Bókasafnið - 01.04.1994, Blaðsíða 65

Um hvern einstakan höfund er getið æviatriða og er þess
getið að misjafnlega nákvæmlega sé sagt frá hverjum ein-
stökum. I eftirmála er sagt í „æviágripinu er getið annarra
ritstarfa en barnabóka", en það virðist miður rétt, því að
víða er aðeins getið helstu ritverka, enda oft sagt í æviágrip-
um að upptalning annarra rita en barnabóka sé ekki tæm-
andi og er það eðlileg stefna í riti með þessu heiti. Ritstjórn
á æviágripum er vandasöm, t. d. gæti ég trúað, að þessi
setning fengi einhvern til að brosa: „Stór þáttur í lífi Vig-
fúsar er stóðhestur hans, Röðull, sem unnið hefur til fyrstu
verðlauna.“ Þegar æviágrip af þessu tagi eru samin verða
höfundar að setja sér fastar reglur um efnisatriði og upp-
setningu og reyna að fylgja þeim sem allra nákvæmast. í
sumum er tölum eru greinaskil notuð til að afmarka efnis-
hluta eins og námsferil, ritstörf o.s.frv. Þetta er ekki gert í
Skáldatali og hefði heldur verið prýði að því.
Við lok æviágrips hvers höfundar er getið helstu heim-
ilda, og hefur áður komið fram, að of oft hefur fallið niður
að vitna til íslenzks skáldatals. Oft er þar vísað til rita sem
eru í heimildaskrá aftast í bókinni. Sú skrá er sérkennileg að
því leyti að öll rit eru titilskráð, og það er á móti venjuleg-
um reglum að sjá rit eins og Guðfrœðingatal og Hver er
maðurinn skráð á titla. Titlar sumra þessara rita, t. d. Is-
lenzkir samtíðarmenn og Æviskrár samtíðarmanna, eru svo
líkir að betra reynist mörgum að muna höfunda en titla.
Einnig hefði ekki illa farið á að stytta titla með samræmd-
um hætti. Slæmt eru að þarna er ekki alltaf nefndar nýjustu
útgáfur mannfræðirita; vísað er til útgáfu frá 1957 af Guð-
frœðingatali eftir Björn Magnússon í stað útgáfu frá 1976,
sem þó ætti að vera með fyllri, nýrri og traustari vitneskju
en eldri útgáfa. í Skáldatali taldist mér svo til að væru
a. m. k. 6 guðfræðingar og svo hittist á að þrír eru í röð:
Freysteinn Gunnarsson, Friðrik Friðriksson og Friðrik
Hallgrímsson. Getið er til heimilda í Guðfrœðingatali um
Friðrik Friðriksson - og þá tekið fram að notuð sé útgáfan
frá 1976. Aftur á móti er Guðfrœðingatals ekki getið sem
heimilda við Freystein eða Friðrik Hallgrímsson og sama er
að segja um Jónas Jónasson frá Hrafnagili. Guðfrœðingatal
er einnig nefnt sem heimild við Jakob Jónsson og Jón Kr.
ísfeld, en þar sýndist mér blaðsíðutalið miðað við útgáfuna
frá 1976. Með öðrum orðum kemur ekki að sök þótt Guð-
frœðingatal frá 1957 sé eitt nefnt í heimildaskrá, því að
yngri útgáfan er alltaf notuð. Fleira sást þarna af óná-
kvæmni, t. d. var sagt að bæði bindin af íslenzku skáldatali
hefðu komið út 1973, en seinna bindið kom út 1976. I
þessum heimildum við hvern höfund er svo að sjá, að bók
Silju Aðalsteinsdóttur íslenskar barnabœkur 1780—1979sé
aðeins nefnd við Jónas Hallgrímsson, og verður það að telj-
ast nokkur sparsemi á brúkun hennar. Aftur á móti eru
dæmi þess, að vitnað er til uppprentana á efni úr bók Silju.
Ekki er hugsað um að leita heimilda í ýmsum sértölum og
er það galli, má t. d. nefna Æviskrár MA-stúdenta (Herdís
Egilsdóttir og Iðunn Steinsdóttir) og Bókagerðarmannatal.
Ekki er sparað að geta skrifa sem aðstandendur þessa rits
hafa staðið að og má þar nefna Börn og bœkur, þótt ekki sé
alltaf mikið sagt þar. Ég fletti upp Guðrúnu Guðjónsdótt-
ur í Bókmenntaskrá Skímis 1989 og sá að í Morgunblaðinu
hefðu birst minningargreinar um hana oftar en heimilda-
skrá gat. í heild fannst mér tilvísanir í heimildir vera of fáar,
en þær gera vissulega gagn. Annars er það svo, að þegar val-
ið er úr ritum til að setja í heimildaskrá eins og þarna, get-
ur verið hætta á eins konar ritskoðun og um það má sá sem
tekur saman bókaskrá aldrei gera sig sekan.
