Fróðskaparrit - 01.01.1995, Blaðsíða 69

Fróðskaparrit - 01.01.1995, Blaðsíða 69
73 The Faroese Whale Names W.B. Lockwood The present study considers the philology of the Faroese whale names. Úrtak Greinin henda tekur til viðgerðar føroysk hvalanøvn úr orðsøguligum sjónarhomi. Heimildimar vórðu fyrst kannaðar og gagnmettar, serstakliga við rættari eyðmerk- ing í huga. Nú er greitt, at føroyskt eigur ikki færri enn níggju nøvn á hvalinum Orcinus orca: tey reint innlendu bókhvítuhvalur, kjafthvíti, kobbahvalur, mastrarfiskur og -hvalur, steyrhvalur, æðuhvalur, fomnavnið vogn, sjónavnið nývil, og til seinast rovhvalur úr donskum. Nebbafiskur er eitt misnevni; tað má av røttum sipa til døglingin. Leiftur og nýðingur hava fyrr verið nøvn á springara og grindahvali. Nøvnini vórðu síðan uppruna- greind. Nøkur em sjálvlýst, men onnur opinbera ikki loyndarmál síni fyrr enn eftir málfrøðiligar greiningar, t.d. leiftur, fn. leiptr, bókstavliga ‘bjartleiki, birta’, ið sipar til hvítu merkini, ella nýðingur, fn. hnýðingr, mnn- ið av fn. hnúðr ‘knøttur, bøllur’, ið sipar til kúluna. Hitt serføroyska heitið hvessingur er leitt av sagnorðinum hvessa, smbr. setning sum hann gongur og hvessir ‘kemur við brádligum ilskukøstum el. -herðindum’, ein rámandi lýsing av atburðinum hjá hesum hvali í eini grind. AVGUSTUR m. Sperm Whale (Physeter macrocephalus). The name goes back to Svabo (1781:71) »Augustur«, of which the current spelling is the regular normaliza- tion. Svabo’s orthography makes it certain that here we have the Christian name Au- gust provided with a Faroese termination. This name was first used in modem times in Germany in 1526. It soon became popu- lar, so that it could have been known in the Faroes as early as the 16th century. But this can hardly be the ultimate expla- nation seeing that personal names are not traditionally applied to marine animals. Svabo’s form may therefore conceal an old- er word made up of native eliments. In the Transactions of the Philological Society (1961) 3, we suggested that the prototype could have been *havgustur lit. ‘ocean gust’ (hav; *gustur from ON gustr). Unlike the baleen whales, the Sperm Whale has only a single blow-hole and blows forwards rather than upwards, a feature likely to at- tract attention and lead to the creation of a name. The nature of the prototype envis- aged suggests a noa word, reminiscent of OND (q.v.). See »HAF(F)ERRYTTE«. BÓGHVÍTUHVALUR Killer Whale (Or- cinus orca), lit. ‘Shoulder-White-Whale’, since Dýralæra 107 the standard term for this species. It goes back to Svabo, Indh. 71. Beúkvujtukveálur, described under Bovhvidhval 248 as follows: er afStørrelse og Skabning, som de største Grindhvale, giøre flokken vild, som er bange for dem. Den døer sjelden eller aldrig med Grinden. Although these sketchy remarks could, at a pinch, be held to refer to the Killer Whale, Svabo himself was unable to identi- Fróðskaparrit 43. bók. 1995: 73-84
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128

x

Fróðskaparrit

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fróðskaparrit
https://timarit.is/publication/15

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.