Bændablaðið - 16.05.2024, Síða 24

24 Bændablaðið | Fimmtudagur 16. maí 2024
Hliðarafurðir garðyrkju:
Fóðra mjölorma til fóður- og matvælaframleiðslu
Í samstarfsverkefni Matís og Land-
búnaðarháskóla Íslands (LbhÍ) er
unnið að því að kanna möguleika á
að nýta hliðarafurðir úr íslenskri
ylrækt, tómata- og gúrkublöð, til
að fóðra mjölorma með til fóður-
og matvælaframleiðslu.
Að sögn Evu Margrétar
Jónudóttur verkefnastjóra er þetta
verkefni angi annarra verkefna
sem hafa verið unnin hjá Matís á
undanförnum misserum og ganga
út á betri nýtingu hliðarafurða
frá garðyrkju, sem annars er
sóað, til verðmætasköpunar við
matvælaframleiðslu. Þá skarist
verkefnið við vinnu sem hafi verið
unnin í LbhÍ á undanförnum árum
sem snýst um fóðrun mjölorma
á brauðafgöngum, bjórhrati og
lúpínufræjum til fóðurframleiðslu.
Geta mjölormar brotið niður
óæskileg efni?
Mikið magn af tómata- og
gúrkublöðum fellur til í ylrækt á
Íslandi, sem ekki er nýtt í dag að
neinu marki til verðmætasköpunar
og með nýlegri gildistöku laga hér
á landi er bannað að urða þennan
úrgang.
Eva segir að í fyrri verkefnum
Matís hafi sjónum verið beint
að nýtingu á næringarríkum
plöntuhlutum og afskurði sem
fellur til við ylrækt til beinnar
matvælaframleiðslu, öðrum en
tómatablöðum því í þeim finnist
efni sem geti valdið eitrunaráhrifum.
„Því er vert að kanna hvort
mjölormarnir geti brotið þessi efni
niður með einhverjum hætti svo
þau skili sér ekki í lokaafurð. Það
stendur þá til að gera mælingar á
þessum efnum sem og aðrar efna-
og örverumælingar bæði í fóðri og
í lokaafurð mjölormanna.
Vegna þess að við höfðum verið
svo mikið að skoða hliðarafurðir
garðyrkju og aukna nýtingu þeirra
þá hafði ég samband við Rúnu
[Þrastardóttur hjá LbhÍ] með þessa
verkefnahugmynd því ég vissi að
hún hefði verið að gera tilraunir
með mjölormana,“ segir Eva um
forsögu verkefnisins en það er styrkt
af Matvælasjóði.
„Með verkefninu er lagður
grunnur að ræktun og nýtingu
skordýra á Íslandi til að
framleiða prótein til fóður- og
matvælaframleiðslu sem og að
styrkja garðyrkjuframleiðslu í
landinu með því að auka fullnýtingu
innan greinarinnar.“
Ekki allt hráefni leyfilegt
til fóðurframleiðslu
„Við höfum undanfarin ár verið
að horfa meira og meira í nýtingu
hliðarafurða frá garðyrkju. Eins
og svo oft áður þá eru ótal margar
leiðir sem hægt er að fara en að
finna einhverja bestu leið getur
verið snúið. Þegar við horfum til
þess hvernig er hægt að skapa sem
mest virði þá eru gjarnan einhverjar
takmarkanir eða vandamál sem þarf
að leysa til þess að hlutirnir gangi
hreinlega upp. Það er þannig með
hinar ýmsu hliðarafurðir að þó þær
falli til við matvælaframleiðslu þá
flokkast þær ekki endilega sem
matvæli eða eru yfir höfuð leyfilegt
hráefni til framleiðslu á fóðri eða
fæðu,“ útskýrir Eva enn fremur.
