Morgunblaðið - 26.01.1988, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 26. JANÚAR 1988
21
Athugasemd vegna
Reylgavíkurbréfs
í Reykjavíkurbréfi Morgunblaðs-
ins 17. þ.m. er vitnað í viðtal
Guðrúnar Guðlaugsdóttur við und-
irritaðan, Gunnar Guðbjartsson,
sem birtist í blaðinu 10. janúar sl.
og rætt nokkuð um frásögn mína
af ræðu dr. Gunnars Mýrdal, hag-
fræðngs, á þingi NBC (norrænu
bændasamtakanna) í Malmö sum-
arið 1965.
Þar lét hagfræðingurinn í ljós
það álit að hann óttaðist vaxandi
fæðuskort og sult í heimsbyggð-
inni, nema sérstakar ráðstafanir
kæmu til. Jafnframt því hvatti hann
til framleiðsluaukningar.
í framhaldi af þessu segir bréfrit-
ari:
„Gunnar Guðbjartsson gefur til
kynna, að þessi spádómur Gunn-
ars Mýrdals hafi haft áhrif á sig
og aðra forvígismenn íslenskra
bænda og leitt til andvaraleysis
hjá þeim eða að minnsta kosti
dregið úr áhyggjum þeiira vegna
offramleiðslu; þeir hafi vænst var-
anlegs heimshallæris, þar sem
ávallt væri þörf firrir góðar land-
búnaðarafurðir. A þessum árum
andmæltu margir þeirri land-
búnaðarstefnu, sem miðaði að
framleiðslu umfram innanlands-
neyslu og má til dæmis nefna úr
þeim hópi Gunnar Bjamason,
hrossaræktarráðunaut, sem ritaði
mikið um málið hér í blaðið."
Hér leggur bréfritarinn mér til
hugsanir, sem alls ekki koma fram
í umræddu viðtali og leggur síðan
út af því að sínum hætti.
Það sem ég dró fram í frásögn
minni var það að dr. Gunnar hefði
unnið á vegum Sameinuðu þjóðanna
að því að meta matvælaástandið í
heimsbyggðiijni allri og gera tillög-
ur um hvemig tryggja mætti næga
fæðu fyrir allt mannkynið.
Til að sýna hvaða menntun og
starfsreynslu dr. Gunnar hafði læt
ég fylgja þessum Iínum yfirlit um
lífsferil hans.
Bréfritari segir í tilvitnaðri
klausu að þetta erindi dr. Gunnars
hafði leitt til „andvaraleys s“ hjá
mér og forystu íslenskra bænda.
Þessi ummæli eru í alg> jrri mót-
sögn við það sem ég segi' viðtalinu.
Bæði mér og öðrum íslenskum
bændum var ljóst að það aðalúr-
ræði sem dr. Gunnar lagði áherslu
á til úrbóta við að bæta matvæla-
ástandið, aukin komrækt, gat og
næstum því augljóslega hlaut að
lækka verð á komi í heimsverslun-
inni og það myndi þrengja kosti
þeirra bænda, sem í framleiðslu
sinni byggja mest á grasrækt, eins
og íslenskir bændur hafa gert um
aldir.
Fljótlega kom á daginn, þegar
komrækt jókst, svo sem ég geri
grein fyrir í viðtalinu, að fram-
leiðsluverð á komi fór lækkandi,
offramboð varð á komi. Þá fóm
stjómvöld í Bandaríkjunum og
síðan stjóm EBE að greiða kom-
verðið stórlega niður (Bandaríkja-
menn allt að 2/s hlutum). Þetta
leiddi m.a. af sér lækkandi kjötverð
í þeim löndum, sem nutu þessa
lækkaða komverðs mest, þ.e. í
Bandaríkjunum og Evrópu. Einnig
hafði það þau áhrif hér á íslandi
að ódýrara var að framleiða svína-
og fuglakjöt en áður hafði verið og
það freistaði einnig íslenskra bænda
til að nota óhóflega mikið kjamfóð-
ur við mjólkurframleiðslu og til að
framleiða kjöt af grasbítum.
