Bændablaðið - 13.06.2024, Page 58

58 Líf & starf Bændablaðið | Fimmtudagur 13. júní 2024
Straumönd er smávaxin kafönd sem á heimkynni sín helst við straumharðar ár. Þessi litla önd er afar sundfim, hún hikar ekki við að synda út harðan straum eða
brim þar sem hún kafar eftir æti. Hennar helsta fæða er bitmý, púpur og lirfur í lindám en úr sjó ýmis smádýr eins og marflær, þanglýs og kuðungar. Straumendur eru
nokkuð spakar og félagslyndar. Vinsælar ár geta verið nokkuð þétt setnar á sumrin, jafnvel á varptíma. Yfir vetrarmánuðina geta þær verið í litlum, þéttum hópum við
brimsamar strendur. Einu varpstöðvar straumandar í Evrópu eru hérna á Íslandi og er áætlað að stofninn sé um 3.000–5.000 varppör. Mynd og texti / Óskar Andri Víðisson
Stjörnuspá
Vatnsberinn hefur verið óvanalega ánægður
með sjálfan sig undanfarið og öruggur í sínum
þankagangi. Framtíðarsýn hans virðist greiðari
og hnitmiðaðri en áður og hann má treysta því
að vel fari. Örlítil veikindi eru í kortunum, en
nýta má þann tíma til að liggja undir feldi og
safna kröftum fyrir það sem fram undan er.
Happatölur 18, 21, 15.
Fiskurinn er hress og kátur þessa dagana
enda sumar í lofti. Hann er vongóður um
jákvæða breytingu á högum sínum sem hafa
hingað til staðið í stað. Einhver persónulega
ögrandi skref þurfa þó að vera tekin auk
þess sem fiskurinn þarf einnig að venja sig
á að hlusta vel á sína nánustu og taka þeirra
sjónarmið til greina í stað þess að áætla hlutina
sjálfur. Happatölur 23, 12, 16.
Hrútnum hefur fundist hluti lífs hans hafa
staðið svolítið í stað undanfarið og veltir fyrir
sér hvenær hann kemst af hamstrahjólinu.
Hugarfarið spilar þarna inn í og því um að gera
fyrir hrútinn að velta fyrir sér hvert hann óskar
að stefna. Eitt skref í einu er mantra sem á vel
við og treysta þeim framgangi sem verður.
Ekki láta deigan síga. Happatölur 79, 63, 47.
Nautið hefur verið örlítið tvístígandi undan-
farið og þarf fljótlega að taka ákvörðun um
hvort það ætli að taka stór skref í eina átt eða
aðra. Nautið hefur byrinn með sér, hver sem
niðurstaðan verður og ætti að vera óhrætt við
að stýra lífi sínu hvert sem hugur og hjarta
óskar. Nánasta fjölskylda er hans klettur og
munu þau bönd styrkjast æ meir á árinu.
Happatölur 18, 24, 8.
Tvíburinn er alveg viss um að nú sé rétti
tíminn til átaka. Innri átaka reyndar, en
hugur hans stefnir að mannbætandi venjum
og framkomu. Hann sér fyrir sér að stíga
skref sjálfum sér til betrunar enda hvert spor
jákvæðni til heilla. Tvíburinn vill koma vel fyrir
og gjarnan opna huga sinn örlítið og nú vill
svo til að samkvæmt stjörnunum er akkúrat
sá tími. Happatölur 56, 41, 28.
Krabbinn hefur haft mikið á sinni könnu
þessar vikurnar og sér stundum ekki fram úr
sjálfum sér þótt hann gjarnan vildi. Áhyggjur
og álag hafa truflað flæði hans og rétt er að
staldra við og veita sjálfum sér hvíld áður
en allt fer úr böndunum. Það margborgar
sig fyrir alla og mest af öllu hann sjálfan.
Happatölur 27, 98, 99.
Ljónið hefur gengið í gegnum óvissu vegna
líkamlegs ama nýverið, en mun ekki um
neitt alvarlegt vera að ræða ef hann tekur á
hlutunum með festu. Ljónið þarf annars að
muna að vera alveg heiðarlegur við sjálfan
sig öllu fremur, enda fátt ótignarlegra en ljón
með lafandi makka. Batnandi manni er best
að lifa. Happatölur 13, 61, 58.
