Morgunblaðið - 16.06.1992, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 16. JÚNÍ 1992
Stétt og vegghleðsl-
ur Reykj avíkurbæj -
ar undir Aðalstræti
- segir Þorleifur Einarsson
ÞORLEIFUR Einarsson jarðfræðingnr hefur harðlega gagnrýnt
framkvæmdir sem nú standa yfir í Aðalstræti og Kirkjustræti í
miðbæ Reykjavíkur. Hann telur að fornminjum og mannvistarleifum
hafi verið spillt. Talsmenn borgarinnar og Árbæjarsafns hafa hins
vegar visað þessu á bug og segja að ekki hafi verið hróflað við
jarðlögum sem hefði verið hlíft við síðari tima framkvæmdum.
Gengið verði þannig frá götum og öðrum mannvirkjum að þær
mannvistarleifar sem þarna væru undir varðveittust ósnortnar til
rannsóknar í framtíðinni. Þorleifur er ekki ánægður með þessi svör,
hann segir að fornmiiyar hafi farið forgörðum og svo sé mokað
yfir mikilvægar vísbendingar íslandssögunnar að órannsökuðu máli.
Þorleifur sagði í samtali við
blaðið að hann teldi borgaryfir-
völdin hafa farið offari við þessar
framkvæmdir á helgum reit ís-
landssögunnar. Mikilvægar mann-
vistarleifar hefðu farið forgörðum
vegna þekkingarskorts og óvark-
ámi. Á þessum slóðum væri upp-
haf íslandsbyggðar, upphaf þjóð-
arsögunnar.
Þorleifur benti á að fomleifa-
rannsóknir á svæðinu á árunum
1971-75,’ hefðu leitt í ljós skála
og mannvistarleifar frá upphafi
íslandsbyggðar og væri ágætlega
gerð grein fyrir þessu í bók sænska
fornleifafræðingsins Else Nordahl
sem stjómaði rannsóknunum.
Þorleifur nefndi þessu til yiðbót-
ar að á svæðinu allt frá Aðal-
stræti 7, rétt norðan við Ingólfs-
bmnn, og að lóðunum Tjamargötu
4 og Suðurgötu 3 og 5, hefðu fund-
ist fomar mannvistarleifar. Á
homi Gijótagötu og Aðalstrætis
hefðu fundist við uppgröftinn 1972
veggleifar frá 10. öld, gerðar úr
reiðtorfi; tyrfingsstreng. En upp
að þessum veggleifum leggst
landnámsöskulagið frá 898 e.Kr.
Við þær framkvæmdir sem nú
stæðu yfir hefðu komið fram
veggjaleifar úr streng, austanvert
við Aðalstræti, móts við sundið
milli húsanna númer 7 og 9. Þor-
leifur sagði hugsanlegt að þessar
leifar gætu verið hluti af sama
mannvirki, kannski vegg úr skála
Ingólfs Amarsonar.
Á lóðinni Aðalstræti 18 hefðu
fundist leifar af skála frá 10. öld.
Á lóðunum Tjarnargötu 4 og Suð-
urgötu 3 og 5 hefðu fundist leifar
af langhúsi og skála, tveimur frek-
ar en einum, líklega frá síðari hluta
10. aldar. Þama voru og smiðja,
sofnhús og fleiri smáhús og sum
þeirra staðið enn á þrettándu öld,
en engin hús eftir að öskulagið frá
Kötlu féll 1485-1500. Yngri bygg-
ingarleifar á þessu svæði væru frá
tímum Innréttinganna, eða yngri
en frá 1752.
Þorleifur benti á að ekki væri
kunnugt um hvar gamli Reykjavík-
urbærinn hefði staðið eftir alda-
mótin 1,000. Þegar Innréttingarnar
voru byggðar voru gömlu bæjar-
húsin notuð sem íveruhús en þau
voru svo rifin, líklega 1753.
Bæjarstétt eða ræsi?
„Menn hljóta að láta sig varða
hvar þessi gamli Reykjavíkurbær
hefur verið. En menn eiga ekki
að grafast fyrir um það með stór-
virkum vinnutækjum," sagði Þor-
leifur. Hann benti á að við þær
framkvæmdir sem borgaryfirvöld-
in stæðu nú fyrir hefði komið í ljós
gijótstétt í Aðalstræti austan-
verðu, frá norðanverðu Kirkju-
Morgunblaðið/KGA
Þorleifur Einarsson jarðfræðingur bendir á hleðslur í miðju Aðal-
stræti. Hleðslur sem hann telur hugsanlega vera úr þeim bæjar-
húsum sem voru líklega rifin 1753.
stræti og norður undir Miðbæjar-
markaðinn. Þessi stétt væri um
einn metri á breidd.