Aðvömn sú, sem getið var um f
viðtalinu, sem Stéttarsamband
bænda lét frá sér fara árið 1968,
laut einmitt að þvf að reyna að
vekja athygli íslenskra stjómvalda
á þessarí þróun. Þannig er þessi
ályktun bréfritarans alröng.
Bréfrítarinn kallar dr. Gunnar
Myrdal „vinstrisinna" og leggur
síðan út af þeirri ályktun sinni.
Mér þykir rétt að hér komi fram,
að þegar ég hlustaði á dr. Myrdal,
fannst mér hann skilgreina fæðu-
vandamálið hlutlægt eins og fræði-
manni hæfir og ræða um úrbætur
á fæðuskorti án þess að þar kæmi
til sjonarmið um að einhver pólitísk
þjóðmálastefna væri annarri færari
að leysa úr vandanum. Hann lagði
hinsvegar áherslu á að allar menn-
ingarþjóðir leggðu sinn skref til að
leysa vandann eins og Sameinuðu
þjóðimar töldu nauðsyn á. Það var
ríkjandi stefna Sameinuðu þjóðanna
að vinna þannig að úrlausn málsins.
Það sem ég lagði áherslu á f við-
talinu var að lausnin á fæðuskortin-
um kom fyrr og betur en dr.
Gunnar, hinn fjölfróði maður, sá
fyrir. Þar komu til - hin miklu
vísindaafrek Nóbelsverðlaunahaf-
ans Norman E. Borlaug og tækni-
framfara sem urðu því samfara.
Bréfritarinn gengur fram hjá
þessu en ræðir hinsvegar mikið um
mismunandi áhrif „kommúnisnja",
„sósíalisma" og „kapítalisma" á
búvöruframleiðslu og matvælaöflun
í heiminum.
Þama sýnist mér bréfritarinn
sniðganga mikilsverðar staðreynd-
ir.
í Kína var hungursneyð útrýmt
undir „kommúnista“ stjóm. Ekki
urðu heldur stórfelldar breytingar
á hugmyndafræði Indveija, Pakist-
ana, S-Kóreumann né annarra
Asíuþjóða, þegar hungursneyð í
Asíp var almennt útrýmt.
Ég hef þá skoðun að engum
manni né þjóð sé greiði gerður með
því að loka augum fyrir staðreynd-
um hver sem í hlut á. Skorturinn
var ekki bundinn við neinn „sósíal-
isma“ og útrýming hans var heldur
ekki gerð af „kapitalistum".
Auðvitað hefur bréfritari rétt til
að lifa í sinni blindu trú í þessu
efiii. En hún er ekki staðreyndir.
í áðumefndri klausu er sagt að
a.m.k. einn maður á íslandi hafi
verið framsýnni en aðrir í þessu
efni og andmælt þeirri landbúnað-
arstefnu að framleiða búvörur
umfram innanlandsneyslu. Það hafí
verið Gunnar Bjamason, fyrrver-
andi hrossaræktarráðunautur.
Gunnar hefur í blaðaviðtölum
sjálfur haldið þessu á lofti tvö til
þijú sl. ár. Ég hef í mínum fórum
bókina „Líkaböng hringir". Þar
birtir Gunnar nokkrar greinar, sem
hann birti í Morgunblaðinu á sínum
tíma um landbúnaðarmálin. Ekki
fæ ég séð í þessum greinum að
hann setji fram það meginmarkmið
að miða framleiðsluna við innan-
landsneyslu eingöngu.
