Morgunblaðið - 16.06.1992, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 16. JÚNÍ 1992
r
Davíð tæmir sjóðina:
verðjöfnunarsjóður í gær,
fiskveiðasjóður á morgun
eftir Steingrím J.
Sigfússon
Eitt af síðustu verkum Alþingis
áður en það lauk störfum á dögun-
um var að breyta lögum um verð-
jöfnunarsjóð sjávarútvegsins til að
gera mögulega útgreiðslu þess
skylduspamaðar greinarinnar sem
þar hafði myndast nánast í einu
lagi. Það skal tekið fram að undir-
ritaður studdi þá aðgerð og átti
þátt í samkomulagi um að drífa
málið í gegn á síðustu dögum þings-
ins. Ég studdi þetta ekki vegna
þess að það væri góður kostur að
tæma þannig á einu bretti spari-
sjóðsbók greinarinnar og vissulega
er sá hluti málsins sem snýr að sjó-
mönnum stórgallaður, en eitthvað
varð að gera og þetta virtist vera
það eina sem stjómin gat komið sér
saman um. Verst er auðvitað að
hér er um hreinan biðleik að ræða
sem lagfærir ekki afkomuna frekar
en það hækkar kaupið manns að
taka út af bókinni. Ég spurði for-
sætisráðherra, Davíð Oddsson, af
því tilefni hvemig það félli að
heimsmynd hans um sjóðasukk og
vondan viðskilnað fyrri ríkisstjóma
að geta nú vegna forsjálni og ráð-
deildar frá tímabili þegar betur ár-
aði gengið að þriggja milljarða
varasjóði og notað til að halda sjá-
varútveginum gangandi um sinn
a.m.k. Þegar hans eigin ríkisstjóm
stæði ráðþrota frammi fyrir vanda
sjávarútvegsins yrði henni helst til
bjargar að tæma sjóði frá tíð fyrri
ríkisstjómar. Það varð af einhveij-
um ástæðum venju fremur fátt um
svör. Riddarinn, sem með miklum
fyrirgangi hélt innreið sína í íslensk
stjómmál á landsvísu vordagana
1991 og felldi stóra dóma um óráðs-
íu og sukk stjómmálamanna fyrr
og síðar sem nálægt landsstjóminni
höfðu komið á undan honum, þessi
riddari var nú hljóðari til muna.
Mér hefur orðið hugsað til baka
nú þessa dagana þegar hinar kostu-
legu orðahnippingar forsætisráð-
herra og sjávarútvegsráðherra, for-
manns og fyrrverandi formanns
Sjálfstæðisflokksins, um fjármuni
fiskveiðasjóðs em forsíðuefni blaða.
En því miður er alvara málsins of
mikil, vandi sjávarútvegsins of nær-
tækur og hrikalegur til þess að lengi
sé hægt að dvelja við kærleiksrík
skoðanaskipti þeirra Davíðs og Þor-
steins í íjölmiðlum. Sama verður
að segja um burtreið Davíðs inná
svið íslenskra landsmála undir for-
merkjum fortíðarvanda, sjóðasukks
og annarrar óráðsíu. Það er löngu
ljóst að keisari skopparakringlu og
ráðhúss sem nú gengur í hvern sjóð-
inn af öðmm frá tíð fyrri ríkisstjóm-
ar og ríkisstjórna er ekki í neinu.
í þessu greinarkorni vil ég hins
vegar reyna að varpa nokkm ljósi
á hina alvarlegu stöðu sjávarút-
vegsins, en það virðist nokkuð falla
í skuggann af nýjum ótíðindum um
frekari samdrátt í veiðum, að vand-
inn var ærinn fyrir.
Einkavæðingarnefndin frá
Mars
Það er auðvitað hinn argasti fár-
ánleiki að einmitt við þessar að-
stæður skuli einkavæðingamefnd
ríkisstjómarinnar, gegnum tals-
mann sinn, aðstoðarmann forsætis-
ráðherra, boða það sem vænlegan
áfanga á sigurgöngu einkavæðing-
arinnar að gera umtalsverðan hluta
af eigin fé fiskveiðasjóðs upptækan
í ríkissjóð. Manni verður á að spyija
hvort nefndarmenn hafi skyndilega
stigið niður á Jörðina eftir dvöl á
annarri plánetu og það skýri hið
algera sambandsleysi þeirra við
aðstæður líðandi stundar í íslensk-
um sjávarútvegi.
