Morgunblaðið - 16.06.1992, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 16. JÚNÍ 1992
35
Minning:
OlafurH. Einarsson
fyrrv. héraðslæknir
Fæddur 9. desember 1895
Dáinn 8. júní 1992
Svo er um ævi
öldungmanna
sem um sumar-
sól fram runna;
hníga þeir á haustkvöldi
hérvistardags
hóglega og blíðlega
fyrir hafsbrún dauða.
Vaka þá og skína
á vonarhimni
alskærar stjömur,
anda leiðtogar:
traust og trú
og tryggrar speki
augað ólypa,
og andamir lifa!
Gráti því hér enginn
göfugan föður,
harmi því hér enginn
höfðingja liðinna;
fagur var hans lífsdagur,
en fegri er upp ranninn
dýrðardagur hans
hjá drottni lifanda.
(Jónas Hallgrímsson)
Mér koma þessar hendingar Jón-
asar Hallgrímssonar í hug við and-
lát og útför föðurbróður míns, Ól-
afs H. Einarssonar, sem lést í hárri
elli aðfaranótt mánudagsins 8. júní
á 97. aldursári.
Ólafur var næstelstur fimm
barna hjónanna Sigriðar Pálma-
dóttur og Einars Guðmundssonar á
Svalbarða í Miðdölum Dalasýslu.
Elsta barn þeirra, Anna, dó 24 ára,
ógift heima á Svalbarða og yngsti
sonurinn, Jósef, lést ungur stúdent
í Kaupmannahöfn á 26. aldursári
úr berklum. Eftir lifðu bræðurnir
þrír, Óiafur, Pálmi, síðar landnáms-
stjóri og faðir minn, Kristján, raf-
virkjameistari í Reykjavík. Bræð-
urnir Pálmi og Kristján létust með
skömmu millibili sumarið 1985 á
89. og 86. aldursári.
Nú á dögum þykir sjálfsagt að
ungt fólk á íslandi njóti menntun-
ar. Pjöldi stúdenta í hverjum ár-
gangi á vori hveiju er til vitnis þar
um. Það var fátítt í byrjun þessarar
aldar að synir og dætur frá efnalitl-
um alþýðuheimilum gengju
menntaveginn. Til þess þurfti
áræði, þrautseigju, dugnað og góð-
ar gáfur sem bræðurnir frá Sval-
barða höfðu allir til að bera þó
skólaganga þeirra yrði mislöng. Að
loknu stúdentsprófi hóf Ólafur nám
í læknisfræði við Háskóla íslands
og lauk embættisprófi 1929. Næstu
árin fram til 1932 stundaði hann
framhaldsnám með hléum erlendis
en gegndi jafnframt embætti hér-
aðslæknis í Flateyjarhéraði 1930-
1932 og í Grímsneshéraði 1932-
1947 með aðsetri í Laugarási í Bisk-
upstungum. Frá 1947 til 1966
gegndi Ólafur stöðu héraðslæknis
í Hafnarfirði eða þar til hann lét
af embætti fyrir aldurssakir. Þá rak
hann eigin læknisstofu í Hafnarfirði
í rúman áratug eða fram til ársins
1979. Eiginkona Ólafs var sæmdar-
konan Sigurlaug Einarsdóttir frá
Brimnesi í Skagafírði, en hún lést
árið 1985. Þeim hjónum varð sex
bama auðið, fímm sona og einnar
dóttur. Þau eru: Einar, íþróttakenn-
ari, Jósef, læknir í Hafnarfirði,
Grétar, yfirlæknir í Reykjavík, Sig-
ríður, frú í Reykjavík, Sigurður við-
skiptafræðingur og Hilmar arki-
tekt, sem látinn er fyrir nokkrum
árum.
Ég minnist Ólafs föðurbróður
míns ungur drengur er hann kom
að vitja okkar systkinanna þegar
umgangspestir heijuðu í Reykjavík.
