Morgunblaðið - 27.05.2000, Blaðsíða 40

MORGUNBLAÐIÐ
Sálarfræði
Um varnarhætti og skyn-
semingu
Þunglyndi
Tengsl þunglyndis og
hjartveiki
Gallsteinar
Hefur c-vítamínmagn í
blóði áhrif?
40 LAUGARDAGUR 27. MAÍ 2000
Blöðruhálskrabbi
AUt mælir með reglulegu
eftirliti
Associated Press.
FREGNIR hafa borist af fjórum
tilfellum óvenjulegra smitsjúk-
dóma víðs vegar í heiminum, og
vakið athygli á því hvernig nýir
sýklar geta skotið upp kollinum og
þekktir sýklar látið til sín taka svo
um munar.
„Þegar vel árar getum við haldið
þeim í skefjun. Þegar hart er í ári
hafa þeir betur,“ sagði dr. Michael
Osterholm, starfsmaður banda-
ríska netupplýsingafyrirtækisins
ican, sem einbeitir sér að smit-
sjúkdómum.
Osterholm var faraldursfræðing-
ur á vegum Minnesotaríkis í
Bandaríkjunum í 24 ár. Hann
skrifaði leiðara um nýjar sýkingar
í nýjasta hefti læknaritsins New
England Journal of Medicine, þar
sem greint var frá tilfellunum fjór-
um.
Drengur í Nebraska í Banda-
ríkjunum sýktist af salmonellu,
sem lyf bitu ekki á. Smitaðist hann
af kúm sem mun hafa verið gefið
sýklalyf. Malasískir svínabændur
létust af völdum sýkla sem þeir
fengu úr svínunum. Mörg hundruð
ítölsk skólabörn veiktust af völd-
um sýkla í maíssalati. Sykursjúkur
drengur í Atlanta í Bandaríkjun-
um þurfti tvisvar að gangast undir
aðgerð eftir alvarlega veirusýk-
ingu.
Veirur fjölga sér hratt og eru
þess vegna fljótar að þróa ágeng-
ari stofna. Veirusýkingar eru al-
gengasta dánarorsök í heiminum,
og verða 13 milljónum manns að
bana á hverju ári.
Sérfræðingar telja að ýmsar or-
sakir séu til þess að nýjar gerðir
sýkla koma fram og eldri gerðir
skjóta upp kollinum á ný. Þar á
meðal er fjölgun ferðalaga milli
landa og auknir flutningar á mat-
vælum. Þá hefur gífurleg fólks-
fjölgun leitt til þess að fleira fólk
býr við meiri þrengsl og heilsu-
spillandi aðstæður.
Reuters
Við öllu búnir á slóðum heilabólgufaraldurs í Malasiu.
Ennfremur hefur heilbrigðis-
kerfum víða hnignað, og fleira fólk
hefur heft ónæmiskerfi af völdum
alnæmis, krabbameins, sykursýki
C-vítamín gegn
gallsteinum
og líffæraígræðslu. Þá er sífellt
fleira fólki og fleiri húsdýrum gef-
in sýklalyf, sem gerir að verkum
að veirur þróa með sér mótstöðu-
afl við lyfjum.
„Að eiga í höggi við alla þessa
þætti í einu er eins og að slökkvilið
sé að reyna að slökkva 30 elda á
sama tíma með bara einum
slökkviliðsbíl,“sagði Osterholm.
• Tenglar
Landlæknir: www.landlaeknir.is
New York. Keuters Health.
Heiftarlegir
smitsjúkdómar
Krabbamein í blöðruhálskirtli
Leitin bjargar
mannslífum
Reuters
Rudolph Giuliani borgarstjóri New York
skýrði frá því fyrr í mánuðinum að hann
hefði greinst með krabbamein í blöðru-
hálskirtli. Af þessum sökum ákvað Giuliani
að sælqast ekki eftir því að verða fulltrúi
Repúlíkanaflokksins í kosningum til öld-
ungadeildarinnar í ár en ella hefði hann
att kappi við Hillary Clinton forsetafrú.
Washington. Reuters.
SÉRFRÆÐINGAR segja
rannsóknir hafa sannfært
þá um að regluleg leit að
krabbameini í blöðru-
hálskirtli geti bjargað
mannslífum, líkt og leit að
brjósta- og legháls-
krabbameini í konum.
Sérfræðingamir segja
einnig að vegna bættrar
meðferðar við krabba-
meininu þurfi flestir sjúkl-
inganna ekki að gjalda
fyrir líf sitt með getuleysi
eða þvagleka.
Nokkrar rannsóknir,
sem kynntar voru á fundi
samtaka bandarískra
þvagfæralækna nýlega,
hafa leitt í ljós að dánar-
tíðnin vegna krabbameins
í blöðruhálskirtli minnkar
verulega þegar miðaldra
og eldri karlmenn gangast
undir rannsókn á mótefn-
isvakanum PSA, sem
krabbameinsfrumur í
blöðruhálskirtli framleiða
í miklum mæli.
Þótt hægt sé að tengja PSA-
magnið við krabbamein voru lækn-
ar ekki vissir um hvort rannsóknin
borgaði sig þar sem krabbamein í
blöðruhálskirtli er yfirleitt hægfara
sjúkdómur. Þeir höfðu áhyggjur af
því að karlmenn myndu gangast
undir erfiða skurðaaðgerð að
ástæðulausu.