„Hvaða tilgangi þjónaði þessi
stétt?“ spurði Þorleifur Einarsson.
„Það er álit þeirra fornleifafræð-
inga á vegum Árbæjarsafns sem
hér hafa starfað að þetta séu leif-
ar af gömlu ræsi frá 19. öld. Það
er skoðun mín að hvemig sem
þessi stétt var notuð á 19. öldinni,
þá sé hér um síðustu bæjarstétt
við Reykjavíkurbæ að ræða.
Kenningin er sú að þetta sé
bæjarstéttin hjá þeim Reykjavík-
urbæ sem stóð fram til 1753. Stétt-
in hafí legið milli bæjarhúsanna
og vesturveggs gamla kirkjugarðs-
ins. Þar er mjög sennilegt er að
bæjarhúsin hafi staðið á móti kirkj-
unni sem þama var fram til 1798.
Af þessu leiðir að Reykjavíkurbær-
inn hefur verið rétt austan við
Aðalstræti 16. En þar er nú búið
að raska öllu illilega. Samt ekki
öllu.“
Þorleifur Einarsson leiddi Morg-
unblaðsmenn á staðinn og þar
mátti sjá nokkuð af steinum,
hlöðnum hveijum ofan á annan.
Þorleifur sagði að sumum þætti
kannski ekki mikið til um gijót-
hleðslu, þá væru þetta fomminjar.
Veggjaleifar sem væru nú óðum
að hverfa í sand- og malarfylling-
ar. Það væri hugsanlegt að við
byggingu Innréttinganna 1752 og
næstu ár á eftir hafi verið tekið
tillit til legu Reykjavíkurbæjar og
húsalínunnar, Aðalstræti 10 (Fó-
getinn), 12, 14, 16 og 18 (Uppsal-
ir), enda vom bæjarhúsin notuð
sem íveruhús fyrir starfsmenn við
smiði Innréttinganna. Þetta væri
skýringin á því hvers vegna engar
yngri bæjarleifar en frá 11. öld
hefðu fundist.
„Öllum vélagreftri við þessar
framkvæmdir er vonandi lokið,“
sagði Þorleifur. „Og ég vænti þess
að þau menningarverðmæti sem
enn eru í jörðu verði er tímar líða
grafin upp með handverkværum,
þ.e. skóflu, múrskeið og bursta,
en ekki stórvirkum vinnuvélum.
Það er von mín að borgarstjóm
Reykjavíkur sjái sig um hönd og
friði það sem eftir er af fornminjum
í jörðu í vesturhluta Kvosarinnar,
svo ekki fari meira forgörðum en
orðið er.“
Bæjarstjórn Selfoss;
Sigríður
forseti
Bryndís
formaður
bæjarráðs
Selfossi.
BREYTINGAR urðu í forystu-
embættum í bæjarstjórn Selfoss
og bæjarráði á bæjarstjórnar-
fundi 10. júní. Sigríður Jensdótt-
ir af K-lista verðiur forseti bæjar-
stjórnar næsta ár og Bryndís
Brynjólfsdóttir D-lista formaður
bæjarráðs. Breytingamar eru
samkvæmt meirihlutasamkomu-
lagi D- og K-lista eftir síðustu
bæjarslj órnarkosningar.
Auk Bryndísar voru kjömir í
bæjarráð Steingrímur Ingvarsson
og Þorvarður Hjaltason af K-lista.
Til vara Sigurður Jónsson D-lista
og Sigríður Jensdóttir. Áheymar-
fulltrúi minnihlutans verður Guð-
mundur Kr Jónsson.
---» ♦ ♦-
Bæklingur
um íslenska
fjölmiðla
MIÐLUN hf. hefur gerið út bækl-
ing, sem nefnist íslendskir fjöl-
miðlar 1992, sem hefur að geyma
upplýsingar um alla íslenska fjöl-
miðla, hvort sem um er að ræða
dagblöð, tímarit, vikublöð eða
Ijósvakamiðla. Ritið er 46 blað-
síður í borotinu A5.
í ritinu er að finna allar helstu
upplýsingar um íslenska fjölmiðla,
svo sem aðsetur, útgefanda, upplag,
starfsmannafjölda o. fl. Fyrirhugað
er að ritið komi út framvegis á eins
til tveggja ára fresti.