Meyjan er glöð og ánægð þessa dagana og
róleg í sínu. Gönguferðir nálægt sjónum eða
í skóglendi gera henni gott og um að gera
að njóta allra þeirra sólargeisla sem láta sjá
sig. Meyjan mun laða að sér margt jákvætt
næstu mánuði og stýra því sér til happs.
Happatölur 10, 15, 2.
Vogin horfir til sumarsins með eftirvæntingu
enda handviss um að gerist mikil ævintýr.
Hugurinn ber hana hálfa leið auk þess
sem óvænt lukka mun verða á næstu
vikum og happadrjúg skrefin áfram.
Peningamálin eru einnig á góðum stað en
gæta þarf þess að eyða ekki um of.
Happatölur 76, 16, 26.
Sporðdrekinn stígur gætilega til jarðar um
þessar mundir enda hálfhvekktur eftir óvænt
átök. Leysa þarf úr þeim málum hið allra
fyrsta og helst með utanaðkomandi aðstoð.
Með rísandi sólu er þó allt á uppleið, hægt en
sígandi og best að fara að öllu með varkárni.
Happatölur 12, 38, 52.
Bogmanninum finnst lífið þjóta áfram um
þessar mundir og þarf að hafa sig allan við er
kemur að því að taka skýrar og marktækar
ákvarðanir. Gott væri að fá sér blað og penna
og hripa niður það sem honum liggur helst á
hjarta og punkta hjá sér mögulega úrlausn.
Draga svo andann djúpt og reyna að hægja á
heiminum í kringum sig. Happatölur 4, 15, 20.
Steingeitin heldur áfram á sinni vana-
braut, enda stórhættulegt að gera nokkrar
breytingar. Eða er það? Ef til vill mætti hafa
í huga að breytingar eru alls ekki alltaf af
hinu slæma og öllum hollt að ögra sjálfum
sér að einhverju leyti. Það má taka hænuskref
í átt til breytinga enda kapp best með forsjá.
Happatölur 8,16, 32.
Ögurstund sjálfbærrar tísku
virðist nú hafa risið upp, ef merkja
má nýlegar fréttir þess efnis.
Komið hefur á daginn að þrátt
fyrir áframhaldandi viðleitni
tískumerkjanna til þess að ná fram
áætluðum loftslagsmarkmiðum
sínum, á iðnaðurinn enn í erfið-
leikum með þann framgang.
Meðal annars má telja á
fingrum sér þau vörumerki sem
hafa skuldbundið sig að fullnustu
er kemur að því að draga úr
gróðurhúsalofttegundum, auk
þess sem þörfin fyrir auknar
samstarfsaðgerðir verður æ meira
áberandi. Það er þó ekki öll nótt
úti enn. Nýlegt samþykki löggjafar
Evrópuráðsins um vistvæna
hönnun felur í sér lykilskref í átt
að sjálfbærari starfsháttum.
Samþykkti Evrópuráðið reglu-
gerð þar sem þess er krafist að allur
framleiddur varningur sé
gerður á þann hátt að hann
endist lengur, sé auðveldari
að gera við og/eða endurvinna.
Til viðbótar verður eyðing óseldra
textílvara bönnuð í öllum 28
aðildarríkjum ráðsins. Þessi löggjöf
sem og slíkar eftirlitsráðstafanir
er beitt til að draga vörumerki
til ábyrgðar og ýta þeim í átt að
aukinni umhverfisábyrgð.
Sjálfbærni grundvallaratriði
framtíðar
Orðið sjálfbærni er nefnilega ekki
lengur bara tískuorð heldur grund-
vallaratriði fyrir framtíð fata-
iðnaðarins.
Siðferðileg vinnubrögð og
vistvæn meðvitund flokkast þannig
ekki undir valkvæðar ákvarðanir
heldur brýn nauðsyn ef vel á að
fara. Enda má segja, þó sorglegt
sé, að umhverfisáskoranir knýi
áfram jákvæðar breytingar innan
iðnaðarins.
Vörumerki sem þegar hafa til-
einkað sér þessi framleiðsluferli með-
vitaðri neyslu standa því styrkum
fótum – á meðan önnur leggja nú
allt kapp á að framfylgja nýundir-
rituðum kröfum samnings
Evrópuráðsins.