Nefndarmenn vita væntaniega
ekki:
— að heildarskuldir útvegsins em
taldar um 95 milljarðar, sem er
talsvert umfram verðmæti árs-
framleiðslunnar,
— að fiskvinnslan er rekin með um
það bil 10% tapi sem þýðir ná-
lægt 4 milljarðar á ári,
— að það er nýbúið að leggja á
fiskveiðasjóð skattgreiðslur sem
auka útgjöld sjóðsins/sjávarút-
vegsins um 250 milljónir króna,
— að eigið fé fískveiðasjóðs er að-
eins 4 milljarðar eða jafnt og tap
botnfiskvinnslunnar á árinu og
aðeins 4,2% af heildarskuldum
útvegsins.
— Og nefndarmenn vita væntan-
lega ekki að þeirra eigin ríkis-
stjóm hefur þrátt fyrir allt grip-
ið til þess gamalkunna ráðs að
fresta afborgunum og skuld-
breyta lánum sjávarútvegsins og
fiskveiðasjóði er ætluð þátttaka
í því.
Nei, er nema von að frammi fyr-
ir þvílíkri ráðgátu og tillögur einka-
væðingamefndarinnar em leiti
maður óhefðbundinna skýringa og
spyiji sig hvort það hafi þrátt fyrir
allt verið líf á Mars.
MiHjarðar í nýjar álögnr á
sj á varút veginn
Rétt er að riija það upp að til
viðbótar erfiðu árferði, aflasam-
drætti og lækkandi verði, glímir
sjávarútvegurinn nú við versnandi
starfsskilyrði vegna ákvarðana
ríkisstjómarinnar.
Þar ber auðvitað hæst hátt raun-
gengi krónunnar og vaxtahækkan-
imar sem ríkisstjómin hafði for-
göngu um vorið 1991 og þarf ekki
að fjölyrða um hvaða áhrif nálægt
tveggja prósentustiga hækkun
raunvaxta hefur haft á skuldsettan
útveginn, samanber upplýsingar
hér að ofan. Um vaxtaokrið hefur
okkuð verið rætt en hitt hefur farið
furðu hljóðlega að ríkisstjómin
lagði sjávarútveginn og sjómenn í
einelti að kalla má við afgreiðslu
fjárlaga, bandorms og fleiri mála á
þingi í vetur. í grófum dráttum lít-
ur listinn yfir nýjar álögur á sjávar-
útveginn og sjómenn þannig út:
Sala á veiðiheimildum Hagræð-
ingasjóðs 525 millj.
Tvöföldun veiðieftirlitsgjalds
40,5 millj.
Steingrímur J. Sigfússon
„Um það er ekki deilt
að ríkið er hinn skráði
vörsluaðili eða „eig-
andi“ fiskveiðasjóðs, en
hitt er jafn ljóst að sjáv-
arútvegurinn sjálfur
hefur lagt mest af
mörkum við að byggja
hann upp og það við-
horf hefur verið ríly’-
andi gegnum tíðina að
sjóðurinn tilheyrði
greininni og deildi með
henni örlögum með
svipuðum hætti og
stofnlánadeildin land-
búnaðinum o.s.frv.“
Sérstakar gjaldskrárhækkanir af
ýmsu tagi hjá þjónustustofnunum
sjávarútvegsins, Rannsóknastofnun
fískiðnaðarins, Ríkismati o.s.frv.,
u.þ.b. 20 millj.
Hlutdeild sjávarútvegsins í nýj-
um iðgjaldagreiðslum ábyrgðasjóðs
launa við gjaldþrot, áætl. 50 millj.
Hlutdeild sjávarútvegs í sérstöku
álagi á hafnargjöld, áætl. 40 millj.
Skerðing sjómannafrádráttar
200 millj.
Skattlagning fiskveiðasjóðs 250
millj.
Þetta gera 925 eða 1.125 milljón-
ir króna eftir því hvort skerðing
sjómannafrádráttar er talin með og
ætti að duga til að sýna að hinar
nýju álögur eru svo ekki verður um
deilt í nágrenni við einn milljarð
króna.