Litháar á margan hátt for-
göngumenn um breytingar
í átt til markaðsbúskapar
— segir Jón Sigurðsson eftir opinbera heimsókn í Litháen
JÓN Sigurðsson, iðnaðar- og viðskiptaráðherra, var í opinberri heim-
sókn i Vilníus, höfuðborg Litháen, í boði forsætisráðherra og utanríkis-
viðskiptaráðherra landsins dagana 2.-4. júní. Átti hann fundi með ráð-
herrunum, fleiri ráðherrum úr ríkisstjórn landsins og bankastjóra
Seðlabanka Litháen, um samstarf ríkjanna á vettvangi alþjóðastofn-
ana, s.s. Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, Alþjóðabankans og Evrópubankans,
og tvíhliða samstarf Islendinga og Litháa.
Meðal þess sem Jón ræddi við
bankastjóra Seðlabankans voru
áform Litháa um að taka upp sina
eigin mynt. „Myntbreytingin er einn
þáttur í áætlun um viðreisn efna-
hagslífsins og breytingar á því í átt
til sjálfstæðs markaðsbúskapar. Lit-
háar hafa verið afar háðir viðskiptum
við Rússland og önnur fyrrum Sovét-
lýðveldi. Næstum allur þeirra út-
flutningur hefur farið til þessara
ríkja en fyrir stríð meðan þjóðin réði
sér sjálf var útflutingur til Rússlands
nánast hverfandi, 2% eða svo en
kannski um 90% núna,“ sagði Jón.
„Nú vilja þeir hins vegar reyna
að beina sínum viðskiptum til Vestur-
landa en það er erfítt, bæði vegna
efnahagsástands og eins vegna þess
að þeir hafa hvorki fríverslunar-
samninga eða fijálsan aðgang að
þeim mörkuðum sem væru þeim hen-
tugastir. Auk þess sem framleiðslan
hjá þeim hentar ekki vestrænum
mörkuðum nema í takmörkuðum
mæli,“ sagði hann og nefndi að með-
al þess sem rætt hefði verið væri
fríverslunarsamningur milli íslands
og Litháen.
Jón kynnti boð íslenskra stjóm-
valda um að tólf til fímmtán manna
hópur ungs athafnafólks í Litháen
komi hingað til lands í lok júlí og
sæki hér fímm til sex vikna nám-
skeið í stofnun og rekstri lítilla og
meðalstórrá fyrirtækja og hljóti jafn-
framt starfsþjálfun í rekstri fyrir-
tækja í markaðshagkerfí.
í framhaldi af þessu sagði Jón
athyglisvert að Litháar væru á marg-
an hátt forgöngumenn um breyting-
ar í átt til markaðsbúskapar og lýð-
ræðislegra stjómarhátta á sama hátt
og þeir hefðu fyrstir rifíð sig lausa
frá Sövétríkjunum. „Ekki síst með
því að leggja áherslu á að setja lög
um eðlileg viðskipti og markaðsstarf-
Á fundi Jóns Sigurðssonar og Gediminas Vagnorius, forsætisráð-
herra Litháen, var m.a. 'rætt um samskipti þjóðanna á vettvangi
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins.
semi í réttar— og lýðræðisríki jafn-
hliða því sem þeir ráðast í breyting-
arnar sjálfar þ.a.s. að breyta ríkis-
og samyrkjufyrirtækjum í einkafyrir-
tæki,“ sagði Jón.
Jón sagði að ferðin hefði verið
afar fróðleg og áhugaverð. í henni
var undirritaður samningur milli ís-
lenska heilsufélagsins hf. og lithá-
ískra heilbrigðisyfírvalda um undir-
búning að lyfjaverksmiðju í Litháen.
„Það er einmitt gott dæmi um tækni-
samvinnu sem getur gagnast báðum.
Auðvitað er of snemmt að fullyrði
hvemig það muni takast en ég tel
að það sé ákaflega mikilvægt fyrir
okkur að rækta samband við þessa
nýsjálfstæðu þjóð og vinfengi við
hana,“ sagði Jón.
Þess má að lokum geta að á fundi
JónS með Leons Asmantas, orku-
málaráðherra Litháa, var rætt um
samskipti í orkumálum og tækniað-
stoð við notkun jarðhita, uppbygg-
ingu fjarhitakerfa og orkuspamað
við húshitun. Á þessum sviðum hefur
þegar verið lagður grunnur að sam-
starfi ríkjanna.