Hann kom mér fyrir sjónir sem eldri
ráðsettur maður, virðulegur í fasi
og framkomu. Mér eru í minni
heimsóknir okkar systkina á heim-
ili Ólafs og Sigurlaugar við Mið-
stræti í Reykjavík. Hjá þeim bjó
þá amma mín, Sigríður, móðir Öl-
afs, í hárri elli, en afí minn, Einar
á Svalbarða, lést 1947. Eftir að þau
hjón brugðu búi vestur í Dölum
1938 bjuggu þau í skjóli Ólafs og
Sigurlaugar, fyrst í Laugarási og
síðar í Reykjavík. Það er ungum
börnum hollt að umgangast og læra
að virða elstu kynslóðina. Heim-
sóknirnar til ömmu í Miðstræti eru
mér ógleymanlegar, en þar bjó þá
einnig tengdamóðir Ólafs, Margrét
Símonardóttir frá Brimnesi, tíguleg
og sköruleg eldri kona sem ekki var
síður skemmtilegt að heimsækja og
skrafa við en Sigríði ömmu.
Seint á sjötta áratugnum byggði
Ólafur ásamt dóttur sinni og tengd-
asyni húsið að Ölduslóð 46 í Hafnar-
firði enda var starfsvettvangur hans
þar í bæ. Ólafur réði föður minn,
Kristján, til þess að leggja rafmagn
í húsið og varð ég þeirrar ánægju
aðnjótandi, þá stálpaður strákur,
að hjálpa pabba að draga í eins og
það heitir á máli rafvirkja. Ekki
grunaði mig þá að ég, tveimur ára-
tugum síðar, ætti eftir að búa ásamt
konu minni og börnum í því sama
húsi, en 1978 tók ég, þá nýkominn
frá námi erlendis, íbúðina á efri hæð
hússins á leigu fyrir milligöngu
Ólafs, en hún var þá i eigu Sigurð-
ar sonar hans. Árin tvö á Ölduslóð
46 voru hamingjurík. Þar fæddist
sonur okkar, Kristján, og eldri dótt-
irin. Karólína, undi sér vel í Hafnar-
fírði þar sem hún eignaðist vinkon-
ur og leikfélaga, þar á meðal Sigur-
laugu dóttur Sigríðar frænku
minnar sem oftsinnis heimsótti for-
eldra sína í Hafnarfirði. Það var
mér og fjölskyldu minni sönn gleði
og ánægja að umgangast þau
sæmdarhjón Ólaf og Sigurlaugu og
nábýlið við þau gaf foreldrum mín-
um og þeim oftar tækifæri til að
hittast og rifja upp gamalar sam-
verustundir og gaman var að hlýða
á samræður þeirra bræðra um menn
og rnálefni vestur í Dölum.
Ég sá Ólaf föðurbróður minn
sjaldan hin síðari ár, síðast við jarð-
arför Pálma, bróður hans, fyrir
tæpum sjö árum. Nú eru bræðurnir
frá Svalbarða allir gengnir. Ólafur
var þeirra elstur og með honum
hverfur heil kynslóð af sjónarsvið-
inu_ í föðurætt minni.
Ólafur var ern til hinstu stundar
þó kominn væri hátt á tíræðisaldur.
Fyrir skömmu kom hann í sumar-
hús sitt í Laugarási þar sem hann
undi sér ásamt fyölskyldu sinni á
sumrin allt frá því hún flutti þaðan
til Reykjavíkur 1947.
Sunnudaginn 7. júní, síðasta dag-
inn sem Ólafur lifði, birtist í Morg-
unblaðinu grein með ljósmyndum
um sauðburðinn nú í vor. Blaðamað-
ur var staddur á Kringlu í Miðdölum
næsta bæ við jörðina Svalbarða sem
nú er í eyði og undir Kringlu. Á
myndunum má kenna hlíðina sem
æskuheimili Ólafs, Svalbarði, stóð
undir, fjöllin og umhverfi allt. Hann
hafði á orði við dóttur sína, sem
hjá honum var, að gaman væri að
sjá myndir af æskuslóðum í blað-
inu. Ólafur var heima í huganum á
hinsta degi - hver vegur að heiman
er vegurinn heim.
