Bændablaðið - 13.06.2024, Blaðsíða 30

30 Viðtal Bændablaðið | Fimmtudagur 13. júní 2024
Varar við glannaskap í
riðuvörnum
Þegar Hákon kom á Breiðdalsvík voru
32 sauðfjárbú bara í Breiðdalnum.
Svo kom upp riða og olli mjög miklu
tjóni. Aðalniðurskurðurinn var árið
1987 en þá var riðan komin á nánast
alla bæi í Breiðdal nema þrjá. Hákon
segir það hafa verið hryllilegt.
„Þegar farið var í niðurskurðinn,
sem var óhjákvæmilegt því ella
hefði allur búskapur lagst af, var
þetta óskaplega sárt og ótrúlegt hvað
bændur lögðu á sig í þeim efnum og
hvað þeir sættu sig við. Bæturnar voru
ekki upp á marga fiska. Allt þurfti
að sótthreinsa og urða og gríðarlega
mikil verkefni sem fylgdu þessu.
Bændurnir voru yfirleitt fjárlausir í
tvö til þrjú ár og þetta var náttúrlega
gífurlegt áfall fyrir þá. Um eða yfir
helmingur þeirra byrjaði aftur, hinir
hættu bara,“ lýsir hann.
Nú eru verndandi, eða mögulega
verndandi, arfgerðir komnar til
sögunnar. Hákon var skipaður í
sérfræðingahóp sem fjallaði um
þau mál fyrir ráðuneytið. „Vonandi
að þær skili sér,“ segir hann. „Það
er þarna ein tegund sem vísindalega
er sannað að vörn er í og verið að
reyna að rækta mikið út af því. Fyrstu
kindurnar með þessa arfgerð komu frá
Þernunesi í Reyðarfirði. Einnig hefur
fundist fé með þetta á tveimur bæjum
í Dölunum. Þetta er mjög jákvætt. Svo
er nú verið í dálítilli tilraunastarfsemi
sem ég er ragur við. Það er búið að
fórna svo miklu og menn búnir að
leggja svo mikið á sig að það má ekki
fara út í einhverja ævintýramennsku,“
segir hann með þunga og heldur
áfram: „Það er allt í lagi að vera með
hugsanlega verndandi arfgerðir þar
sem riða hefur aldrei fundist en þetta
verður að rannsaka betur áður en
farið er að setja hugsanlega verndandi
arfgerðir inn á riðusvæði þegar verið
er að taka nýtt fé. Það virðist þó vera
lítil samstaða um það. Mér finnst þetta
svolítill glannaskapur.“
Fræðsla til bænda
Hákon hefur ritað og birt fjölmargar
fræðslugreinar um dýrasjúkdóma, t.d.
varðandi forvarnir og meðhöndlun
við orma- og hníslasmiti, bógkreppu
í sauðfé og burðarhjálp, svo fátt eitt
sé talið. Hann segist snemma hafa
lagt sig eftir að sinna sauðfénu því
ekki nenni allir dýralæknar að sinna
því. Enda kannski lítið orðið annað en
símaráðgjöf nema helst á sauðburði.
Hann hafi einnig haft ánægju af því
að fræða bændur.
Sauðfjárskólinn var verkefni sem
nokkur búnaðarsambönd á Norður- og
Austurlandi komu á fót og RML hélt
síðar áfram með. Leitað var til Hákonar
með að fjalla um sauðfjársjúkdóma,
sem hann og gerði og fjallaði um flesta
þekkta sjúkdóma í fé. Hann nestaði
svo námskeiðsgesti með fræðsluefninu
og segir bændur hafa verið mjög
áhugasama. Það sem hafi verið að
birtast annað slagið um dýrasjúkdóma,
m.a. í Bændablaðinu, sé sprottið frá
þessari fræðslu. Hann hefur einnig
frætt um sjúkdóma í hreindýrum og
var formaður hreindýraráðs í 26 ár.
Mikill menningarmaður
Hákon er maður ekki einhamur og
hefur gjarnan lagt lið menningu, í
besta skilningi þess orðs. Hann kom
til dæmis að stofnun Breiðdalsseturs
árið 2010 og hefur stutt það með
ráði og dáð síðan. Setrið, sem er
orðið rannsóknasetur Háskóla
Íslands, hverfist að miklu leyti um
jarðfræði og málvísindi. Hann beitti
sér m.a. fyrir því að borkjarnasafn
Náttúrufræðistofnunar Íslands yrði
flutt til Breiðdalsvíkur árið 2017 í
tengslum við setrið.
Hákon kom einnig að Einarsvöku í
Heydölum, til minningar um sr. Einar
Sigurðsson, prest í Heydölum 1590–
1626 og eitt afkastamesta sálmaskáld
Íslendinga á þeim tíma. Frumkvöðull
þess verkefnis var sr. Gunnlaugur
Stefánsson, fv. sóknarprestur í
Heydölum.
Búið var að safna fjármunum, um
20 milljónum króna, til byggingar
sérstakrar Einarsstofu við kirkjuna, en
fjármununum er af ýmsum ástæðum
enn óráðstafað.
