinn, heimskvölin, ræður
ríkjum:
Manstu gamla marið?
Manstu ólánsfarið?
Verður hjartað varið?
Vonlaust! Eina svarið.
Væntanlega á fótarmissirinn mikið í þessurn
línum, en í þessu Ijóði skín líka í gegn nokkuð sem
sem löngum hefur fylgt ljóðlistinni, hverfulleikinn:
Liðin stund er manni mörgum
minning húms og tára.
Að mörgu leyti sýna þau dæmi sem sett hafa
verið fram hvernig bókin er samansett. Skáldið
syngur með hækkandi sól en kastast niður í þung-
lyndi þess á milli og uppröðun kvæðanna ber þetta
með sér. Það liggur nærri að kvæðunum sé raðað
til skiptis eftir því hvort í þeim ríki birta eða myrk-
ur. I þessum dimmari kvæðum eru einnig ákveðin
einkenni í myndmáli og hugmyndafræði sem
teljast verða hefðbundin á svipaðan hátt og sólin
og vorið sem áður var getið og þannig er stillt upp
hugmyndafræðilegum andstæðum:
(1) Yfir mig fellur ísinn
og örlagaþungur vetur.
25 Lausleg talning leiddi í ljós að af 29 kvæðum bókarinnar, eru 24 ort
að stærstum eða öllum hluta í fyrstu persónu.
26 Seinna skrifaði Stefán lýsingu á fyrstu ferð sinni til Fellskirkju, sem
bar nafnið Jól og þar má sjá hvaða sess bemskujólin skipa hjá honum á
áþreifanlegan hátt.
32