Nýjustu rannsóknir sýna hins
vegar að krabbameinsleitin bjargar
mannslifum og sérfræðingar á fund-
inum sögðu að hægt væri að komast
hjá aukaverkununum með nýrri
tækni í skurðaðgerðum og öðrum
læknisaðgerðum.
Georg Bartsch, við Innsbruck-há-
skóla, og Peter Boyle, við Evrópsku
æxlafræðistofnunina í Mílanó,
skýrðu frá rannsókn sem gerð var í
Týról í Austurríki. Bartsch sagði að
skipuleg leit að krabbameini í
blöðruhálskirtli hefði hafist þar árið
1993 og fjórum árum síðar hefðu
tveir þriðju allra karlmanna í Týról
á aldrinum 40-79 ára gengist undir
slíka rannsókn. Aðeins 30 karlmenn
hefðu dáið af völdum krabbameins-
ins árið 1998 en búast hefði mátt við
52 dauðsföllum miðað við höfðatölu
og dánartíðnina á öðrum svæðum
Austurríkis. „Þetta er mjög eftir-
tektarverður munur,“ sagði Boyle.
Geislameðferð við krabbameini í
blöðruhálskirtli og skurðaðgerðir til
að fjarlægja kirtilinn geta leitt til
getuleysis eða kyndeyfðar og þvag-
leka. William Catalona, við Was-
hington-háskóla í St. Louis, sagði þó
að 90% karlmanna sem gengjust
undir skurðaðgerð hjá læknum, sem
þjálfaðir væru í að hlífa taugum sem
liggja til getnaðarlimsins, yrðu ekki
getulausir eftir aðgerðina.
Thomas Brady, prófessor í skurð-
lækningum við Nevada-háskóla,
kvaðst vera sannfærður um að full
ástæða væri til að karlmenn gengj-
ust undir slíkar rannsóknir. „Ef við
greinum krabbameinið snemma eru
góðai- líkur á að við getum læknað
það og með fáum aukaverkunum."
• Tenglar
Krabbameinsfélagið:
www.krabb.is
Heimasíða Magnúsar Jóhanns-
sonar:www.hi.is/~magjoh/
Rannsókn á tengslum hjartveiki og þunglyndis
Karlar í meiri hættu
NIÐURSTÖÐUR nýlegrar
rannsóknar bcnda til þess að
konur, sem hafa mikið magn c-
vitamfns f blóðinu, eigi síður á
hættu að fá gallsteina en konur
sem hafa minna magn. Aftur á
móti virðast engin t engsl vera
á milli c-vítamíns og hættu á
gallsteinamyndun í körlum.
Skoðaðir voru rúmiega 13
þúsund þátttakcndur í yfir-
standandi heilsufarskönnun í
Bandaríkjunum, og er greint
frá niðurstöðunum í tímaritinu
Archives oflnlernal Medicine.
Þátttakendurnir fengu c-
vítamín með ýmsum hætti, þ. á
m. úr c-vítamínríkum ávöxtum,
grænmeti og bætiefnum.
Konur sem höfðu mest magn
c-vítamíns í blóðinu voru 39%
ólíklegri til að hafa greinst með
gallsteina en þær sem höfðu
minna magn, og 33% líklegri til
að hafa gailsteina án einkcnna,
sem geta verið mjög kvalafuil,
en þær konur sem höfðu
minnst magn. Vísindamennirn-
ir, sem unnu að rannsókninni,
taka aftur á móti fram, að eng-
in tengsl hafi fundist á milii c-
vítamíns og gallblöðrusjúk-
dóma hjá körlum.
• Tenglar
Heimasíða Magnúsar Jó-
hannssonar:www.hi.is/
-magjoh/
Gallsteinar:www.netdokt-
or.is/Sjukdomar/Efni/
Galisteinar.htm
Chicago. AP.
NY rannsókn hefur leitt í Ijós, að
karlmenn sem þjást af þunglyndi
eiga fremur á hættu að deyja af völd-
um hjartasjúkdóma en aðrir. Fyrri
rannsóknir hafa sýnt fram á tengsl
milli þunglyndis og hjartasjúkdóma,
bæði hjá körlum og konum, en þessi
nýja rannsókn leiðir í ljós að einungis
karlar eru í aukinni lífshættu.
Greint er frá niðurstöðunum í nýj-
asta hefti Archives of Intemal
Medicine. Kannaðar voru upplýsing-
ar um 5007 konur og 2886 karla, er
taka þátt í tíu ára rannsókn á heil-
brigði og næringu í Bandaríkjunum.
Þunglyndar konur voru í 73% meiri
hættu á að fá hjartasjúkdóma, en
konur sem ekki þjáðust af þunglyndi,
en voru ekki í aukinni lífshættu.
Karlmenn sem þjáðust af þung-
lyndi voru í 71% meiri hættu á að fá
hjartasjúkdóma og 2,34 sinnum
meiri hætta var á að þeir létust af
þeim völdum en menn sem ekki voru
þunglyndir. Höfundar rannsóknar-
innar segja, að þótt sýnt hafi verið
fram á að þunglyndi hafi mismun-
andi áhrif á hjartasjúkdóma í konum
og körlum sé ekki ljóst hverjar séu
orsakir þessa munar.
• TENGLAR
Archives of Internal Medicine:
archinte.ama-assn.org