Staða fiskveiðasjóðs
Umræðan um fiskveiðasjóð nú
hefur því miður að nokkru leyti
snúist um formsatriðin varðandi
„eign“ sjóðsins. Sú deila er ekki ný
af nálinni og alls ekki aðalatriði
málsins heldur hitt hvort það sé
skynsamleg og réttlætanleg ráð-
- stöfun þó svo að í ljós komi að hún
stæðist lagalega að rýra eigið fé
fískveiðasjóðs um 'h milljarð króna
eða svo.
Um það er ekki deilt að ríkið er
hinn skráði vörsluaðili eða „eig-
andi“ fískveiðasjóðs, en hitt er jafn
ljóst að sjávarútvegurinn sjálfur
hefur lagt mest af mörkum við að
byggja hann upp og það viðhorf
hefur verið ríkjandi gegnum tíðina
að sjóðurinn tilheyrði greininni og
deildi með henni örlögum með svip-
uðum hætti og stofnlánadeildin
landbúnaðinum o.s.frv.
Fiskveiðasjóður nýtur ekki ríkis-
. ábyrgðar á lántökum sínum erlend-
is og 1. mars sl. tóku gildi ný laga-
ákvæði sem tóku af tvímæli um að
ríkisábyrgð gildir ekki gagnvart
innlendum skuldbindingum heldur.
Þessi ákvæði gera það að verkum
að staða sjóðsins gagnvart erlend-
um lánamörkuðum og lánskjörum
þar er ekki sambærileg við venjuleg
ríkisfyrirtæki eða ríkisbanka. I
fyrstu umferð er það eigið fé sjóðs-
ins, styrkur hans sjálfs, sem er
trygging erlendra viðskiptavina og
fullyrðingar um að leggja megi fisk-
veiðasjóð að þessu leyti að jöfnu
við ríkisbanka eða ríkissjóð Iýsa
þekkingarleysi eða þaðan af verri
hlutum.
í öllum lánssamningum fisk-
veiðasjóðs við erlenda lánardrottna
eru gjaldfellingarákvæði ef veruleg
breyting verður á högum sjóðsins.
Nú . hefur það tvennt þegar gerst
með skömmu millibili að lögum
hefur verið breytt og ábyrgð ríkis-
ins á innlendum skuldbindingum
afnumin og lagðir hafa verið nýir
skattar á sjóðinn svo nemur um 250
milljónum á ári.
Fréttir af miklum rekstrarerfið-
leikum og gríðarlegum skuldum
sjávarútvegsfyrirtækjanna sem
skulda sjóðnum eru daglegt brauð
og nú blasir við ofan í kaupið áfram-
haldandi og stórfelldur samdráttur
LAQER
SKÓMARKAÐUR
í QLÆSIBÆ
FRÁBÆR SUMARMARKAÐUR Á SKÓM FYRIR ALLA FJÖLSKYLDUMA
ÓTRÚLEGT VERÐ
DÖMUSKÓR, HERRASKÓR, BARHASKÓR
SPARISKÓR, QÖTUSKÓR, IHHISKÓR, ÍÞRÓTTASKÓR, ÖRYQQISKÓR
VERÐFRÁ KR. 695 TIL KR. 3.900
OPIÐ FRÁ 12 TIL 19
10 TIL 16 LAUGARDAGA
GLÆSISKORINN, GLÆSIBÆ
(VIÐ HLIÐ ÍSLANDSBANKA)
SAMSKIPADEILD:
VALUR - FRAM í KVÖLD KL. 20.00
í kvöld eru þoð Framarar sem eru gestir Vuls ú
Hliðurendu í Samskipudeildinni. Miðuverði er
stillt í hóf, kr. 600 fyrir fullorðna og kr. 250
fyrir börn. Frítt fyrir börn í fylgd með f ullorðnum.
Komið og sjóið þessa erkifjendur leiða saman
hesta sína.
AEG
« VFimN o
Ertu landsbyggöarvalsari?
Langar þig til að gerast félagi í Val?
Gegn hóflegu félagsgjaldi getur þú öðlast aðild að Knattspyrnu-
félaginu Val. Þannig getur þú fylgst með því sem er að gerast í
félaginu, í gegnum fréttabréf félagsins, hið árlega Valsblað o.fl.
Þetta er einkum hentugt fyrir þá fjölmörgu á landsbyggðinni sem
styðja félagið en hafa ekki aðstöðu til að sækja leiki vegna fjar-
lægðar. Hafið samband við skrifstofu félagsins í síma 91-12187
(opin frá kl. 9-12).