Mímir - 01.06.1997, Page 44

Lögð er áhersla á það strax í upphafi að Hávarður
hafi á yngri árum verið kappi sem segir les-
andanum að hann geti enn átt eitthvað eftir.21
Þegar kemur að eftirmálum vegna vígs Ólafs
sýnir Bjargey mikla trú á honum og rekur hann af
stað í tvígang; fyrst á Laugaból en síðan á þing.
Um afdrif þessara ferða er alkunnugt; hann leggst
að loknum þeim báðum. En athygli vekur að eftir
að Bjargey hefur útlistað fyrir honum hvernig
þingferðin muni fara segir Hávarður:
... en ef ek vissa, at hefndin mætti verða eptir Oláf,
son minn, þá hirða ek aldri, hvat ek ynna þar til.
(310)
Þessi orð Hávarðar gefa áheyrendum fyrirheit um
að eitthvað fari nú að gerast og líklegt sé nú að um
hefnd verði eftir Ólaf.
A þinginu kemur fram lýsing á Hávarði sem
sýnir að hann er ekki dauður úr öllum æðum. Þegar
Þorbjöm rekur í nasir honum knýtiskautann með
tönnum og jöxlum Ólafs er eins og æði renni á
Hávarð:
Hávarðr sér nú, at þar hrynr ofan á kápuskautit;
sprettr hann þá upp ákafareiðr, svá at sinn veg hrýtr
hverr penningrinn. Hann hafði einn staf í hendi ok
hleypr at hringnum ok setr stafinn fyrir brjóst einum
manni, svá at þegar fellr hann á bak aptr, svá at hann
lá lengi í óviti. Hávarðr stpkk út yfir mannhringinn,
svá at hann kom hvergi við ok kom hvar fjarri niðr,
ok svá heim til búðar sem ungr maðr. (314)
Hávarður hefur skyndilega öðlast krafta á ný. Hann
sprettur upp og hleypur að hringnum, rotar mann
og stekkur svo langt, og yfir menn, og kemur til
búðar sem ungur maður. Þessi lýsing á án efa að
vera skopleg, einkum í ljósi þess að þegar hann
kemur aftur til búðar „mátti hann við engan mann
mæla ok kastaði sér niðr ok lá, sem sjúkr væri.“
(311) Sem fyrr eru notuð sterk orð. Hann leggst
ekki niður, hann kastar sér og liggur sem sjúkur.
Þrátt fyrir að þessi frásögn sé ótrúleg og skopleg,
sýnir hún að Hávarður getur ennþá hreyft sig.
21 Ef það er rétt að höfundur Hávaröar sögu hafi lesið Egils sögu og
jafnvel notað hana, er rétt að minna á að á gamals aldri fór Egill og faldi
silfur sitt og kom þrælum sínum fyrir kattamef. Var hann þá til
stórræðanna þó gamall væri og blindur.
Á þinginu er Hávarði lýst af Gesti Oddleifssyni
og má segja að sú lýsing skipti einna mestu máli
fyrir persónu Hávarðar í sögunni:
„Þessi maðr var ólíkr pðrum mpnnum; hann var
mikill vexti ok nokkut við aldr ok skauzk á fótum
ok þó inn karlmannligsti, ok svá leisk mér sem fullr
væri harms ok óynðis ok skaprauna, ok svá var hann
reiðr, at hann gáði eigi, hvar hann fór; mér leisk ok
maðrinn giptusamligr ok eigi allra fœri við at eiga.“
(312)
Gestur Oddleifsson, víðfrægur spekingur, er
kallaður til leiks sem eins konar auctoritas og
látinn lýsa þeim mannkostum sem prýða Hávarð.
Með því að nota Gest hefur höfundur allt að því
gefið loforð um kröftug eftirmál, sérstaklega sá
dómur hans að Hávarður sé ekki á allra færi við að
eiga, þó svo að Hávarður eigi eftir að liggja enn
eitt misserið.
2.2
Þrátt fyrir að höfundur hafi gefið því undir fótinn
að Hávarður sé ekki dauður úr öllum æðum, er
ekki laust við að mikil umskipti eigi sér stað á
honum þegar til hefndarinnar dregur. Bjargey hefur
undirbúið hefndina með göldrum og liðssöfnun og
vekur Hávarð. Það má strax merkja breytingu á
honum þegar hann rís upp við dogg og kveður
vísu,22 en orð Bjargeyjar koma honum á fætur:23
„ ... en þó er nú upp að standa ok gera sik sem
vaskastan, ef þú vilt hefna Oláfs, sonar þíns, því at
eigi verðr hans hefnt um aldr þinn, ef eigi verðr á
þessari nótt.“ (319)
Umskipti Hávarðar sjást vel þegar hann sprettur
upp og tekur að vígbúast, fer svo og sækir lið sitt.
Það vekur athygli Hallgríms að þótt Hávarður sé
22 Um vísumar verður fjallað í kafla 3, og því gengið framhjá þeim hér
þó að þær tengist vitanlega mjög efni þess sem hér er um fjallað
23 Bjarni Guðnason (1993: 259) hefur bent á að nafn hennar sé e.t.v.
táknrænt. Ég get vel tekið undir það. Aftur á móti verð ég að telja það
oftúlkun að ætla nöfnum þeirra Ólafs og Hávarðar einhverja víðari
skírskotun, eins og Bjarni stingur upp á. Einkum vegna þess að þeir eru
mun veigameiri persónur í sögunni. Bjargey er aftur á móti mjög lítil
persóna sem þó hefur mikilvægu hlutverki að gegna, að draga björg í bú
og fá Hávarð til að leita réttar síns, og því mætti líta á nafngift hennar
sem einkonar mótvægi við smæð hennar í sögunni.
42