Skógræktarritið - 15.05.2020, Blaðsíða 58

SKÓGRÆKTARRITIÐ 202056
þegar fram líða stundir og sums staðar eiga
burknastóð eftir að verða áberandi.
Ný búsvæði
Með gróðursetningu sitkagrenis er ekki
verið að „Alaskavæða“ Ísland eins og sumir
hafa komist að orði. Þau vistkerfi sem verða
til eru ný og nýstárleg. Þau eru ekki eins og
önnur sem áður hafa verið til hérlendis eða
annars staðar í heiminum. Þegar gróðursett
er til skógar, hvort sem það er með sitka-
greni, birki eða öðrum trjátegundum, verða
breytingar á nærumhverfinu. Þær breytingar
henta sumum lífverum vel en öðrum síður.
Þær hafa einnig áhrif á aðra umhverfisþætti
og félagslega og hagræna þætti landnotk-
unar. Okkur getur fundist þær breytingar
vera góðar eða slæmar eða hvort tveggja
í senn. Þó ber að varast að hlaða allt of
miklum mannlegum gildum á breytingarnar.
Til dæmis er allt tal um rétt eða réttlæti í
þeim efnum langsótt sem og vangaveltur
um hvað „eigi heima“ og hvað ekki eða
hvort eitthvað „falli að landslagi“, hvað
sem það þýðir. Að lóa hafi á einhvern hátt
öðlast „meiri rétt“ eða „eigi frekar heima“
á tilteknum stað en glókollur fyrir það að
hafa verið þar áður eða lengur er algjörlega
handahófskenndur og gildishlaðinn tilbún-
ingur mannanna og síður en svo nokkurt
náttúrulögmál. Vissulega þarf að huga að
vernd íslensku lóunnar, en ekkert frekar en
að vernd íslenska glókollsins eða íslenska
sitkagrenisins.
Náttúrulögmál eru ekki einu sinni
lögmál. Þau eru bara ályktanir dregnar af
endurteknum athugunum á gangi náttúr-
unnar. Það er miklu frekar náttúrulögmál
að vel aðlöguð tegund, t.d. sitkagreni, „eigi
heima“ á tilteknum stað, t.d. Íslandi, en
verr aðlöguð tegund sem hefur verið þar
lengur, t.d. blæösp. Aðlögun tegundar að
búsvæði hefur nefnilega ekkert að gera
með lengd þess tíma sem hún hefur verið
á staðnum. Aðlögun samanstendur af
mælanlegum eiginleikum sem hafa að gera
með vöxt, þrif og fjölgun. Það er alllangt
og voru á staðnum áður en skógurinn
kom. Þrátt fyrir allt eru þó allmargar
skuggþolnar plöntur í flórunni, þar á
meðal burknar. Útskygging fyrri gróðurs
skapar pláss fyrir skuggþolnar plöntur en
þær þurfa að vísu að berast í skóginn, oft
um langar leiðir. Það er því ekki líklegt að
þær komi allar strax og tækifæri gefst. Þær
sem berast með fuglum koma fyrst, t.d.
hrútaber, jarðarber og reyniviður (mynd
17).
Skuggþolnar plöntur eru þó hægt
og bítandi að nema land í ræktuðum
skógum landsins eftir því sem þeir eldast.
Ég hef fundið þrílaufung (mynd 18),
þríhyrnuburkna og þúsundblaðarós í eldri
sitkagreniskógum og þeim tilfellum á bara
eftir að fjölga. Þroskaðir sitkagreniskógar
verða búsvæði margra plöntutegunda
15. mynd. Kóngssveppur í Arnþórslundi, eina sitkagreni-
lundinum í Vaglaskógi. Meiri von er til þess að finna
kóngssvepp með greni en með birki. Mynd: Guðríður
Gyða Eyjólfsdóttir