Einar Kristjánsson.
Langri ævi og langri glímu við
elli kerlingu er lokið. Faðir minn,
Ólafur H. Einarsson fyrrum héraðs-
læknir í Hafnarfírði og þar áður í
Laugaráslæknishéraði er þá hét
Grímsneshérað, er allur, 96 ára að
aldri.
Hann var fæddur 9. desember
1895 á Svalbarða í Miðdölum, lauk
stúdentsprófí frá Menntaskólanum
í Reykjavík 1923, cand. med. Há-
skóla Islands 1929, stundaði fram-
haldsnám í áföngum á næstu árum
í Þýskalandi og Danmörku, skipað-
ur héraðslæknir í Flatey á Breiða-
fírði í 2 ár, en síðan héraðslæknir
í Grímsneshéraði 1932 til 1947 og
í Hafnarfjarðarlæknishéraði 1947
til 1966, en var starfandi læknir
þar áfram á annan áratug.
Hann kvæntist Sigurlaugu Ein-
arsdóttur frá Brimnesi í Viðvíkur-
sveit 1927, hún lést 1985. Eignuð-
ust þau sex börn: Einar, Jósef,
Grétar, Sigríði, Hilmar og Sigurð.
Fimm eru á lífi, Hilmar lést 1986.
Föður mínum var gefið frábært
minni og var hann ósáttur er elli
kerling tók frá honum nærminnið
síðari árin, en við önnur líkamleg
vandamál, svo sem langvinna slit-
gigt í mjöðmum og við að þjálfa
sig upp eftir tvö hjartaáföll eftir
1978, beitti hann hörkunni, sem
hann hafði komist svo langt á fram-
an af lífinu.
Þrátt fyrir gleymni á líðandi
stund mundi hann gamla tímann
vel og hresstist alltaf þegar um
hann var rætt.
Gegnum hugann líða svipmyndir
frá ferli hans.
Þótt ekki þyki horfa vél um hagi
landsmanna nú um skeið þá hefur
rás framfara verið ótrúleg á hans
ævi og hans kynslóð eigum við
meira að þakka en margur æsku-
maðurinn gerir sér grein fyrir.
Hann var elstur af fimm systkin-
um, en síðastur þeirra nú yfir móð-
una miklu. Tvö dóu ung, urðu hvíta
dauðanum (berklum) að bráð.
Anna, ung í föðurgarði, Jósef við
nám í Danmörku.
Foreldrar hans voru fátækt
bændafólk, bærinn hét Svalbarði í
Miðdölum, þar er nú gróið tún sem
áður stóð lágreistur bær. Athyglis-
vert er að þrátt fyrir að foreldram-
ir hafí lítt getað stutt við bakið á
börnum sínum eftir að þau uxu úr
grasi fóru synirnir allir til náms,
hver á sínu sviði. Jósef dó við nám
í sálfræði í Danmörku, Pálmi nam
búfræði bæði hérlendis og erlendis
og var landnámsstjóri ríkisins,
Kristján rafvirkjameistari og faðir
minn lauk læknisfræðinámi.
Ekki er langt síðan að við rifjuð-
um upp saman atriði úr námssögu
hans. Han fór til dæmis í upphafí
skólagöngunnar ríðandi á hesti til
Akureyrar, er hann hugðist selja
þar til að kosta upphaf náms síns
þá um veturinn að loknu inntöku-
prófi í gagnfæðaskótann, þetta
gekk allt upp.
Kafla í náminu las hann utan
skóla og vann þar á milli fyrir náms-
kostnaði til dæmis við sjósókn og
landvinnu á Suðurnesjum, við fisk-
verkun og hleðslu á hafnargarði í
Vestmannaeyjum, svo eitthvað sé
nefnt. Leiðin suður var þá gengin
yfír fjöll og byggðir með pokann
sinn á bakinu.
