Bókasafnið - 01.04.1994, Blaðsíða 30

þeirri skilgreiningu sem svarendur könnunarinnar lögðu
til.
I sumum fræðsluumdæmum voru mjög fáir skólasafn-
verðir, og náðu því ekki að vera einn í hverjum skóla. I ein-
um skóla á Norðurlandi vestra, einum á Norðurlandi eystra
og einum á Austurlandi var enginn talinn skólasafnvörður
og í tveim skólum á Suðurlandi var enginn talinn ábyrgur
fyrir safninu.
Skólasafn-
verðir voru
nokkuð fleiri
en söfnin og
stafar það af
því að í
nokkrum til-
vikum var
ekki talað um
neinn einn yf-
irmann safns-
ins heldur
skiptu nokkr-
ir því með sér.
Mest var fjöl-
breytnin í einum skóla á Reykjanesi þar sem fjórir skiptu
með sér starfi í sama skólasafni.
Aðstoðarmenn voru langfjölmennastir í Reykjavík. Þar
voru skráðir 29 aðstoðarmenn alls, sem vinna mjög mis-
jafnlega langan tíma, mest 18 tíma á viku. Fimm aðstoðar-
menn voru á Reykjanesi, tveir á Vesturlandi, einn á Vest-
fjörðum, einn á Norðurlandi vestra sem vinnur í 1 1/2
tíma, fimm á Norðurlandi eystra, enginn á Austurlandi og
þrír á Suðurlandi. Aðstoðarmennirnir hafa yfirleitt þrenns
konar hlutverki að gegna: oftast var um að ræða kennara
sem halda safninu opnu mismunandi marga tíma á viku,
og var það algengast í Reykjavílc. Aðrir aðstoðarmenn voru
skrifstofustúlkur sem aðstoða við útlán og vélritun á spjald-
skrárspjöldum, og húsverðir sem voru taldir liðtækir bæði
við útlán og plöstun á bókum.
Skólasöfn í Reykjavík hafa langflesta starfsmenn, eða 59
manns sem koma að einhverju leyti til vinnu við skólasöfn-
in. Þessi tala var 29 á Reykjanesi, 13 á Vesturlandi, 6 á
Vestfjörðum, 8 á Norðurlandi vestra, 24 á Norðurlandi
eystra, 7 á Austfjörðum og 15 á Suðurlandi.
Sé skoðuð menntun þeirra 115 starfsmanna sem töldust
skólasafnverðir sést að langflestir voru kennarar, án nokk-
urrar bókavarðamenntunar eða alls 55 (47.8%). Þótt um
kennaramenntun sé að ræða var ekki algilt að skólasafn-
verðir hefðu almennt kennarapróf heldur var einnig um að
ræða handavinnukennara og íþróttakennara. Handavinnu-
kennarar voru starfandi á skólasöfnum á Austurlandi og
Suðurlandi, íþróttakennari starfar á Norðurlandi eystra og
einn skólasafnvörður hefúr söngkennarapróf. Næstfjöl-
mennasti hópurinn var starfsfólk sem ekki hafði neina sér-
staka menntun til starfans, hvorki kennarapróf né bóka-
safnsfræði. Þessi hópur taldi 12 manns eða 10.4%. Nokk-
ur hópur kennara, eða alls 10 manns, hafði Iokið eins árs
námi í skólasafnsfræði við Háskóla Islands, en ennþá fleiri
tekið þátt í náminu en ekki lokið því. Níu skólasafnverðir
höfðu farið til náms við Danmarks Lærerhöjskole. Örfáir
höfðu próf í bókasafnsfræði án þess að hafa kennararéttindi
samhliða, eða sex (5.2%) á öllu Iandinu. Sjö aðrir voru
bókasafnsfræðingar sem höfðu einnig menntun í uppeldis-
og kennslufræði eða kennarapróf. Alls voru því starfandi 13
bókasafnsfræðingar í grunnskólum landsins, sex í Reykja-
vík, fimm á Reykjanesi, einn á Vesturlandi og einn á Suð-
urlandi. Þrír skólasafnverðir höfðu stundað nám í Bréfa-
skólanum sem boðið er upp á á vegum bókafulltrúa ríkis-
ins innan menntamálaráðuneytisins.
Menntun skólasafnvarða var mjög takmörkuð í mörg-
um fræðsluumdæmum og hlýtur það að standa þróun
fyrir þrifum.
