Bókasafnið - 01.04.1994, Blaðsíða 5

13. Fræðibækur þ.m.t. landafræði og ferðasögur. Ekki er
tekið tillit til hvort um viðurkennd fræði er að ræða,
aðeins að hægt sé að segja að í viðkomandi bók sé ver-
ið að fjalla um ákveðin efni en ekki verið að segja
sögu. í þessum flokki lenda því bækur um stjörnu-
speki jafnt sem bækur um jarðvísindi.
14. Sannsögulegar frásagnir, þ.e. frásagnir tengdar
stríði, hættum á hafi eða hættum tengdum flugi.
15. Ævisögur, endurminningar, viðtalsbækur, dag-
bækur.
16. Sígild ævintýri og þjóðsögur. Hér eru sögur sem
hafa lifað með þjóðum um langan aldur og síðari
tíma menn hafa safnað saman og skráð.
17. Síðari tíma ævintýri, furðusögur, vísindaskáld-
skapur. Bækur lentu t.d. í þessum flokki ef sagan
gerðist að einhverju leyti í ímyndaðri veröld utan við
tíma og rúm eða byggði á óþekktri tækni og uppgötv-
unum.
18. Gamansögur, prakkarasögur, skop, fýndni. Hér
eru sögur sem hafa það markmið að skemmta lesand-
anum með fyndnum atburðum eða uppákomum
hvort sem þær eru settar fram sem heilsteyptar frá-
sagnir eða safn brandara.
IV Bœkur flokkaðar efiir formi
19. Leikrit, Ijóð, sönglög.
20. Myndabækur. Þær hafa allar það að markmiði að
vera annað hvort spennandi eða fyndnar helst hvort
tveggja og söguþráðurinn er byggður upp í kringum
myndirnar.
21. Smábarnabækur. Bækur ætlaðar 2-5 ára, að megin-
hluta myndir.
Sérhver bók er flokkuð í einn flokk. Fæstar bækur eru
svo einfaldar að uppbyggingu að það sé hreint og klárt í
hvaða flokk megi setja þær. Erfitt getur verið að greina
meginviðfangsefni bókarinnar og oftar en ekki getur hún
átt heima í fleiri en einum flokki en við flokkun bókanna
reyndi ég að hafa megininnihald bókarinnar að leiðarljósi.
Ég ætla mér ekki þá dul að allir hafi minn skilning á hvern-
ig greina á allar þessar bækur en vona þó að mér hafi tekist
að vera sjálfri mér samkvæm í flokkuninni.
Þegar litið var á svör ungmennanna í ljósi þessarar efn-
isflokkunar sýndi sig að þó nokkrar breytingar verða á þess-
um tíma (1968-1991), ekki aðeins í bókavali heldur ekki
síður á fjölda lesinna bóka en bóklestur hefur farið minnk-
andi frá 1979 (sjá Þorbjörn Broddason, 1992). Eins og sjá
má í Töflu 2 þá hafa leynilögreglusögur oftast verið nefnd-
ar í könnununum 1968, 1979 og 1985 eða af rúmlega
fimmta hverju barni en þær eru komnar niður í þriðja sæti
í könnuninni 1991 en þá hafa rúmlega 1/4 hluti svarenda
síðast lesið unglingabók. Þar vegur þyngst bók Þorgríms
Þráinssonar, Tár, bros og takkaskór sem er nefnd af 7%
barna (sjá Töflu 4).
Akveðnir bókaflokkar hafa nánast horfið úr bókavali
barna s.s. drengjabækur, lífsreynslu- og mannraunasögur
(hinar hefðbundnu drengjasögur) og telpnasögur. Ástar- og
örlagasögur njóta nokkuð stöðugra vinsælda fram að könn-
uninni 1985 en tapa snarlega vinsældum í könnuninni
1991. Líklegt er að þörf þeirra sem lesa helst ástar- og ör-
lagasögur sé fullnægt í lestri á unglingasögum sem er vax-
andi lesefni barna í könnuninni 1991, enda róa þær á svip-
uð mið, þ.e. samskipti kynja. Myndabækur hafa ekki held-
ur haldið sínum hlut. Þær eru óþekktar í könnuninni 1968
Tafla 2.