Að vonum var faðir minn nokkru
eldri en samferðamenn hans gegn-
um læknisfræðina, þótt hann hverfí
nú síðastur þeirra á braut. Á náms-
árunum kynntist hann móður minni,
Sigurlaugu, og fæddust þeim tveir
elstu synirnir áður en námi lauk,
sá þriðji í Flatey milli námsáfang-
anna erlendis og 1932 lá leiðin í
Laugarás í Grímsneshérað, sem það
hét þá og náði yfir Biskups-
tungna-, Skeiða-, Hrunamanna-
og Gnúpveija-, Laugardals- og
Grímsneshreppa auk Grafnings. I
upphafi allt ferðast á hestum, en
bifreiðaöldin hélt innreið síðan og
vegir smáteygðust um byggðir, en
allan hans tíma í Laugarási eða
Grímsneshéraði var yfir Hvítá að
fara á feiju á tveimur stöðum, við
Iðu og Auðsholt og ferðir á hestum
að mestu leyti í Skeið og Hreppa.
Vegna slitgigtar í mjöðmum átti
hann í vaxandi erfiðleikum með slík
ferðalög, því lá leiðin til Hafnar-
fjarðar 1947.
Brennandi áhugamál föður míns
var alla tíð ræktun og var hann þá
vel í sveit settur í Laugarási hvað
ylrækt varðaði, en hærra bar þó
áhugamálið um skóg- og tijárækt
og í raun fór hann aldrei að fullu
frá Laugarási því að þar í erfðafest-
ulandi, er hann fékk á leigu við
brottförina 1947, byggði hann fjöl-
skyldunni sumarhús og klæddi
landið skógi, sem um ókomin ár
mun minna á trú á landinu og at-
orku hans. Þar dvaldi hugur hans
Iöngum og hann sjálfur í öllum frí-
stundum. Þar sem áður voru berir
móar, múli og mýri, vagga nú stolt-
ar Alaska aspir í vindinum, hæstar
tijáa, um 20 metrar þær hæstu og
afkomendur þeirra er víða að fínna
í ylræktarþéttbýlinu, sem er í Laug-
arási. Sitkagrenið er og vöxtulegt,
sett í jörð við sitt hæfi, sem og
önnur tré eins og birki, ættað úr
fegurstu skógum íslands að
ógleymdum reyni, sem sáð var til
frá beijum reynitijánna hafnfírsku
fyrir utan glugga lækningastofunn-
ar í Gunnarssundi 8.
Langri, farsælli ævi er lokið. Ég
sem þetta rita kom í kjölfar föður
míns til starfs hingað til Hafnar-
fjarðar. Hér hef ég ætíð fundið
mikinn hlýhug fyrrum sjúklinga
hans og samferðamanna í hans
garð og hef ég borið honum kveðjur
þeirra allt fram til síðustu daga.
Jósef Ólafsson.
REYKJRJÍKURHÖFN
ii
11
II
11
HAFNARDAGURí SUNDAHÖFN
Laugardaginn 20. júní frá kl. 10:00 til 17:00
í tilefni af 75 ára afmæli Reykjavíkurhafnar
býður höfnin og mörg fyrirtæki á Sundahafnar-
svæðinu almenningi að skoða mannvirki,
starfsemi og fyrirtæki á þessum degi.
Sundahafnarsvæðið, frá Húsasmiðju í suðri og Olís í vestri,
verður fánum skreytt. Strætisvagnar aka um svæðið eftir
sérstakri Sundahafnaráætlun allan daginn. Gestum gefst kostur
á að skoða sfárfsemi skipafélaganna Eimskip og Samskip,
sem verða með fjölbreytfá dagskrá allan dagirm.
01 ís, Tollvörugeymslan og Kassagerðin munu sýna sfárfsemi
sfna og fóðurblöndufyrirtækin eru œstum opin.
Smásöluverslanirá svæðinu verða opnar. 1 tilefni dagsins efnir
Félag íslenskra stórkaupmanna til getraunaleiks og mörg
heildsölufyrirtæki munu kynna sfárfsemi sfna.

e£o
#
REYKJAVÍKURHÖFN
HAFNARHÚSI TRYGGVAGÖTU 17
''101 REYKJAVlK SÍMI (91)28211
II