Bændablaðið - 13.06.2024, Qupperneq 4

4 Fréttir Bændablaðið | Fimmtudagur 13. júní 2024
ÍSLENSKA
ÁBURÐARFJÖLSKYLDAN
FÆST Í VERSLUNUM UM LAND ALLT!
Leiðrétting: Rangur myndatexti
Í fyrsta tölublaði Bændablaðsins árið 2023 birtist meðfylgjandi mynd undir
liðnum „Gamla myndin“ með myndatextanum: „Frá Búnaðarþingi 1949 sem
haldið var á Egilsstöðum.“
Guðsteinn Hallgrímsson frá Teigarbóli á Fljótsdalshéraði hefur bent ritstjórn
Bændablaðsins á að þar hafi verið farið með rangt mál. Hið rétta sé að myndin
var tekin á Þingvöllum af bændum frá Fljótsdalshéraði og nágrenni í ferð á
vegum Búnaðarsambands Austurlands sem farin var um Suðurlandið árið
1954. Nokkrir þeirra sem eru á myndinni eru Guðsteini kunnugir, þar á meðal
faðir hans. /ál
Nýir liðsmenn Bændablaðsins
Lesendur hafa kannski tekið eftir nýjum efnisþáttum í blaðinu í vor. Hugarleikfimi
eru nú gerð skil í meira mæli og hægt að glöggva sig á eftirtektarverðum
töktum í bridds og skák.
Björn Þorláksson er umsjónarmaður briddsþáttar en hann fylgist grannt með
mótum sem fara fram víða um land á vegum Bridgesambands Íslands og tekur
áhugaverða leikmenn gjarnan tali.
Netfang Björns er bjornthorlaksson@gmail.com
Hermann Aðalsteinsson, bóndi í Lyngbrekku, er umsjónarmaður skákþáttar.
Hann er formaður skákfélagsins Goðans í Þingeyjarsýslu og er þar að auki
þekkingarbrunnur. Hann rifjar upp athyglisverðar skákir, lesendum til yndis-
auka. Netfang Hermanns er lyngbrekku@simnet.is
Þá mun Bændablaðið njóta krafta Bryndísar Sigurðardóttur á næstunni.
Hún er reynslumikill blaðamaður sem rak m.a. fjölmiðilinn Bæjarins besta á
Ísafirði um árabil. Hún mun í sumar ferðast vítt og breitt um landið og taka hús
á áhugaverðum viðmælendum. Netfang hennar er bryndis@yfirlit.is
Þau Bryndís, Björn og Hermann bætast í öflugan hóp einstaklinga sem leggja
til hið fjölbreytta efni sem nálgast má í Bændablaðinu og við bjóðum þau
hjartanlega velkomin til starfa. /ghp
Bryndís Sigurðardóttir, Björn Þorláksson og Hermann Aðalsteinsson.
Með breytingum á búvörulögum hefur kjötafurðastöðvum á Íslandi verið veitt undanþága frá samkeppnislögum
um að hafa með sér samstarf og til að sameinast. Mynd / smh
ESA spyr um óvissuatriði
breytinga á búvörulögum
– Staðfest að Ísland hefur rétt á að setja undanþáguákvæði
Í byrjun maí sendi ESA, Eftirlits-
stofnun EFTA, erindi til matvæla-
ráðuneytisins þar sem óskað er eftir
skýringum á nokkrum atriðum
í tengslum við nýsamþykktar
breytingar á búvörulögum, en
með þeim er kjötafurðastöðvum
veitt undanþáguheimild frá sam-
keppnislögum til samvinnu og
sameiningar.
Í erindinu er þess getið að ESA hafi
verið gert viðvart um breytingarnar
sem urðu á búvörulögunum. Einnig
að matvælaráðuneytið hafi í kjölfarið
sent bréf til atvinnuveganefndar,
þar sem lýst var áhyggjum af því
hvort breytingarnar samræmdust
skuldbindingum Íslands gagnvart
samningnum um Evrópska
efnahagssvæðið (EES).
Almennt orðalag eykur á óvissu
Fram kemur í erindinu að vinnsla
á kjötafurðum falli utan við
samkeppnisákvæði EES-samningsins
en tekið er fram að öðru máli gildi
um aðföng til landbúnaðar, eins og
áburð, vélar og olíu. Vegna þess að í
undanþáguákvæði búvörulaganna sé
almennt orðalag notað, leiki ákveðinn
vafi á hversu víðtækt ákvæðið sé.
Því er óskað eftir upplýsingum
í nokkrum liðum. Til að mynda er
beðið um útskýringu á hvort áhrif
undanþáguákvæðisins hafi verið metin
að fullu og hverjar niðurstöðurnar af
því séu, hafi það verið gert. Óskað er
eftir upplýsingum um hversu víðtækt
ákvæðið sé, því ESA virðist sem svo,
við fyrstu sýn, að undanþágan geti náð
yfir ýmsa rekstrarþætti afurðastöðva
sem geti fallið undir gildissvið EES-
samningsins. Þá er ráðuneytið beðið
um álit þess á því hvernig uppsetning
og starfsemi framleiðendafélaganna,
sem undanþágan gildir um, sé hugsuð,
þar með talið eignarhald og starfssvið.
Í matvælaráðuneytinu er nú
unnið að svörum, en óskað var eftir
skilafresti hjá ESA til 21. júní.
