Morgunblaðið - 16.06.1992, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 16. JÚNÍ 1992

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Viðskiptaöryggi
ferðamanna
Síðastliðinn föstudag skýrði for-
stjóri ferðaskrifstofunnar
Flugferða-Sólarflugs samgöngu-
ráðuneytinu frá því, að fyrirtækið
gæti ekki staðið við skuldbinding-
ar gagnvart farþegum og hefði
hætt starfsemi frá og með þeim
degi. Sama dag afturkallaði ráðu-
neytið ferðaskrifstofuleyfi fyrir-
tækisins. Þessar fréttir komu eins
og reiðarslag yfir mörg hundruð
viðskiptavini fyrirtækisins.
Þær lyktir á starfsemi Flug-
ferða-Sólarflugs, sem nú liggja
fyrir, hafa margs konar afleiðing-
ar og vekja ýmsar spurningar,
ekki sízt um stöðu og viðskipta-
öryggi hins almenna viðskiptavin-
ar ferðaskrifstofa. Ljóst er, að
samgönguráðuneytið hefur frum-
kvæði um að koma nokkur hundr-
uð farþegum Flugferða-Sólar-
flugs, sem staddir voru erlendis,
þegar fyrirtækið hætti starfsemi,
til landsins. Til þess verður nýtt
tryggingafé fyrirtækisins, sem er
í vörzlu ráðuneytisins, að fjárhæð
sex milljónir króna. Hins vegar er
staða þeirra fjölmörgu, sem höfðu
greitt ferðir, sem ekki voru hafn-
ar, að hluta eða fullu, mikilli óvissu
háð, að ekki sé fastar að orði kveð-
ið. Forstjóri fyrirtækisins segir að
vísu í viðtali við Morgunblaðið, að
reynt verði að bæta fólki fjárhags-
legt tjón, sem það hefur orðið fyr-
ir. En þar segir jafnframt: „Ef
Flugferðir-Sólarflug skilar inn
gjaldþrotabeiðni er engin von um
það að menn fái bætur, þar sem
fyrirtækið er eignalítið."
Viðskiptavinir ferðaskrifstof-
unnar, sem fóru utan frá því hún
hætti starfsemi síðastliðinn föstu-
dag, þurftu að greiða fargjald öðru
sinni. Aðrir, sem greitt hafa meira
eða minna af væntanlegum orlofs-
kostnaði sínum til ferðaskrifstof-
unnar, geta horft fram á margra
mánaða sparnað og langþráð sum-
arfrí fara í súginn. Það er því eðli-
legt, að spurningar vakni um rétt-
arstöðu hins almenna viðskipta-
manns, sem ljóst er að tryggja
verður mun betur en nú er gert.
Eðlilegt er og að verða við þeirri
beiðni Neytendasamtakanna, að
viðskiptahættir viðkomandi ferða-
skrifstofu á síðasta starfssnúningi
fái hlutlæga könnun. Slík rann-
sókn er í þágu fyrirtækisins ekk-
ert síður en hinna sem eiga um
sárt að binda.
Stjómarfrumvarp um ferða-
miðlun, sem lagt var fram á síð-
asta þingi ep fékk ekki afgreiðslu
í ati og önnum stjórnmálanna,
varðar neytendavernd einmitt á
þeim vettvangi sem hér er til
umræðu. Þar segir m.a. í 4. gr:
„Ferðaskrifstofa, ferðaskipuleggj-
andi eða samtök slíkra aðila skulu
leggja fram tryggingu fyrir neyt-
endavemd í samræmi við reglur,
sem samgönguráðherra setur.“ Og
í 5. gr.: „Samgönguráðherra getur
samkvæmt tillögu stjórnar Ferða-
málaráðs íslands sett nánari
ákvæði um ferðamiðlun í reglu-
gerð.“ Hér virðist leið opnuð til
að tryggja almenningi traustari
viðskiptavernd, að þessu leyti, en
nú er gert, það er með reglugerð-
arákvæðum, þótt ekki virðist sér-
stök ástæða til að Ferðamálaráð
komi þar við sögu. Þetta framvarp
þarf að taka til vandlegrar yfirveg-
unar og afgreiðslu þegar á haust-
þingi.
Á undanförnum misseram hefur
verið mikið um, að fyrirtæki grípi
til greiðslustöðvunar eða gjald-
þrots. Þeir sem tapað hafa fjár-
munum í sívaxandi fjölda gjald-
þrota í atvinnulífinu era fjárfest-
ingarlánasjóðir, bankar og aðrar
lánastofnanir og önnur fyrirtæki.
Þegar til rekstrarstöðvunar kemur
hjá ferðaskrifstofu stendur mikill
fjöldi einstaklinga frammi fyrir
tapi á fjármunum. í því tilviki, sem
hér er til umræðu, getur þessi
fjöldi verið hátt á annað þúsund
manns og jafnvel nokkuð á þriðja
þúsund einstaklingar. Líklegt má
telja, að viðskiptavinir umræddrar
ferðaskrifstofu hafi ekki sízt verið
þeir, sem lítið hafa handa á milli
og hafa þess vegna leitað eftir
eins lágum fargjöldum og nokkur
kostur var að fá. Tap þessa fólks
er tilfinnanlegt.