Hann er mikill bókamaður og þá
ekki síður tónlistarunnandi og hefur
m.a. sótt óperur og aðra tónleika í
Þýskalandi og Austurríki. „Þessi áhugi
á klassískri tónlist byrjaði þegar ég var
í menntaskóla, en ekki síður á rokkinu.
Ég var til dæmis að kaupa mér miða
á tónleika með Gildrunni. Annars
er Rolling Stones mín hljómsveit,“
upplýsir hann.
Hákon er svokallaður Flygilvinur
og átti sinn þátt í að tókst að kaupa
og borga að fullu glæsilegan Estonia-
flygil til tónleikahalds á Breiðdalsvík,
þar sem m.a. hafa stigið á svið erlendir
einleikarar.
Vakað yfir hagsmunum
byggðarlagsins
Ef undan er skilið starf dýralæknisins
er starf Hákonar um áratugaskeið í
þágu atvinnulífs og sveitarstjórnarmála
á svæðinu þó líklega viðamest. Hann
var formaður stjórnar kaupfélagsins
á árunum 1978 til 1985 og
stjórnarformaður Hraðfrystihúss
Breiðdælinga á árunum 1983–1987.
Hann hlaut Landstólpann,
samfélagsviðurkenningu Byggða-
stofnunar, árið 2021. Í umsögn
með viðurkenningunni sagði m.a:
„Hákon hefur alla tíð látið sig
atvinnu- og samfélagsmál í Breiðdal
varða. ... Hákon fékk flest atkvæði
til sveitarstjórnar í kosningunum
2014 og tók við embætti oddvita
Breiðdalshrepps til 2018. Það segir
talsvert um stöðu hans í samfélaginu,
en þetta voru að mörgu leyti mjög
erfið ár í sögu Breiðdalshrepps.
Breiðdalshreppur var eitt fyrsta
byggðarlagið til að taka þátt í
verkefnum Byggðastofnunar,
Brothættar byggðir. ... Hann hefur
jafnan verið vakinn og sofinn yfir
hagsmunum síns byggðarlags og
ekki hikað við að beita sér þegar
þess hefur þurft fyrir velferð þess
og hagsmunum íbúa.“
Breiðdalshreppur sameinaðist
Fjarðabyggð árið 2018.
Þyngsli fyrir brjóstinu
Um áramótin 2020–2021 fór
Hákon á eftirlaun en hefur eigi
að síður haldið áfram að sinna
dýralæknisþjónustunni. „Mér finnst
ég hafa vissar skyldur við þetta fólk
sem hefur reynst mér vel í gegnum
árin, meðan ég get það,“ segir hann
og heldur áfram:
„Ég er ráðinn núna í hálft starf
sem dýralæknir, eitt ár í senn. Ég
hef nú samt verið alveg í fullu starfi
þótt það sé látið heita hálft. Og eftir
breytinguna 2020 hef ég ekki fengið
bakvaktir greiddar, þannig að ég tek
bakvaktir hér án þess að fá greitt fyrir
það. Ég er þó ekkert að kvarta yfir
því, enda kominn á eftirlaun,“ segir
hann sposkur.
Þegar hann hætti verði
dýralæknisþjónustu sinnt frá
Egilsstöðum og er þá orðið um
verulegan veg að fara í útköll á
suðurfirði. Hákon lýkur því senn
störfum, í sumar eða í síðasta lagi
eftir sauðburð á næsta ári.
„Þegar ég hef verið að tala um
að hætta, alveg frá því fyrir 2020,
fæ ég dálítil þyngsli fyrir brjóstið.
Þetta hefur verið mitt líf, mínar ær
og kýr alla tíð.“
Það hefur heyrst í umdæmi
Hákonar að menn megi ekki til
þess hugsa að missa hann úr starfi
dýralæknis. Hann segir það nú
einkum sprottið af því að ekki komi
annar í staðinn þegar hann hætti,
frekar en að það snúist um hans
persónu. „Þetta er líka erfitt fyrir
mig, því eftir öll þessi ár eru þetta
orðnir vinir mínir,“ segir hann.
Honum þykir vænt um einveruna,
leitar á náðir bókmennta og tónlistar,
og segist vera orðinn dálítill einfari
í eðli sínu.
„Þeir sem urðu bestu vinir mínir
hér fljótlega eftir að ég kom voru
flestir dálítið eða miklu eldri en ég og
eru eiginlega allir fallnir frá. Svo ég
er mikið einn en finnst engu að síður
mjög gaman að hitta fólk. Ég svara
alltaf kalli,“ segir Hákon að lokum.
Breiðdalsvík er lítið sjávarþorp þar sem búa um 200 manns. Upp af víkinni er Breiðdalur, landmestur dala á
Austfjörðum og búsældarlegur. Riðan lék þó sauðfjárbúin í Breiðdal grátt og um helmingur bænda hætti.
Hákon hlaut Landstólpann árið 2021
fyrir framlag sitt til samfélagsins.
Fyrrum voru tvö togskip gerð út frá Breiðdalsvík. Nú eru bátarnir minni.
Hér stendur Hákon við að gefa kú í æð, eitt það algengasta sem dýralæknar
gera við meðhöndlun á kúm. Þá er oftast um að ræða doða, Mg-skort, súrdoða
eða aðra efnaskiptasjúkdóma. Mynd / Aðsend