Bókasafnið - 01.04.1994, Blaðsíða 56

byggja múra gegn öðrum heimshlutum. Norðurlönd voru
lengi og eru enn fyrirmynd annarra landa á sviði félagsmála
og umhverfisverndar. Nú er sú hætta fyrir hendi, að norræn
samvinna splundrist vegna hræringa í Evrópu og óska
meirihluta Norðurlandanna að verða fullgildir aðilar að
Evrópubandalaginu.
Vitanlega er hugsanlegt að hægt sé hafa áhrif á sam-
starfsform rannsóknabókasafna innan Evrópubandalagsins,
ef Norðurlöndin ganga í bandalagið, en þá verður vart um
að ræða öflugt form eftir norrænni fyrirmynd. Margbreyti-
leikinn verður einkennandi fyrir Evrópubandalagið.
Spurningin er hvort það verður hagstætt fyrir heilsteypt
samstarfsform bókasafna.
Hafa ber þó í huga, að ef maður ætlar að gera eitthvað
norrænt, þá nægir það ekki bara, að það sé norrænt, held-
ur verður það að vera eitthvað sem hentar sérlega vel að
gera á norræna vísu. Þá gildir að koma einhverju til leiðar í
samvinnu, sem ekki væri hægt í ein-
stöku landi. Norræn samvinna hefur
verið lengi við lýði og vitanlega mark-
að norræn bókasöfn. Innganga Norð-
urlandanna mun hafa áhrif á starfsemi
bókasafna og störf bókavarða og þessi
samvinna mun að öllum líkindum
breytast eða jafnvel hverfa, ef löndin
ganga í Evrópubandalagið.
Sérstaða Danmerkur
Það er athyglisvert að skoða stöðu
Danmerkur sérstaklega. Danmörk
hefur, eins og menn vita, verið aðili að Evrópubandalaginu
í meira en tuttugu ár. Dönsk rannsóknabókasöfn hafa
verið þátttakendur í mörgum tilraunaverkefnum innan
bandalagsins. Samtök danskra rannsóknabókavarða, Dan-
marks Forskningsbiblioteksforening hafa hvað eftir annað
áréttað þann eindregna vilja sinn að hætta ekki samstarfi
við hin Norðurlöndin, heldur þvert á móti er þeim mjög
umhugað um að halda því áfram í framtíðinni. Og hvers
vegna? Vegna þess, að dönskum bókavörðum finnst, að
þeir standi miklu nær Norðurlöndunum menningarlega,
Iandfræðilega og hvað tungumálið snertir og ekki síst vegna
þeirrar staðreyndar, að þeir hafi í nútíð og fortíð borið allt
of mikið úr býtum í norrænni samvinnu til þess að yfirgefa
hana.
Samkvæmt dönskum bókavörðum hefur samvinnan
innan Evrópubandalagsins fyrst og fremst haft þýðingu í
sambandi við staðla, höfundarrétt og samstarfsreglur.
Danir leggja mikla áherslu á að halda fast í og þróa frek-
ar sameiginlega staðla innan bókasafna og að tryggja notk-
un þessara staðla með því að koma þeim í gagnið á hag-
kvæman hátt. Þróun á nýrri CD-ROM framleiðslu er
einnig mikið áhugamál danskra bókavarða.
Ahrif Evrópubandalagsins eru nú mjög mikil. Af þeim
lögum, sem tóku gildi í Danmörku 1991 voru 96% (3 496
lög) sett afþingi Evrópubandalagsins og 4% (152 lög) voru
sett af danska þinginu, þar af var sjötti hluti (25 lög) fyrir-
skipanir Evrópubandalagsins, færð í danskan lagabúning.