í greinum hans eru skilgreindar
þarfir mannkynsins fyrir matvæli
til næstu aldamóta og hugsanlegar
breytingar á neysluvenjum. Einnig
ræðir hann allmikið um tæknifram-
farir og afkastaaukningu sem þeim
muni fylgja. Hann kynnir spár um
mannfjöldaaukningu og þörf á
auknum matvælum til að mæta
þeirri þörf. En hann leggur mikla
áherslu á að aukin tækni muni kalla
á stærri framleiðslueiningar og
stærri bú og þeirri breytingu muni
fylgja lækkaður framleiðslukostn-
aður.
Hann lagði höfuðáherslu á að
íslenskur landbúnaður þyrfti að
taka mið af þesari þróun erlendis
og hann yrði að breytast í samræmi
við það. Um þetta var mikið rætt.
Á bændafundi í Borgamesi árið
1964 hélt Gunnar því fram að
bændur ættu að stækka kúabúin
svo að hver bóndi hirti ca. 70—100
kýr.
KARL GUNNAR MÝRDAL
Hagfræðingur, f. 6. des. 1898 í Svíþjóð.
Lauk námi i lögfræði og hagfræði, ðr. í hagfræði Stokkhólmi 1927; phil.
dr. 1956; dr. í lögfræði frá Harvard 1938, Leeds 1957, Yale 1969, —
doktorsgráður fyrir ýmis fræðileg efni frá 24 öðrum háskólum, einkum í
Bretlandi og Bandaríkjunum.
STÖRF:
• Skipaður prófessor í þjóðhagfræði í Stokkhólmi 34 ára gamali.
• Gegndi prófessors- og kennslustörfum hjá 9 háskólastofnunum viða um
heim, m.a. í Svíþjóð, Bandarílqunum og Sviss, fyrst og fremst í hagfræði.
• Ráðgjafi sænsku ríkisstjómarinnar í efnahagsmálum og Qárlagagerð
1933-1938,
• Þingmaður fyrir jafnaðarmenn og sat f mörgum opinberum nefndum.
• Sat í stjóm Sænska bankans.
• Viðskiptaráðherra Svía 1945—1947.
• Framkvæmdastjóri Evrópunefndar Sameinuðu þjóðanna 1947—1957.
• Var af hálfu SÞ forsvarsmaður efnahagsrannsókna á bæði Evrópu og
Asíu árum saman.
• Vann 1957—1967 mikla rannsókn á vandamálum Ásíuþjóða til undirbún-
ings stóru ritverki um Asíu. Verkið unnið í samvinnu og tengslum við
Sameinuðu þjóðimar.'UNESCO, FAO, og The Twentieth Century Fund.
• Frá 1961 prófessor í alþjóðahagffæði við Stokkhólmsháskóla.
• Frá 1968 yfirmaður Rannsóknastofnunarinnar í alþjóðahagfræði (Instit-
ute of Intemational Economic Studies), sem starfar á vegum Stokkhólms-
háskóla.
Nóbelsverðlaunin í hagfræði 1974.
Meðlimur í akademíum og vísindanefndum Qölmargra ríkja, t.d. British
Academy, Sænsku vfsindaakademiunni, Ungversku vfsindaakademíunni,
American Economical Association, Americans for Democratic Action o.fl.
Höfundur flölda bóka um efnahags- og þjóðfélagsmál., m.a. þessara:
(fslensk heiti bókanna eru lauslegar þýðingar á enskum heitum þeirra.)
Þróun og vanþróun, hreyfíöfl misréttis innan ríkja og álþjóðavettvangi
(1956).
Alþjóðahagfræði, vandamál og horfur (1956).
Hagfræðikenningar og vanþróuð svæði (1957).
Verðgildi i félagsfræðihugmyndum (1958).
Handan velferðarríkisins: Skipulag efnahagsmála og áhrif þess á alþjóða-
vettvangi (1960).
Ögrun við ofgnótt (1963).
Harmleikur í Asíu: Athugun á fátækt rfkja 1968).
Hlutlægni í félagsvísindalegum rannsóknum (1969).
Fátæktin f heiminum kallar á, greinargerð um alþjóðaátak gegn fátækt,
(1970).