Yfirlit yfir skiptingu í bókaflokka 1968-1991
Bókaflokkar 1968 1979 19851991
Skáldrít œtluð börnum % % % %
Drengjasögur 4 1 3 1
Telpnasögur 10 5 3 1
Fjölskyldu og heimilissögur 3 3 4 5
Leynilögreglusögur 22 21 21 9
Lífsreynslu- og mannraunasögur 15 8 4 3
Börn við erfiðar aðstæður 1 2 1 2
Unglingasögur 5 2 14 28
Skáldrít tetluð fullorðnum Astar- og örlagasögur 12 12 12 4
Spennusögur 8 14 11 9
Skáldrit 4 6 6 7
Öntiur rít en skáldrit Bækur trúarlegs eðlis 1 1 1 2
Fornrit 0 0 0 0
Fræðibækur 4 3 4 7
Sannsögulegar frásagnir 1 2 1 0
Ævisögur 2 3 3 6
Sígild ævinfyri og þjóðsögur 1 0 0 1
Síðari tíma ævinfyri 1 4 4 4
Gamansögur 3 4 3 7
Btekur flokkaðar eftir fortni Leikrit, ljóð, sönglög 1 . 0 0
Myndabækur - 6 3 3
Smábarnabækur - 0 0 0
Óskilgr., bækur sem ekki fundust 1 2 1 1
Athugasemdir: Til að gera töfluna læsilegri voru aukastafir felldir niður
samkv. eftirfarandi reglum:
Ekkert svar : - ; minna en hálfur : 0 ; hálfur til einn : 1.
en vinsælastar í könnuninni 1979 þegar 6% barna segjast
síðast hafa lesið slíka bók og í könnununum 1985 og 1991
eru það aðeins 3% barna sem nefna þær.
Bókaflokkar sem halda stöðu sinni og jafnvel bæta við
sig lesendum eru bækur sem flokkast til fjölskyldu- og
heimilissagna, skáldrit, fræðibækur, ævisögur, síðari tíma
ævinfyri og gamansögur. Þess má geta að vinsældir ævi-
sagna í könnuninni 1991 eru aðallega í kringum ævisögu
Bubba en tæplega helmingur þeirra sem voru síðast að lesa
ævisögur voru að lesa þá bók (18 af 38). Engin ein gaman-
saga er vinsælli fremur en önnur nema þá helst bækur Auð-
ar Haralds um Elías og bók Lykke Nielsen um Fríðu fram-
hleypnu. Spennusögur halda hlut sínum nokkuð, sveiflast
frá því að 8% barna nefna bækur í þeim flokki í könnun-
inni 1968, í 14% barna árið 1979 og eftir það á hægri nið-
urleið og eru nefndar af 9% barna í könnuninni 1991.
Akveðnir bókaflokkar eru samkvæmt þessum könnunum
nánast ekkert lesnir af 10 til 15 ára börnurn, s.s. bækur sem
fjalla um börn við erfiðar aðstæður, bækur trúarlegs eðlis,
fornrit, sannsögulegar frásagnir, sígild ævinfyri og þjóðsög-
ur, leikrit og ljóð og smábarnabækur.
Þegar litið er á skiptingu í bókaflokka eftir kyni lítur
þetta öðruvísi út því að þó nokkur munur er á bókavali
drengja og stúlkna, sjá Töflu 3.
Þegar greint er á milli bókavals pilta og stúlkna eins og
hér er gert komu í ljós enn skýrari sveiflur milli tímabila en
þegar hóparnir eru skoðaðir án tillits til kynferðis. Bókaval
er rnjög háð kyni. Stúlkur eru nær einar um að nefna
telpnasögur og ástarsögur. í könnuninni 1968 nefna yfir
40% stúlkna bækur í þessum flokkum en í könnuninni
Bókasafnið 18. árg. 1994 5