Evrópubandalagið
Það flóð upplýsinga, sem þegnar Norðurlandanna hafa
fengið yfir sig síðustu mánuði hefur verið brotakennt og er
ekki alltaf auðvelt að túlka. Rómarsáttmálinn frá 1957
skapar grundvöll og réttarfarslegan grunn fyrir bandalagið
og er að vissu leyti allrar athygli verður fyrir bókaverði sem
og aðrar starfsstéttir. Þar kveður til dæmis á um tollafríð-
indi milli allra Evrópubandalagslanda og sameiginlegan
tollamúr gagnvart öðrum svæðum. Frá og með 1985 var
svokallaður innri markaður ákveðinn og áttu öll lagaákvæði
að gilda frá 1. janúar 1993. Frelsin fjögur eru látin lýsa
innri markaðinum, en þau eru:
1. Frjálsir vöruflutningar. Allar vörur skal vera unnt að
kaupa eða selja án takmarkana í öllum bandalagslönd-
unum.
2. Frjáls fólksflutningur. A vinnumörkuðum landanna
eiga allir þegnar landanna að hafa sama rétt.
3. Frjáls fjármagnsflutningur. Allt fjármagn geti flotið
hindrunarlaust milli landanna. Fólki sé frjálst að setja á
fót fyrirtæki eða fara með fjármuni til að fjárfesta í fyrir-
tækjum annarra Ianda.
4. Frjáls þjónustustarfsemi. Sérhver þegn bandalagsland-
anna á rétt til að flytja til og sækja um
vinnu í öllum bandalagslöndunum.
Sérmenntað fólk getur boðið fram
þjónustu sína í þeim löndum, sem
það vill. Möguleikar til að stunda
nám í löndunum aukast verulega.
Við bókaverðir höfum auðvitað
mikinn áhuga á, hvernig evrópska
samvinnan muni hafa áhrif á okkar
sviði, það er að segja fyrir bókina,
bókasöfnin og bókaverðina.
Ef við byrjum á bókasafnsfræðing-
um sem starfsstétt, þá mun hinn sameiginlegi evrópski
vinnumarkaður standa opinn fyrir þá sem hafa áhuga á að
sækja um vinnu til annarra bandalagslanda. Samkomulag-
ið tryggir, að allt svæðið er opið bókasafnsfræðingum, sem
hafa hlotið menntun á Norðurlöndum. A sama hátt opnast
Norðurlönd fyrir kollega frá öllum hinum löndunum. Við-
urkenna ber prófskírteini frá einu landi til annars og skjöl
um verkreynslu í starfsmati.
Hvað viðkemur hreyfifrelsi fólks, þá er grunnhugmynd-
in að sérhver þegn Evrópubandalagsins geti unnið eða
stundað nám og sest að í öðrum bandalagslöndum án
atvinnu- eða dvalarleyfis að því tilskildu að hann geti fram-
fleytt sér. Enginn má „vera öðru landi byrði“, eins og það
er kallað. Vegabréfsskoðanir munu hverfa.
Ekki má mismuna innfæddum og útlendingi, hvað
varðar störf. Hafi maður sömu hæfni til starfsins skal mað-
ur hafa sama rétt. Þetta mun þýða meiri blöndun þjóðern-
is í bókavarðastéttunum en verið hefur.
Hvað menntunarkröfur áhrærir, þá felur hreyfifrelsi
ásamt frelsi til að ráða sig í vinnu það í sér, að viðurkenna
verður menntunarkröfur landa í milli. Prófa og starfsrétt-
inda er krafist varðandi mörg störf, þar að auki er reiknað
með að tungumálakunnátta verði áskilin í viss störf til
dæmis á bókasöfnum.
Aukin samvinna landa Evrópubandalagsins mun hafa
áhrif á starfsemi bókasafnanna. Sé litið til þeirrar sam-
vinnu, sem þegar á sér stað innan bandalagsins, ber fyrst að
nefna tölvuvædd gagnasöfn. Nú mun vera til álitlegt safn
tölvubanka, það er að segja 50 talsins, sem gerðir hafa ver-
ið af stofnunum og nefndum innan Evrópubandalagsins
(þessi tala er miðuð við mitt ár 1993). Af þeim eru um það
bil 30 opnir almenningi. Gagnagrunnarnir innihalda fjöl-
mörg efnissvið, þar á meðal umhverfismál, tækni, lög, fjár-
mál, landbúnað, tölfræði og heilbrigðismál svo dæmi séu
56 Bókasafitið 18. árg. 1994