Atburðir af þessu tagi era
áhyggjuefni fyrir alla þá, sem
starfa að ferðamálum. Almenning-
ur fyllist vantrausti á fyrirtæki í
þessari grein. Fyrir þá, sem reka
ferðaskrifstofur skiptir miklu máli,
að settar verði starfsreglur, sem
tiTggja hagsmuni viðskiptavina
við slíkar aðstæður. Hversu lengi
getur ferðaskrifstofa haldið áfram
að taka á móti peningum frá við-
skiptavinum, þegar augljóslega
hallar undan fæti? Ábyrgð stjórn-
anda slíks fyrirtækis, sem gengur
of langt í þessum efnum er mikil.
Það liggur í augum uppi, að nauð-
synlegt er að setja strangari skil-
yrði um tryggingafé, sem ferða-
skrifstofum er gert að leggja fram
og jafnvel tengja þá upphæð um-
svifum viðkomandi fyrirtækis. Það
dregur einnig úr líkunum á því,
að sett verði- upp fyrirtæki í þess-
ari atvinnugrein, sem ekki hafi
næga burði til að halda uppi eðli-
legri starfsemi.
Eftir þá atburði, sem nú hafa
orðið hlýtur Halldór Blöndal, sam-
gönguráðherra, að telja það skyldu
sína að beita sér á ný fyrir laga-
setningu á næsta löggjafarþingi,
sem tryggir hagsmuni neytenda í
þessum efnum. Það má ekki ger-
ast að atburðir af þessu tagi end-
urtakí sig.
Mergurinn málsins er að nauð-
synlegt virðist, í ljósi biturrar
reynslu, að tryggja hagsmuni/við-
skiptaöryggi viðskiptavina ferða-
skrifstofa með traustari hætti en
nú er gert.
Islensku hjúkrunarfræðingarnir komnir frá Kabúl:
Sprengjuregn og sl
dagar en fólkíð ynd
ÞÆR Elín Guðmundsdóttir og Maríanna Csillag komu nýverið
heim frá Kabúl í Afghanistan, þar sem þær störfuðu við hjúkrun-
arstörf á vegum Rauða krossins ásamt Jóni Karlssyni. Luku þær
Elín og Maríanna þar með sex mánaða erfiðu úthaldi í hinu stríðs-
hijáða landi, en eins og landsmönnum er kunnugt, var Jón myrtur
í Kabúl þann 22. apríl. Bera þær Elín og Maríanna þó landsmönn-
um vel söguna - segja aðdáunarvert hversu vel þetta fólk hafi
unnið þrátt fyrir ástandið, þótt enginn vissi hvað eða hvort eitt-
hvað biði hans heima að kvöldi.
„Lætin byrjuðu fyrir alvöra þann
25. apríl þegar liðsmenn Hekmat-
yars réðust á borgina. Þarna voru
fylkingar af skæraliðum með riffla,
sprengjur og skriðdreka,“ sagði
Elín. „Skæruliðarnir komu sér fyr-
ir í húsunum allt í kringum okkur
með vopn sín og byijuðu að skjóta.
Þá byijaði ballið fyrir alvöru.“
Fengum ekki að fara um einar
„Það var búin að vera spenna í
Ioftinu í mánuð áður en lætin brut-
ust út,“ sagði Maríanna. „Það var
ekki fyrr en eftir íjóra eða fimm
daga að við fengum að fara niður
í bæ til að hringja. Og þar sem
útgöngubann var eftir klukkan
hálfsjö elduðum við oftast í loft-
varnabyrginu, því enginn var búinn
að vinna nógu snemma til að kom-
ast heim yfir nóttina."
„Okkur var ekki leyft að ferðast
um upp á eigin spýtur, hvorki
gangandi né akandi,“ sagði Elín.
„Áður en við vorum keyrð í vinn-
una á morgnana fór öryggisvörður-
inn meira að segja eina ferð um
nágrennið til að athuga hvort allt
væri í lagi.“
„Maður vann nokkurn veginn
sleitulaust, þótt stundum kæmi
fyrir að verið væri að sprengja
ansi nálægt, ogjafnvel fuku hand-
sprengjur yfir á lóðina. Þá greip
um sig skelfing og fólk hópaði sig
saman - en það var auðvitað ekki
hægt að fara frá sjúklingum sem
vora rúmfastir, og allir reyndu að
vinna sitt verk þótt ýmislegt gengi
á,“ sagði Elín.
Ljót sár eftir skot og
sprengjuflísar
„Það komst lítið annað að en
vinnan,“ sagði Maríanna. „Skurð-
stofuliðið vann til að mynda tutt-
ugu tíma á dag. Allt voru þetta
skotsár og sprengjuflísar sem við
voram að fást við á þessum tíma
- ljót sár og ljót tilfelli því mörg
fómarlambanna voru börn.