Ótvíræð heimild
Í byrjun júní var birt álit Carl
Baudenbacher, fyrrverandi forseta
EFTA-dómstólsins, sem Samtök
fyrirtækja í landbúnaði (SAFL)
kölluðu eftir, um hvort undanþágan um
kjötafurðirnar frá samkeppnislögum
gengi gegn EES-samningnum.
Var það gert vegna álitamála
sem spruttu fram í kjölfar
lagabreytinganna. Niðurstaða
Baudenbacher er að Ísland hafi ótvírætt
rétt á að setja undanþáguheimild
frá samkeppnislögum, um
landbúnaðarafurðir, í sína löggjöf.
Gríðarlega mikilvægt fyrir Ísland
Margrét Gísladóttir, framkvæmda-
stjóri SAFL, segir að af álitinu megi
skilja að Ísland sé hvorki bundið af
EES-samningnum að þessu leyti né
af útfærslum annarra aðildarríkja
samningsins. „Athuga ber þó að í
þeim tilvikum þar sem bókanir eða
viðaukar við samninginn innleiða
EES-gerðir ber okkur að fara eftir
þeim. Í þeim tilvikum er fyrst og
fremst um að ræða matvæla- og
heilbrigðisreglur.
Sú staðreynd að landbúnaður er
undanþeginn EES-samningnum með
þessum hætti er gríðarlega mikilvæg
fyrir Ísland sem og önnur aðildarríki
EES-samningsins. Aðstæður og
starfsumhverfi er ólíkt eftir löndum,
hvort sem er vegna legu landsins,
veðurfars, launa- og vaxtastigs,
stærðar markaðar eða annað. Það
að geta hagað málum þannig að
lög og reglur henti aðstæðum
hérlendis er því lykilatriði í því að
ná settum markmiðum, hvort sem er
í búvörulögum, landbúnaðarstefnu
eða öðrum tengdum stefnum
stjórnvalda.“
Undanþáguheimildin nær
eingöngu til kjötafurða
Ljóst er að stærstu kjötafurðastöðvar
Íslands eru reknar inni í samstæðum
þar sem margs konar starfsemi
er undir. Í sumum tilfellum
landbúnaðartengdum, eins og
slátrun, geymsla og flutningur
kjötafurða og innflutningur og sala
á aðföngum. En í öðrum tilvikum er
starfsemin alveg ótengd landbúnaði.
Margrét segir ljóst að undan-
þáguheimildirnar sem koma inn
með breytingum á búvörulögum
nái einungis samkvæmt efni sínu
til slátrunar og vinnslu kjötafurða
og afleiddra afurða, ekki til annarrar
vöru eða þjónustu. „Með þessu
áliti dr. Baudenbacher er tekinn
af allur vafi um að kjötafurðir eru
undanskildar EES-samningnum,
sem og geymsla og flutningur
á þeim. Því hefur íslenska ríkið
heimild til að setja undanþágur frá
samkeppnislögum varðandi slátrun
og vinnslu kjötafurða. Hvað aðrar
vörur en kjötvörur varðar sé ég ekki
ástæðu til að halda að ekki gildi
áfram almennar samkeppnisreglur
um þær, samanber þó fyrirliggjandi
undanþágu vegna mjólkurafurða.
Í þessu samhengi má benda á að
þessi nýja heimild, 71. gr. A, er orðuð
með sama hætti og sú undanþága sem
mjólkurafurðastöðvar á Íslandi hafa
búið við í 20 ár og það hefur ávallt
verið skýrt að sú undanþága nái ekki
til annarra vara en mjólkurafurða.“
Engin krafa um sérstök
rekstrarform
Varðandi þá spurningu hvort stóru
kjötafurðastöðvunum KS og SS
sé heimilt að starfa saman innan
núverandi rekstrarforms eða hvort
stofna þurfi sérstök félög utan
um starfsemina sem undanþágan
nær til, segir Margrét að það sé
afurðastöðvanna að taka ákvörðun
um þetta. Engin krafa sé gerð
í lögunum um stofnun sérstaks
félags, en ekkert komi í veg fyrir
það heldur. „Eðli málsins samkvæmt
er mjög breytilegt hvað hentar út frá
því með hvaða hætti undanþágan
er nýtt. Fyrirtækin þurfa hins vegar
að uppfylla ákveðin skilyrði til
að teljast sem framleiðendafélag
og taka skýrt fram í samþykktum
félagsins að tilgangur þess sé að
starfa sem framleiðendafélag til
samræmis við ákvæði 71. gr. A.“
Þá þurfa fyrirtækin sem nýta
sér heimildina að uppfylla ákveðin
skilyrði hvað varðar söfnun, sölu,
viðskiptafrelsi og þjónustuþætti.
Eitt af álitamálunum sem komu
fram eftir lagabreytingarnar var
hvort undanþágan veitti heimild
til samráðs kjötafurðastöðva um
tilboðsgerð í tollkvóta vegna
innflutnings á kjötafurðum erlendis
frá. Margrét telur að svo sé ekki.
„Lögin veita framleiðendafélögum
heimild til að sameinast, gera með
sér samkomulag um verkaskiptingu
milli afurðastöðva og hafa með sér
annars konar samstarf til þess að
halda niðri kostnaði við framleiðslu,
geymslu og dreifingu kjötafurða. Ég
get því ekki séð að sú heimild nái til
tilboðsgerðar í slíka tollkvóta,“ segir
Margrét að lokum.
/smh
Margrét Gísladóttir. Mynd / ANNSY
Bændablaðið kemur næst út
27. júní