Bændablaðið - 13.06.2024, Blaðsíða 2

2 Bændablaðið | Fimmtudagur 13. júní 2024
BÚSKAPUR ER
HEYSKAPUR!
Rúlluplast og heyverkunarvörur
Kynntu þér úrval rúlluplasts og
heyverkunarvara og leitaðu til
sölufólks okkar í síma 540 1100
eða á sala@lifland.is
Heyverkunarlisti Líflands
Matvælaráðherra hefur sett á laggirnar viðbragðshóp
vegna þeirra erfiðleika sem hafa verið í landbúnaði
sakir óvenjulegrar kuldatíðar undanfarið.
Guðrún Birna Brynjarsdóttir, fulltrúi Bændasamtaka
Íslands í hópnum, segir honum ætlað að kortleggja
ástandið. Ásamt henni sitja fundina fulltrúar matvæla- og
innviðaráðuneyta, Ráðgjafarmiðstöðvar landbúnaðarins
og almannavarna ásamt fulltrúum lögregluembættanna
á Norðurlandi vestra og eystra.
Þegar þetta er ritað hefur hópurinn fundað tvisvar og
segir Guðrún Birna vinnuna vera á byrjunarreit. Fyrstu
skrefin séu að taka stöðuna á ólíkum stöðum, en eftir
fyrsta fundinn lá ljóst fyrir að kuldakastið hefði haft
veruleg neikvæð áhrif á starfsemi bænda, bæði til lengri
og skemmri tíma.
Ekki er búið að ákveða hversu lengi viðbragðshópurinn
starfar þar sem ekki er vitað hvenær tjónið muni koma
í ljós. Guðrún Birna segir lykilatriði að bændur skrái
tjón með því að taka myndir, en gögn séu nauðsynleg
til þess að hægt sé að bæta skaðann. Verklag í kringum
gagnavinnslu verði kynnt fljótlega.
Bjarkey Olsen matvælaráðherra segir í tölvupósti til
Bændablaðsins mikilvægt að ná utan um ástandið. Hún
vilji koma því skýrt á framfæri við bændur að ráðuneytið
standi heilshugar að baki þeim í ljósi þeirrar náttúruvár
sem gengið hefur yfir. /ál
Snjóskaflar við Garðakot í Hjaltadal. Mynd / Rina Sommi
Æðarbændur:
Ekkert hægt að gera
Æðarbændur fóru ekki varhluta
af kulda og úrkomu á Norður- og
Austurlandi í byrjun mánaðar.
Ágúst Marinó Ágústsson, æðar-
og sauðfjárbóndi á Sauðanesi á
Langanesi, segist ekki hafa getað
gert neitt annað en að fylgjast með
og vera í viðbragðsstöðu. Hann er
þakklátur fyrir að úrkoman hafi
verið í formi rigningar hjá honum,
en inni í Þistilfirði, sem er skammt frá,
snjóaði uppi á heiðum. Æðarvarpið
er að mestu á litlum hólmum í lónum
við árós. Mikill vatnsflaumur var í
ánni sem hækkaði vatnsyfirborðið
og vegna roks skvettist talsvert upp á
hólmana þó ekki hafi flætt upp á þá.
Ágúst segir eina lausn hafa verið að
rjúfa ósinn ef hann hefði stíflast vegna
ágangs sjávar.
Í Miðfirði á Langanesströnd
er nokkuð stórt æðarvarp þar sem
Marinó Oddsson er bóndi. Hann segist
hafa sloppið nokkuð vel hvað varðar
úrkomu á meðan kaldur vindur hafi
verið viðvarandi og hvítt sé í fjöllum.
„Í svona veðráttu er best að láta ekki
sjá sig í varpinu,“ segir Marinó, en
mikilvægt er að styggja fuglinn ekki
af hreiðrunum. Hann telur að ekki hafi
orðið mikið tjón, en ef blautur dúnn er
tíndur nógu snemma skemmist hann
ekki. Líði hins vegar of langur tími
er hætt við að hann fúni og molnar
dúnninn þá í sundur þegar hann er
settur í hreinsun. /ál
Sauðfjárbændur:
Áhrifin að fullu ljós í haust
Tjón hefur mjög víða orðið hjá
sauðfjárbændum á Norðurlandi
eftir óveðrið á dögunum.
Eyjólfur Ingvi Bjarnason,
formaður deildar sauðfjárbænda hjá
BÍ, segir að afleiðingar þess munu
ekki koma fyllilega í ljós fyrr en í haust
varðandi áhrif á vænleika lamba,
fjölda sláturlamba og endurnýjun
bústofns ef ær hafa gengið of nærri
sér í kuldatíðinni.