„Núna er Rúna hjá Land-
búnaðar háskólanum að gera
fóðurtilraunir þar sem mjölormar
fá þrjár mismunandi fóðurblöndur,
hefðbundið fóður auk gulróta sem
er til viðmiðunar, hefðbundið fóður
auk tómatblaða og svo hefðbundið
fóður auk gúrkublaða. Í kjölfarið
þegar mjölormarnir eru orðnir
fullvaxta munum við framkvæma
mælingar á þungmálmum og
varnarefnum í lokaafurð ásamt því
að mæla önnur óæskileg efni, eins
og sólanín og tómatín sem vitað er
að finnst í tómatablöðum og geta
valdið eitrunaráhrifum, og aðrar
efna- og örverumælingar bæði í
fóðri og í lokaafurð mjölormanna.
Ef allt gengur upp samkvæmt
plani þá ættum við að geta birt
niðurstöður í desember á þessu ári.“
Mikilvæg verðmætasköpun
Eva bendir á að ákveðið óhagræði
sé í söfnun hliðarafurða í
garðyrkju hér á landi þar sem
talsverðar vegalengdir geti
verið á milli garðyrkjustöðva.
„Garðyrkjustöðvar erlendis eru alla
jafna langtum stærri einingar og
minni vegalengdir á milli þeirra. Það
getur því ekki staðið undir kostnaði
að flytja hliðarafurðir milli staða til
frekari vinnslu nema sú vinnsla gefi
vel af sér eða standi í það minnsta
undir framleiðslukostnaði. Þess
vegna er sérstaklega mikilvægt
fyrir okkur að finna hliðarafurðum
farveg sem er mikils virði.
Á meðan hliðarafurðir ylræktar
eru að stærstum hluta vatn þá
innihalda mjölormaafurðir hátt
hlutfall bæði próteina og fitu.
Lirfur mjölorma er hægt að nýta
sem fóður fyrir fiskeldi, alifugla eða
svín ásamt því að hægt er að nýta
þær til manneldis. Með því að nýta
hliðarafurðirnar í mjölormafóður
skapast þannig verðmæti. Þau eru
fólgin í því að taka verðlausan
lífmassa á því formi sem hann
ekki nýtist og umbreyta honum
í hráefni sem nýtist sem fóður
eða fæða. Ef þessi aðferð gengur
upp þá aukum við fæðuöryggi
á Íslandi samhliða því að þróa
fjölbreyttari framleiðsluaðferðir við
matvælaframleiðslu.“
Aukin framleiðsla og
aukið magn hliðarafurða
Eva segir að nú sé lagður grunnur
að ræktun og nýtingu skordýra á
Íslandi til að framleiða prótein til
fóður- og matvælaframleiðslu, ásamt
því að styrkja garðyrkjuframleiðslu í
landinu með því að auka fullnýtingu
innan greinarinnar.
„Aukin eftirspurn eftir matvælum
leiðir jafnframt til aukins magns
hliðarafurða úr matvælavinnslu.
Á sama tíma gera neytendur
auknar kröfur um minni sóun og
umhverfisvænni vörur. Skilvirk
nýting og stjórnun á hliðarafurðum
er afar mikilvæg fyrir hagnýtingu
á vannýttum lífmassa, aukinni
verðmætasköpun og leið að
sjálfbærri nýtingu.“
LÍFRÆN SKOLP
HREINSISTÖÐ
• Hátt hreinsunarstig
• Lyktarlaus
• Einföld uppsetning
• Ekki þörf á siturlögnum
• Möguleiki á fjartengingu við upplýsingakerfi
vatnsvirkinn@vatnsvirkinn.is - Sími 510 1400 - www.vatnsvirkinn.is
• Stöðin kemur samsett og tilbúin til uppsetningar
Sigurður Már
Harðarson
smh@bondi.is
Mjölormar eru fitu- og próteinríkir. Í verkefninu verður skoðað hvort fóðra megi mjölorma með tómata- og gúrkublöðum sem síðan nota megi til fóður- og matvælaframleiðslu. Til hægri má sjá
þá gæða sér á brauðafgöngum, bjórhrati og lúpínufræjum. Myndir / Aðsendar
Eva Margrét Jónudóttir. Rúna Þrastardóttir.