Eftirspurn neytenda ýtir
undir breytingar
Á meðan mannlegur vilji helst í
hendur við framfarir í tækni er þó
framtíðin björt. Sífellt fleiri nýjungar
skjóta upp kollinum, allt frá vinnslu
efnastranga til verkfæra gagnsæis í
birgðakeðjunni. Þannig gerir tæknin
vörumerkjum sífellt auðveldara
fyrir er kemur að því að minnka
umhverfisfótspor þegar sjálfbærni,
siðferðileg vinnubrögð og gagnsæi
er sett í forgang.
Með aukna meðvitund þar
sem horfið er frá ofsahraða
neysluhyggjunnar, meta neytendur
nú oftar gæði fram yfir magn
og kjósa fremur að versla tíma-
lausa og vel hannaða hluti sem
eru gerðir á siðferðilegan og
umhverfisvænan hátt. Þessi skref í
átt að meðvitaðri neyslu og ábyrgari
neytendahegðun mótar hreyfingu
og framtíð tískuiðnaðarins til hins
betra og vonandi að löggjafarvöld
utan Evrópuráðsins fari nú að
fordæmi þess og setji hugmyndum
á borð við hraðtísku og ógagnsæi í
framleiðsluferli stólinn fyrir dyrnar.
Klæði úr kirnum matarsóunar
Til viðbótar við ábyrgari hegðun
bæði neytenda og framleiðenda
hafa hinir síðarnefndu æ oftar
farið ótroðnar götur er kemur að
vinnslu efnis. Leðurlíki úr sveppum,
strigaskór úr efni þörunga og þar
fram eftir götunum, en nýjasta nýtt
er vinnsla efnis úr matvælaúrgangi.
Hér á eftir eru fimm áhugaverð
fyrirtæki sem hafa leitast við að nýta
það sem af fellur.
Bananatex er afrakstur samvinnu
svissneska fyrirtækisins QWSTION
og svo garn- og vefnaðarsérfræðinga
frá Taívan, en saman þróuðu þeir
fyrsta endingargóða, vatnshelda
efni heimsins sem eingöngu er
búið til úr stilkum bananaplantna.
Plönturnar, sem eru lífrænt ræktaðar
á Filippseyjum, þarfnast engrar
efnameðferðar og endurnýjast upp-
skera þeirra að fullu innan eins árs.
Piñatex, undir stjórn vísinda-
konunnar dr. Carmen Hijosa, heldur
utan um vinnslu efnis úr laufum
ananasávaxtarins, sem annars væri
fargað, en ananasinn, sem einnig
er ræktaður á Filippseyjum, er laus
við öll eiturefni. Efnisstrangar sem
unnir eru úr trefjum laufanna eru
með áferð á við leður, sem auðvelt
er að lita.
Orange Fiber er fyrirtæki þeirra
Adriana Santanocito og Enrica
Arena, en þær framleiða einstakt
efni með silkiáferð, sem unnið
er úr berki sítrusávaxta. Þéttleika
efnisins er hægt að stjórna en hafa
eigendurnir þróað aðferðina nú í
áratug með góðum árangri.
Vegea var stofnað af þeim
Francesco Merlino og Gianpiero
Tessitore, sem rannsökuðu
mismunandi eiginleika jurtatrefja
og hófu vinnslu á jurtaleðri úr því
sem til féll eftir vínframleiðslu, þá
vínberjahýðum, fræjum og stilkum.
Þeir benda á að margir milljarðar
lítra af víni eru framleiddir árlega
og því vinnsla úr hratinu veruleg.
Parblex var stofnað af
listnemunum Rowan Minkley og
Rob Nicoll sem gerðu tilraunir á
vinnslu plastlíkis úr kartöfluúrgangi.
Vel tókst til og hefur „plastið“ m.a.
verið notað í gerð gleraugnaumgjarða
og fatahnappa. Frekari vinnsla þeirra
varð til framleiðslu á svipuðu efni
og við þekkjum sem mdf-plötur
í smíðavinnu og hefur komið í
ljós að einnig er hægt að vinna úr
úrganginum pappírslíkt efni sem
hægt er að nýta á ýmsa vegu. /sp
Tíska:
Hrat verður hátíska