Móti straumnum, rannsóknarritgerðir um hagfræði (1973)
Margar bækur um hagfræði
O Klæðskerasaumuö
dömu- og herrajakkaföt úr
fyrsta flokks enskum fata-
efnum, saumuð eftirmáli.
O Einkennisföt fyrir
stofnanir og aðra
starfshópa.
GARÐASTRÆTI 2 - SÍMI 17525
Hann gerði að sínum orðum
ummæli ráðsmannsins á Hvann-
eyri, Guðmundar Jóhannessonar,
sem skv. blaðafyrirsögn frá þeim
fundi var svohljóðandi:
„Ráðsmaður segir: 10 bændur, við
skulum segja Bæsveitungar, byija
með 50 kýr á mann, 500 kýr.
Byggja svo eitt fjós, taka
bandarískt eða rússneskt mjalta-
fyrirkomulag. Einn maður vinnur
í fjósinu fyrir hveijar 70 eða 100
kýr. Þetta er staðreynd. Það vant-
ar bara kapital til að gera þetta.
Þið getið séð svona §ós víða í
löndum, t.d. að kýr eru mjólkaðar
á hringfæribandi.Ganga hring á
skífu. Þama fer mjaltavélin á, svo
fara þær hálfhring á skífunni og
svo þarna út. Það eru mörg dæmi
um þetta. Það er margskonar
tækni til. Bændumir geta verið á
sínum bújörðum. Þeir hirða geld-
neyti, ala upp kálfa, senda kýmar
inn, þegar þær eru komnar að
burði, taka þær heim geldar. Þeir
geta haft fé, alifugla, og svín
heima á jörðum sínum. Skipta svo
með sér að fara í fjósið, en hafa
auk þess fast starfslið í fjósinu,
sem vinnur ákveðinn vinnutíma á
dag og hafa einn frídag í viku.
Þannig er hægt að hugsa sér
þetta. Mjög skemmtilegt verk-
efni.“ (Búnaðarblaðið, .árið 1964
4. árg. bls. 21.)
Ef bændur hefðu farið eftir þess-
um boðskap, mundi framleiðslan
hafa aukist mjög hratt og farið
langt umfram innanlandsþarfir á
skömmum tíma.
Þessi áróður fyrir stórfelldri
stækkun búa og framleiðsluaukn-
ingu vakti tortryggni margra
bænda, m.a. af því að bændur sáu
ekki hvar fenginn yrði markað.ur
fyrir aukningu framleiðslunnar.
Þeir sáu einnig í hendi sér að feng-
ist ekki aukinn markaður myndi
byggðin í landinu dragast saman
og það eitt orsakaði mörg torleyst
félagsleg vandmál. Þess stefna var
heldur ekki í samræmi við tvö meg-
inmarkmið í þeirri landbúnaðar-
stefnu, sem þáverandi landbúnaðar-
ráðherra Ingólfur Jónsson, mótaði
að verulegu leyti og bændasamtök-
in studdu. Þ.e. í fyrsta lagi að halda
við byggð í landinu öllu og í öðru
lagi að fjölskyldubúsfyrirkomulag
skyldi vera ríkjandi rekstrarform í
landbúnaði. Gunnar Bjamason
hafði aðra skoðun um þessi atriði
bæði.
Um síðara atriðið sagði hann í
grein í Morgunblaðinu 29: nóvem-
ber 1960 „Einyrkjabúskapurmn er
genginn fyrir ættemisstapa — Hvíli
hann í friði“.
í greinum hans kom einnig fram
að honum var ósárt um þó byggðin
í landinu grisjaðist mikið.
Hvar er að finna í greinum Gunn-
ars Bjamasonar frá þessum tíma
þá stefnumörkun eða túlkun að
framleiðsla búvöm í landinu skuli
mótast af neyslu innaniands? Getur
bréfritari bent á þá heimild?
Reykjavík 22. janúar 1988.
Gunnar Guðbjartsson.