Þar sem engin
reglugerð er í
gildi um skóla-
söfn hefur
reynst erfitt að
gera miklar
náms- eða
hæfniskröfur
til þeirra sem
annast skóla-
söfnin og auk
þess vantar þá
hvatningu sem
nauðsynleg er
til þess að fólk
mennti sig til þessara starfa.
Viss hópur innan kennarasamtakanna hefur talið að
bókasafnsfræðingar eigi ekki erindi inn á skólasöfn í grunn-
skólum þar sem þá skorti kennsluþekkingu og reynslu.
Bókasafnsfræðingar hafa einnig talið að kennarar sem ekki
hafa neina þekkingu í bókasafnsfræði geti illa sinnt starfi
skólasafnvarðar. Til þess að höggva á þennan hnút var gef-
ið út bréf frá menntamálaráðuneytinu þann 15. maí 1984
sem gerði bæði kennurum og bókasafnsfræðingum jafnt
undir höfði. Kennarar gætu bætt við sig eins árs námi í
bókasafnsfræði til þess að hljóta ráðningu í störf í grunn-
skólum og bókasafnsfræðingar gætu bætt við sig einu ári í
uppeldis- og kennslufræði til að hljóta sama rétt:
Menntamálaráðuneytið hefur ákveðið, að kennarar, sem falla undir a)
eða b) lið ll.gr. laga nr. 51/1987, um embættisgengi kennara og skóla-
stjóra, og lokið hafa bókasafnsfræði sem aukagrein íyrir skólasafnverði (30
ein.), samkvæmt vottorði frá félagsvísindadeild Háskóla íslands, hafi rétt til
að gegna stöðu skólasafnvarðar á grunnskólastigi.
Á sama hátt staðfestir menntamálaráðuneytið að bókasafnsfræðingar
sem lokið hafa námi í uppeldis- og kennslufræðum (30 ein.) frá félagsvís-
indadeild Háskóla íslands hafa rétt til að gegna stöðu skólasafnvarðar á
grunnskólastigi.
Þetta bréf hefur þó ekki nægt til að slá á allar óánægju-
raddir. Kennarasamband íslands hefur sett það á oddinn í
Skólastefnu sinni (1987) að nám fyrir skólasafnverði skuli
sett upp við Kennaraháskóla íslands.
Þjónusta skólasafna
I þessari grein er aðeins drepið á þrjú atriði varðandi
þjónustu skólasafna. Gerð er grein fyrir opnunartíma bóka-
safna og kennslu í safnnotkun, auk þess sem upplýsingar
eru gefnar um útlán safna til nemenda. Opnunartími gefur
vísbendingu um aðgang nemenda og kennara að safninu og
safnefninu, kennsla í safnnotkun sýnir virkni skólasafnsins
og tengsl við almenna kennslu í skólanum og útlánin sýna
hvort safnkosturinn er til heimanota fyrir nemendur.
Nokkur vandkvæði voru að reikna út tímafjöldann því
að sumir mátu vinnu sína í kennslustundum og sumir í
klukkustundum. Til þess að ná samræmingu í mælingum á
vinnutíma og opnunartíma var kennslustundum breytt í
klukkustundir eftir því sem hægt var. Var hér notuð sem
Tafla 11. Menntun skólasafnvarða
Rvík Rnes Vest Vestfj N-vest N-eyst Aust Suð
N=115 n=30 n=24 n=ll n=5 n=7 n=19 n=7 n=12 Alls.
Bókasafnsfr. 3 3 0 0 0 0 0 0 6 (5.2%)
B + upp/kennsl. 3 2 1 0 0 0 0 1 7 (6.1%)
Kennari 10 13 4 4 3 8 5 8 55 (47.8%)
K + 30 e/H.Í. 4 1 1 0 0 3 0 1 10 (8.7%)
K + Danm. 5 1 0 0 1 1 1 0 9 (7.8%)
K + námskeið 4 1 0 0 0 2 0 0 7 (6.1%)
Háskólapróf 0 0 1 1 0 2 0 0 4 (3.5%)
Önnur m. 0 1 0 0 1 0 0 0 2 (1.8%)
Hvorki B né K 1 1 4 0 1 3 1 1 12 (10.4%)
Bréfanám eing. 0 1 0 0 1 0 0 1 3 (2.6%)
30 Bókasafnið 18. árg. 1994