Áhrif á frjósemi næsta vor
„Eins getur hret sem þetta haft áhrif
á frjósemi næsta vor því þetta hefur
áhrif á hvernig ærnar undirbúa sig
fyrir næsta tímabil. Óveðrið í síðustu
viku samhliða því mikla kali sem er
víða mun leiða af sér að heyfengur
verður víða mun minni samhliða
því að víða hefur gengið á heyforða
síðustu viku,“ heldur Eyjólfur áfram.
„Það skiptir því miklu máli að fá
skýr svör um það hvernig stuðningi
við tjón verður háttað svo bændur geti
tekið upplýstar ákvarðanir varðandi
til dæmis endurræktun og heyöflun
sumarsins.“
Björn Ólafsson, formaður Félags
sauðfjárbænda í Skagafirði, segir að
óveðrið hafi gengið yfir stórt svæði
á Norður- og Norðausturlandi og
telur að það hafi bitnað á um 1.500
bændum, en komið misjafnlega niður
á þeim eftir sveitum. Hann veit til
þess að bændur hafi misst bæði ær
og lömb sem hafi orðið úti í óveðrinu,
auk þess hafi folöld drepist. Það sé þó
þannig að bændur eru rétt að sjá fram
úr veðrinu og halda áfram með sitt.
Ljóst sé að í einhverjum tilvikum hafi
fé verið komið það langt frá bænum
að ekki var hægt að sækja það í tæka
tíð til að setja inn í hús. Þá telur Björn
að æðarvarp hafi farið mjög illa í
Skagafirði.
Allt fór á kaf
„Þetta var slæmt hér hjá okkur, mikil
snjókoma og hvassviðri,“ segir Björn,
sem býr á Krithóli rétt sunnan við
Varmahlíð. „Hér fór eiginlega allt á
kaf, mikill og blautur snjór og svo
kaldara með skafrenningi á nóttinni.“
Björn er búinn að koma öllu sínu
fé út, en hann er með um 350 ær,
og segir að það eigi við um flesta
sauðfjárbændur á svæðinu. Hann
segir að nú með hröðum umskiptum
í tíðarfari taki snjó hratt upp af túnum
sem þó séu „enn syndandi á kafi í
bleytu“. Björn segir að það sé auðvitað
gott að geta komið skepnunum inn
í hús þegar svona óveður skellur á
en það geti haft slæm áhrif á þær til
lengri tíma litið. „Í raun kemur það
ekki að fullu fram fyrr en í haust þegar
afurðirnar verða metnar. Ég hugsa að
það megi gera ráð fyrir alveg kílói
minna í fallþunga að meðaltali í haust,
beinlínis sem afleiðing af þessu hreti.
Það er ljóst að þótt hægt sé að
setja féð út núna þá hefur eðlilegri
framvindu verið raskað með því að
taka þær inn. Ærnar voru jú komnar
á beit og þetta getur haft veruleg áhrif
á mjólkurlagni þeirra sem bitnar þá
á lömbunum á þessum viðkvæma
tíma. Það hefur þurft að gefa mikið
hey þessa daga og þau eru auðvitað
misjöfn að gæðum núna. Auk þess er
mikið álag á skepnunum og hætta á
sjúkdómum, til að mynda júgurbólgu.
En bændur þurfa nú að fylgjast vel
með hvernig skepnurnar þrífast
– hafa augun opin fyrir einhverri
afbrigðilegri hegðun.
Svo bætist þetta hret ofan á
kalskemmdir í túnum sem hafa víða
orðið. Nú kemur þessi agalega bleyta
og sumir voru búnir að bera á, þannig
að það er mikil óvissa um hvað mikið
af þeim áburði muni nýtast að ráði.
Víða hafa menn ekki einu sinni komist
í jarðvinnslu því í raun er frost bara
nýfarið úr jörðu hér. Svo eru skurðir,
ár og lækir hér kjaftfullir af vatni sem
er aukahætta fyrir skepnurnar þegar
þeim er hleypt út.“ Björn bætir við
að talað sé um það meðal bænda að
vorverkin séu í raun svona mánuði
á eftir því sem gerist í hefðbundnu
árferði. /smh
Trjágróður virðist hafa farið hvað
verst á Norðurlandi í vonskuveðri
sem gekk yfir landið á dögunum.
Það á þó eftir að koma betur í ljós.
Illviðri síðustu viku hafði heilmikil
áhrif á trjágróður á Norðurlandi að
sögn Laufeyjar Leifsdóttur, bónda á
Stóru Gröf í Skagafirði og formanns
Félags skógarbænda á Norðurlandi.
„Það má sjá vindslit á lauftrjám,
öspin er kalin en mikill munur eftir
klónum. Barr á lerki hefur gulnað
þar sem var frost og sums staðar
eru áberandi skemmdir. Haustið
og veturinn hafa líka farið illa með
gróður og það er mikið kal í víði og
birkikjarri. Allt kemur þetta ofan í
svæðisbundin áföll frá síðasta sumri
en þá kól aspir víða,“ segir Laufey.
