Bókasafnið - 01.04.1994, Blaðsíða 27

Tafla 2. Fjöldi skólasafna
Fræðslu- Hefúr Hefur ekki
umdæmi skólasafn skólasafn
Reykjavík N=27 24 (88.88%) 3 (11.22%)
Reykjanes N=21 18 (85.71%) 3 (14.29%)
Vesturland N=13 10 (76.92%) 3 (23.08%)
Vestfuðir N=13 5 (38.46%) 8 (61.54%)
N. vestra N=20 9 (45.00%) 11 (55.00%)
N. eystra N=28 21 (75.00%) 7 (25.00%)
Austurland N=20 8 (40.00%) 12 (60.00%)
Suðurland N=28 14 (50.00%) 14 (50.00%)
Alls: N=170 109 (64.12%) 61 (35.88%)
Það sem mesta athygli vekur við Töflu 2 er sú staðreynd
að þrátt fyrir það að Iögum samkvæmt skuli vera skólasöfn
í öllum grunnskólum landsins, vantar ennþá mikið á að svo
sé. Einnig er vafamál hvort sum af þeim skólasöfnum sem
þó eru talin hér með skuli kallast skólasöfn þegar eingöngu
er um nokkrar bækur að ræða staðsettar inn á kennarastofu
eða í kennslustofu, gjarnan óskráðar, og nemendur hafa
mjög takmarkaðan aðgang að þeim.
Mestur skortur virðist vera á Austurlandi þar sem aðeins
8 af 20 skólum eða 40% þeirra skóla sem svöruðu, telja
skólasafn í skólan-
um, og á Vest-
fjörðum þar sem
hlutfallið var rúm
38%. Einn þeirra
kennara sem svar-
aði könnuninni á
Austurlandi nefn-
di, að vandamál
skólans sé að þar
séu stöðug
mannaskipti og
því erfitt að ná
nokkurri festu í
skólastarfinu.
Skólasafn sé starf-
rækt þegar einhver
kennari er til staðar sem kann til verka, annars ekki.
Flestir skólar í Reykjavík og á Reykjanesi hafa skólasöfn
enda eru skólar þar yfirleitt stórir. Það vekur einnig athygli
hversu margir skólar á Vesturlandi og Norðurlandi eystra
hafa skólasöfn þótt skólar þar séu margir smáir.
Reykjavík hefur lengst allra fræðsluumdæma haft mið-
stöð sem sér um skipulagningu og þjónustu við skólasöfn-
in. Af þeim skólum sem ekki höfðu skólasöfn voru tveir
einkaskólar sem njóta ekki sjálfkrafa þjónustu frá Skóla-
safnamiðstöðinni og einn lítill sérskóli sem telur aðeins 10
nemendur.
Nemendafjöldi og skólasöfn
Mjög margir smáir skólar eru hér á landi og eru um
30% þeirra með 50 nemendur eða færri. Sé stærð skóla
skoðuð með tilliti til þess hvort aðeins stærstu skólarnir hafi
safn má sjá að stærðin er ekki algildur mælikvarði á tilveru
skólasafna enda þótt stórir skólar án bókasafna séu tiltölu-
lega fáir.
Af Töflu 3 virðist mega draga þá ályktun að skólar þurfi
að hafa 300 nemendur eða fleiri til þess að hafa möguleika
á nógu fjármagni til þess að reka bókasafn. Séu skólarnir fá-
mennari virðist ekki skipta meginmáli hver nemendafjöld-
Tafla 3. Nemendafjöldi og skólasöfn
Nemenda- Skólar Skólar Svör
fjöldi m/ safn án safns alls
0-20 1 (4.35%) 22 (95.65%) 23
21-50 11 (44.00%) 14 (56.00%) 25
51-100 19 (65.52%) 10 (34.48%) 29
101-150 15 (78.95%) 4 (21.05%) 19
151-200 5 (71.43%) 2 (28.57%) 7
201-300 12 (66.67%) 6 (33.33%) 18
301-400 11 (100%) = 11
401-500 14 (87.50%) 2 (12.50%) 16
501-600 9 (100%) = 9
600+ 10 (90.91%) 1 (9.09%) 11
Fj. vantar 2 (100%) = 2
AIls: 109 (64.12%) 61 (35.88%) 170
inn er. Einkennilegt er t.d. að svo litlu virðist muna á hlut-
fallslegum fjölda skólasafna í skólum með 51-100 nemend-
ur og þeim sem hafa 201-300 nemendur. Aðeins sex til sjö
af hverjum tíu skólum í þessum stærðarflokkum telja sig
hafa skólasafn innan sinna veggja. Fleiri skólar með 100-
150 nemendur telja sig hafa safn en þeir sem hafa 200-300
nemendur.
Reynt var að fá
mynd af því hversu
stór sá hópur væri
sem ekki hefði að-
gang að skólasafni.
Ef reiknað er með
því að skólasöfn
séu tæki til að auka
víðsýni, þekkingu
og leikni í upplýs-
ingaöflun er þarna
um mikið hags-
munamál að ræða.
Séu skoðaðar tölur
um það hversu
hátt hlutfall nem-
enda í hverju
fræðsluumdæmi njóti skólasafnaþjónustu miðað við þá
skóla sem hafa svarað, fást tölur í Töflu 4.
Tafla 4 undirstrikar enn frekar, að skólar í fjórum
fræðsluumdæmum, Reykjavík, Reykjanesi, Vesturlandi og
Norðurlandi eystra, búa hvað best að nemendum sínum
bæði hvað varðar fjölda skólasafna og aðgang skólanem-
enda að skólasöfnum. Samt voru í öllum fræðsluumdæm-
um stórir skólar sem ekki hafa skólasöfn. Stærsti skólinn í
Reykjavík án skólasafns hafði 455 nemendur, stærsti skól-
inn á Reykjanesi sem ekki taldist hafa skólasafn hafði 405
nemendur, á Vesturlandi 89 nemendur, á Vestfjörðum var
einn skóli án skólasafns með 604 og annar með 230, á
Norðurlandi vestra voru 4 skólar með yfir 200 nemendur
sem ekki höfðu skólasafn, stærsti skólinn án skólasafns á
Norðurlandi eystra hafði 137 nemendur, á Austurlandi
180 og á Suðurlandi 137.
Astæðurnar geta verið nokkrar, svo sem þrengsli og
skortur á aðstöðu til að setja upp skólasafn eða nýbygging-
ar þar sem oft dregst lengi að ljúka þeirri álmu sem geyma
á skólasafnið.
Stærð skólasafna
í þrem fræðsluumdæmum voru samsteypusöfn þar sem
Bókasafnið 18. árg. 1994 27
Tafla 4. Fjöldi nemenda og aðgangur að skólasafni
Fræðslu- Fjöldi Fjöldi Fjöldi Fjöldi
umdæmi skóla nemenda nemenda nemenda
m/safn án/ safns alls
Reykjavík 27 12.596 (95.89%) 540 (4.11%) 13.136
Reykjanes 20 7.810 (90.78%) 793 (9.22%) 8.603
Vesturland 13 2.165 (91.97%) 189 (8.03%) 2.354
Vestfirðir 13 285 (19.39%) 1.185 (80.61%) 1.470
Norðurl. vestra 19 705 (36.38%) 1.233 (63.62%) 1.938
Norðurl. eystra 28 3.556 (91.44%) 333 (8.56%) 3.889
Austurland 17 797 (52.82%) 712 (47.18%) 1.509
Suðurland 28 2.766 (82.86%) 572 (17.14%) 3.338
(2 skólar gefa ekki upplýsingar um nemendaíjölda)