Barnabókatalið sjálft, „Útgefnar barnabækur“, kemur
strax á eftir æviágripinu. Þar eru allar bækur taldar upp í
aldursröð sem fer vel á og er góður kostur. Ekki er önnur
vitneskja en titill og útgáfuár og verður það oftast að teljast
nægjanlega nákvæm skráning. Aftur á móti eru „aðeins
taldar fyrstu útgáfúr“, sem er mjög slæm stefna, því að ekki
sést hvort bækur höfunda sem gáfu út bækur fram undir
miðja þessa öld hafa reynst lífvænlegar. Einnig er það svo
að mörg skólasöfn geta ekki eignast fyrstu útgáfur ýmissa
gamalla bóka og þá gefur Skáldatal ekki næga vitneskju um
hvort til séu endurútgáfur eða endurprentanir, sem auð-
veldara væri að afla en frumútgáfnanna. Til hjálpar við
bókaöflun hefði verið kostur að greina frá útgáfuaðila og
hefði það einkum verið til gagns um bækur frá seinustu
árum.
Strax á eftir þessu bókatali eru umsagnir, sem eru í staf-
rófsröð eftir heitum bókanna. Það er mjög þægilegt ef höf-
undar hafa skrifað margar bækur að hafa tvær skrár, aðra í
stafrófsröð en hina í tímaröð. Haft er svo mikið við að skrá
ritdóma í dagblöðum. Hér eru skráðar umsagnir um end-
urútgáfur og bætir upp að nokkru, að þær skuli vanta í skrá
um útgefnar bækur, en það er heldur sérkennilegt að sjá rit-
dóma um útgáfur sem ekki eru nefndar meðal bóka. Nú er
það svo að ritdómar eru ekki skrifaðir um allar bækur og
oft eru barnabækur í flokki þeirra bóka sem ekki er skrifað
um. Af þeim sökum er ekki alltaf hægt að sjá af ritdómum
hvort endurútgáfur hafa komið. Fyrir kom að undir um-
sagnir var sett efni sem betur hefði farið að setja undir
heimildir, má þar nefna grein Sigurborgar Hilmarsdóttur í
Mími, sem sett er undir Hjaltabækurnar en hefði að mín-
um dómi betur átt heima undir heimildum. Við skráningu
þessara umsagna eða ritdóma var ekki leitað í allar bestu
heimildir, því að svo er að sjá að ekki hafi verið leitað í Skrá
Bókmenntafræðistofnunar sem til er á tölvu. Þar hefði mátt
fá viðbætur eftir að spjaldskránni um efni í tímaritum í
Landsbókasafninu sleppir og áður en Bókmenntaskrá
Skírnis tekur við. Dæmi um óþarfa tvítekningu er að allar
bækur, sem Jenna Jensdóttir og Hreiðar Stefánsson sömdu
í sameiningu, eru allar greindar undir báðum höfundum og
einnig allar umsagnir um þær, en þar hefði verið nægjan-
legt að vísa á milli.
Frágangur á Skáldatali finnst mér mjög þokkalegur, let-
ur stórt og gott og umsagnir með minna letri en meginmál
sem fer vel á. Myndir eru af öllum höfúndum nema einum
og er að þeim mikil prýði, þótt fyrir komi að gamlar prent-
aðar myndir hafi ekki komið nógu vel fram. Prýði er einnig
að rithandarsýnishornum höfunda. Prentvillur koma fyrir.
Undanfarin ár hefur á hverju ári komið út fyrir jólin: ís-
lensk bókatíðindi, sem eru leiðbeining fyrir kaupendur jóla-
bóka og því með ónákvæmri skráningu. Síðar eru þessar
sömu bækur ásamt fleirum skráðar miklu nákvæmar í ís-
lenskri bókaskrá, sem Landsbókasafn Islands gefur út. Segja
má að báðar skrárnar gegni sínu hlutverki hvor á sínu sviði
og Bókatíðindin veiti mörgum gagnlegar upplýsingar um
bækur, þótt þær séu ekki nákvæmar og fullkomnar. Ef
spurt hvoru þessara rita líkist Skáldatal meir er svarið að
það líkist tvímælalaust Bókatíðindum meir. Skáldatal bætir
úr brýnni þörf og kemur að verulegu gagni. Margir þeirra
sem skrifað hafa barnabækur eru ekki í hópi þekktustu ein-
staklinga og vitneskja um þá Iiggur oft ekki á glámbekk.
Að lokum er spurning um Skáldatal sem lesendur þessa
greinarkorns geta glímt við að svara: „Er sanngjarnt að gera
meiri kröfúr til þeirra sem að þessu riti standa?“
Einar G. Pétursson
Stofhun Árna Magnússonar
Bókasafnið 18. árg. 1994 65