Bókasafnið - 01.04.1994, Blaðsíða 31

Tafla 12. Opnunartími safna
Tafla 13. Kennsla í safnnotkun
Fræðslu- Fjöldi Meðal opnunartími
umdæmi safna í klst.
Reykjavík 24 25.88
Reykjanes 19 20.41
Vesturland 10 7.59
Vestfirðir 5 7.44 (2 telja safnið alltaf opið)
Norðurl. vestra 6 3.6 (3 telja safnið alltaf opið)
Norðurl. eystra 19 15.47 (4 tdja safnið alltaf opið)
Austurland 5 9.32'
Suðurland 13 11.01
1 Einn skóli taldi skólasafnið opið í 109.5 stundir. Þetta er líklega prent-
villa og því ekki notað í samtölu.
mælistika að hver kennslustund teldist 40 mínútur, þannig
að 20 kennslustundir teldust 13.3 klukkustundir í opnun-
artíma. I sumum tilfellum var vinnutími sundurliðaður og
tilgreint hversu margar klukkustundir safnið væri opið og
einnig tóku nokkrir skólar það fram að safnið væri alltaf
opið fyrir kennara og nemendur skólans. Samt er það
áhyggjuefni hversu opnunartími var víða skammur. I ein-
um skóla á Austurlandi var ekki gert ráð fyrir neinni stund
til skólasafnsins og í tveim skólum, öðrum á Suðurlandi og
hinum á Norðurlandi eystra, var um eina kennslustund að
ræða til ráðstöfunar í skólasafni eða 40 mínútur á viku.
Það þarf ekki að hafa mörg orð um það hversu virk þau
söfn eru sem opna dyr sínar í minna en 10 klukkustundir
á viku, eða tvær stundir á dag. Þótt nemendur og kennarar
telji sig hafa aðgang að safnkostinum þess utan er mjög
vafasamt að skólasafnið komi að miklu gagni til virkrar
notkunar í kennslu við slíkar aðstæður.
Kennsla í safnnotkun
Færni í því að nota sér heimildir umfram það sem kenn-
ari og kennslubók býður upp á er gjarnan kölluð safnleikni
eða upplýsingaleikni til þess að leggja áherslu á það að
nemendur læra ekki aðeins að nota bókasöfn heldur einnig
að leita heimilda og afla sér þekkingar af sjálfsdáðum. Af
könnuninni má ráða að í íslenskum skólasöfnum er þessi
kennsla aðallega í þrenns konar formi:
1. Föst kennsla. Nemendur fá beina kennslu í notkun
bókasafnsins, ýmist við upphaf skólaárs, eða að
kennslan er reglulega yfir allt skólaárið, t.d. með
föstum vikulegum tímum.
2. Leiðbeiningar eftir þörfum. Kennsla í safnnotkun
fer eftir óskum kennara og tengist námsyfirferð.
3. Einstaklingskennsla. Einstökum nemendum er
kennt á safnið í tengslum við einstaklingsbundin
verkefni. Nemandi fær tilsögn um leið og upplýs-
ingaleitin fer fram.
Allar þessar þrjár aðferðir voru notaðar í skólunum, mis-
munandi eftir skólum og jafnvel mismunandi eftir aldurs-
hópum.
í Töflu 13 er talin hvers konar kennsla eða leiðbeining-
ar sem menn telja að sé í boði á skólasafni. I meirihluta
skólasafna á Norðurlandi eystra, á Reykjanesi og í Reykja-
vík var nemendum kennd safnleikni. Enn virðist þó vanta
mikið á að kennsla í safnnotkun standi til boða jafnvel þótt
skólasöfn séu starfandi. Af þeim söfnum sem svöruðu þess-
ari spurningu á Vestfjörðum taldi aðeins eitt safn að þar
færi fram safnkennsla og tveir skólar á Austfjörðum.
Trúlega er ekkert í íslensku skólastarfi jafn óreglulegt og
óskipulagt eins og kennsla í upplýsingaleikni. Varla er hægt
Fræðslu Fjöldi Hafa safn-
umdæmi- skóla kennslu
Reykjavík 23 16 (69.56%)
Reykjanes 18 13 (72.22%)
Vesturland 10 4 (40%)
Vestfirðir 5 1 (20%)
Norðurl. vestra 8 3 (37.5%)
Norðurl. eystra 20 14 (70%)
Austurland 6 2 (33.33%)
Suðurland 14 6 (42.85%)
að finna tvo skóla sem gera hlutina eins. Margir nemendur
virðast fá tilsögn í undirstöðuatriðum safnleikninnar en
aðrir fara algerlega á mis við að kynnast skipulagningu
bókasafna og upplýsingaheimsins. Jafnvel þar sem kennsl-
an er í boði er hún mjög mismunandi ítarleg. Mjög lítið var
um það í svörum að skólasafnverðirnir fylgi kennsluáætlun-
um enda má reikna með því að víða sé ekki til neitt sérstakt
kennsluefni. Efni til kennslu í safnnotkun hefúr verið gef-
ið út af Námsgagnastofnun fyrir yngstu aldursflokkana. /
leik á skólasafni eru verkefnabækur sem kennarar eða skóla-
safnverðir geta lagt fyrir nemendur og þjálfað þá í vissri
Ieikni. Hér er samt mikilla umbóta þörf. Mikið vantar á
þegar ekki er til námskrá þar sem skilgreint er hvað eigi að
kenna hverjum árgangi og lagðar fram áætlanir um
hvernig það skuli gert. Safnkennslu er ekki gott að kenna
úr tengslum við aðra námsyfirferð og brýnt að tengja hana
beint inn í þekkingaröflun hvers nemanda. Aðeins með
slíkri tengingu fær safnleiknin merkingu og verður nem-
andanum töm í öðrum verkefnum.
Útlán
Utlán bóka til barna á skólaaldri þjónar þeim tilgangi að
örva lestur og fá börnin til að taka sér efni til að lesa í frí-
stundum sínum. Eldri skólasöfn eiga yfirleitt mikið af
afþreyingarefni og lögð hefur verið áhersla á að börnin
hefðu aðgang að lestrarefni í skólunum án þess að um
eiginleg skólasöfn væri að ræða. Með tilkomu skipulagðs á-
taks í uppbyggingu eiginlegra skólasafna var oftlega lögð á-
hersla á fræðibókanotkun til þess að auka fjölbreytni í
námsefnisvali og breikka þekkingargrunn nemenda um-
fram það sem kennslubókin hafði til málanna að leggja.
Af svörum í Töflu 14 má sjá að nær alls staðar fá nem-
Tafla 14. Útlán
Fræðsluumdæmi Útlán Já Nei Já Gjald Nei
Reykjavík n=24 23 1 0 24
Reykjanes n=18 18 0 0 18
Vesturland n=10 10 0 0 10
Vestfirðir n=5 5 0 0 5
Norðurl. vestra n=7 6 1 0 7
Norðurl. eystra n=18 18 - 0 18
Austurland n=6 6 0 0 6
Suðurland n=l 1 103 - 22 91
1 Einn svarar ekki.
2 Gjald til almenningsbókasafns.
3 Einn tekur fram að fræðibækur í eigu almenningsbókasafns séu ekki lán-
aðar út, og handbækur séu aðeins íánaðar út í kennslustofúr.
endur að taka efni með sér heim. Aðeins einn skóli í
Reykjavík telur sig ekki lána út bækur, en nokkrir svara
Bókasafhið 18. árg. 1994 31