Ætla má að trjágróður hafi farið
hvað verst á Norðurlandi og nokkurt
tjón orðið, en Hjörtur Bergmann
Jónsson, skógarræktandi í Ölfusi
og formaður stjórnar SkógBÍ, segir
það í raun ekki komið í ljós enn þá.
„Það liggur ekki enn fyrir hvaða
áhrif veðrið hefur á þessum verstu
svæðum fyrir norðan og austan. Á
Suðurlandi er þetta í ágætis standi,
þannig lagað,“ segir hann. Kalt
hafi verið og vindasamt og allt
miklu seinna til en venjulega, en
ekkert tjón í sjálfu sér. „Heilt yfir
á Suður- og Vesturlandinu hefur
þetta sloppið ágætlega en spurning
hvernig er með Héraðið og Þingeyja-
sýslur, Eyjafjörð, Skagafjörð og
Norðurland vestra.
Ef trjágróður hefur verið kominn
af stað og svo kemur frost og hríð
þá er ekki von á góðu, sérstaklega
fyrir lauftré. Ef nýja laufið sölnar,
eða brumið, er ekki víst að það nái
sér yfir sumarið. Það spáir hlýindum
og þá gæti þetta allt komið betur í
ljós,“ segir Hjörtur. /sá
Skógarbændur:
Lauf sortnaði fyrir norðan
Staðan er þung þar sem tún
koma mikið kalin undan vetri.
Ótíðin undanfarið hefur gert
kúabændum torveldara um vik
í vorverkum.
Slík staða getur skilað sér
í lakari uppskeru að magni og
gæðum, að sögn Herdísar Mögnu
Gunnarsdóttur, nautgripabónda
á Egilsstöðum á Fljótsdalshéraði
og varaformanns BÍ. Hún segir
að betur eigi eftir að koma í ljós
hverjar afleiðingarnar verða en þetta
muni hafa áhrif bæði á mjólkur- og
nautakjötsframleiðsluna. „Staðan er
verst á þeim svæðum þar sem tún
komu mikið kalin undan vetri og
ekki á bætandi fyrir þá bændur að
komast ekki út í akrana fyrir bleytu
og snjó til að geta hafið uppræktun,“
segir hún. Uppræktun sé bæði
kostnaðarsöm og tímafrek svo mikið
álag sé á bændum.
„Mjólkurkýrnar fara víða seinna
út en vant er en það hefur lítil áhrif
á þær þar sem þær una sér vel
inni í nútímafjósum. Veðrið gerði
holdabændum erfitt fyrir víða þar
sem kýr voru farnar að bera úti en
við eigum enn eftir að meta hversu
mikið tjón hefur orðið,“ segir Herdís
jafnframt. /sá
Garðyrkjubændur:
Hretið seinkar vorverkum
Óveðrið sem gekk yfir Norður- og Norðausturland á
dögunum hafði aðallega þau áhrif á garðyrkjubændur
að seinkun verður á öllum venjulegum vorverkum, sem
mun mögulega leiða til minni uppskeru í haust.
Jón Helgi Helgason á Þórustöðum í Eyjafirði er
kartöflubóndi sem situr í stjórn deildar garðyrkjubænda
hjá Bændasamtökum Íslands. „Það voraði seint á þessum
svæðum, leiðinda kuldi og snjókoma var í apríl og hefur
klaki í jörð verið töluvert vandamál. Hann byrjaði seint
að fara úr jörð og mögulega enn ekki farinn á sumum
svæðum,“ segir Jón Helgi. „Það hefur því kannski verið
lán í óláni að margir bændur voru seinna á ferðinni með
niðursetningu og útplöntun eða sáningu á grænmeti og
hafði hretið í síðustu viku minni áhrif en ella. Hins vegar
hefur þetta hret þau áhrif að öllu seinkar og veldur það
seinkun á uppskeru og jafnvel minni uppskeru en vanalega.
Jörðin er enn mjög blaut og erfitt að komast um akrana
en við vonum að það þorni á næstu dögum og þá verður
hægt að ljúka við vorverkin,“ útskýrir Jón Helgi. „Ég hef
ekki heyrt af frostskemmdum á kornökrum en mögulega
getur öll þessi bleyta sem stendur uppi í pollum hafa drekkt
einhverjum hluta af því.“ /smh
Mikil bleyta liggur víða á ræktarlöndum á Norðurlandi. Mynd / Rina Sommi
Nautgripabændur:
Mikið álag á bændum
Áhrif illviðris
Viðbragðshópur vegna kuldatíðar