Skæruliðarnir áttuðu sig ekki á því
að kúla sem fer upp í loftið kemur
líka niður aftur - mörg ungu barn-
anna fengu skotsár í höfuðið þegar
kúla kom niður.“ Hún kvað það
sið skæraliðanna að skjóta upp í
loftið er þeir heilsuðust, en þótt
það gæti gengið í fjöllunum gegndi
öðra máli í stórborg.
Aðspurð sagði Elín að henni
hefði liðið einna verst þegar verið
var að sprengja og skjóta fyrir
utan húsið þar sem hún bjó. „Mað-
ur vissi ekki hvað myndi gerast á
Maríanna Csillag og Elín Guðmum
næstu mínútu. Myndu þeir
sprengja húsið eða ráðast inn á
okkur, eða myndi sprengja falla á
húsið og sprengja okkur i tætlur
.þótt við værum niðri í kjallara?
Þetta voru hugsanir sem flugu í
gegnum hugann meðan við biðum
eftir að þetta gengi yfir.“
Einskær heppni að
spítalinn slapp
„Verst fannst mér þegar skæru-
liðar Hekmatyars gerðu eldflauga-
Skipuleggja mótmælastarf
gegn kirkjubyggingu á Víghóli
Morgunblaðið/KGA
Frá fundi Víghólasamtakanna á Víghóli á laugardag.
Víghólasamtökin kölluðu til
fundar á Víghóli í Kópavogi á
laugardag til að mótmæla fyrir-
hugaðri kirkjubyggingu Digra-
nessóknar á hólnum. Forvígis-
menn samtakanna telja að bygg-
ing kirkju á hólnum muni skaða
umhverfið og hyggjast nú hefja
starf gegn kirkjubyggingu á þess-
um stað. Frestur til að skila inn
athugasemdum tii skipulags-
nefndar Kópavogsbæjar rennur
út 15. júlí. Þorbjörg Daníelsdóttir,
formaður sóknarnefndar, sagði í
viðtali í Morgunblaðinu á laugar-
dag, að það væri óeðlilegt og öll-
um til ama að deila um mál sem
þetta.
„Við höfum frest til 15. júlí til að
mótmæla kirkjubyggingu á Víghóli.
Könnun sem gerð var fyrir tveimur
árum sýndi að um 95% þeirra sem
áttu land að lóðinni vora kirkjubygg-
ingunni andvígir, en nú er ætlunin
að fara út með mun viðameiri könn-
un, sem jafnvel næði til Kópa-
vogsbúa utan Digranessóknar,“
sagði Gylfí Sveinsson, varaformaður
hinna nýstofnuðu Víghólasamtaka,
sem ætlað er að standa að náttúru-
vemd í Kópavogi. Víghólasamtökin
hafa sem sitt fyrsta verkefni að
standa vörð um víðsýnasta útivistar-
og útsýnisstað í Kópavogi, Efri-Víg-
hóla, eins og komist er að orði í til-
kynningu frá samtökunum.
Aðalsteinn Pétursson, formaður
Víghólasamtakanna, sagði að skil-
málar þeir sem fylgdu upphaflegu
leyfi til kirkjubyggingar hafí hljóðað
upp á 700 fermetra, en nú lægju
fyrir teikningar er næmu á ellefta
hundrað fermetram. „Ég er alls ekki
á móti kirkjubyggingu, en hér væri
það skipulagsslys,“ sagði hann.
„Fimmtungur útsýnisins frá útsýnis-
skífunni hyrfi og klukknaport og
athafnasvæði fyrir framan kirkjuna
er inni á friðlýstu svæði.“
Gylfi kvað bygginguna brjóta í
bága við skipulag svæðisins, sem
samþykkt hafi verið einróma af
bæjarstórn Kópavogs og staðfest af
umhverfisráðherra í apríl 1990, og
hafi átt að gilda til 2008. Hann sagði
að bæjarstjórn Kópavogs hafi sam-
þykkt kirkjubygginguna í júní í
fyrra, en nú hafí komið á daginn að
fyrirhuguð bygging væri ekki í sam-
ræmi við heimildir, og því þurfí að
auglýsa deiliskipulagið að nýju.
„Þorbjörg Daníelsdóttir heldur því
fram að fáir séu byggingunni and-
vígir, en það er ekki rétt,“ sagði
Gylfi. Hann benti á að margoft hafi
sókninni staðið til boða aðrar lóðir
fyrir kirkjuna, til dæmis við íþrótta-
húsið, þar sem auk þess mætti sam-
nýta bílastæði. „Við erum jafnvel
tilbúin til að fá sóknarmörkum Di-
graness- og Hjallasóknar breytt til
að komast hjá byggingu á Víghóli,“
sagði hann. „Þetta og annað gætum
við gert á aðalsafnaðarfundi, en við
fáum engan aðalsafnaðarfund fyrr
en í haust.“
Gylfi vísar í bréf sem Þorbjörg