Mímir - 01.06.1997, Síða 53

vísu að tala um nútímaíslensku og miðar aðallega
við kort sín tvö sem sýna útbreiðslu þriggja
nýjunga í íslenskum framburði og sjö tegundir
varðveitts foms framburðar. Að vísu samræmist
fullyrðing hans um að byggðir Vesturlands séu
opnar fyrir málbreytingum ekki fullyrðingu Ás-
geirs og heimildamanna um mikla "arðveislu d-
framburðar í Mýrasýslu.
Við skulum skoða nánar eina af þeim
nýjungum sem Dahlstedt nefnir í sinni grein. Á
korti Dahlstedts27 er kv-framburður, sem kom upp
á Norðurlandi, allsráðandi á öllu Norðurlandi og
suður undir Borgarfjörð í vestri en austur undir
Langanes í austri. Þar taka við blendingssvæði; það
vestra nær u.þ.b. frá Borgarfirði að Skálholti í
suðri, en hið eystra nær frá Langanesi og suður að
Djúpavogi. Þetta svæði nær einmitt yfir alla þá
staði þar sem d-framburður hefur verið nefndur.
Þess vegna er auðveldlega hægt að ímynda sér að
d-framburður hafi einhvern tíma haft álíka út-
breiðslu, áður en hann fór að hörfa. í framhaldi af
því mætti vel ímynda sér að d-framburður hafi
komið upp Norðanlands eins og kv-framburðurinn.
Þessi hugmynd sé ég ekki að sé neitt verri en hug-
27 Dahlstedt, Karl-Hampus. 1958: 41.
mynd Ásgeirs. Ég held þess vegna að lítið sé hægt
að segja um upprunasvæði d-framburðar.
5.0 Aldur d-framburðarins
Næsta atriðið í grein Ásgeirs er aldursákvörðun d-
framburðar, en hann hyggst sýna fram á að d-
framburður hafi komið upp í kringum aldamótin
1400. Fyrsta atriðið á að sýna að einkennið sé
a.m.k. nokkru eldra en elstu heimildir, en Ásgeir
segist hafa heimildir fyrir því að í Fljótum og í
Ólafsfirði segi sumir menn [laj:i] og [sa|:i] og
jafnvel [hab:i] fyrir lagði, sagði og hafði. Sá fram-
burður hlýtur að vera kominn af [gð, bð] fram-
burðinum og á sér hliðstæður í orðmyndum eins og
braggast sem er hliðarmynd af bragðast. Braggast
kemur svo fyrir í ritum allt frá 1700 sem myndi
aftur þýða að [gð, bð] framburður sé eldri en það.
Ásgeir segir að mjög lfklegt megi telja að [gð,
bð] framburður sé upprunninn á Norðurlandi og
hafi breiðst út þaðan. En væri ekki ólíklegt að d-
framburðurinn myndi skyndilega koma upp þar
sem [gð, bð] framburður væri rikjandi? Það væri
ekki sennilegt því rniklu líklegra væri að það
2^ Þesskonar framburður virðist hafa verið til, sbr. Hægstad 1942: 41 „I
Fljót... vert sagt habbdi.“
51