Bókasafnið - 01.04.1994, Blaðsíða 50

Gunnhildur Manfreðsdóttir, bókasafnsfræðingur
Viðskiptaheimurinn - upplýs-
ingar og þjónusta
Erindi byggt á mastersritgerð höfundar frá Háskólanum í Wales, 1993,
flutt á 20 ára afmœlishátíð Félags bókasafnsfrœðinga, 11. nóvember 1993
Hlutverk upplýsinga í heimi viðskipta hefur aukist gíf-
urlega á síðustu áratugum. Upplýsingar eru orðnar
jafn mikilvægur þáttur í starfsemi fýrirtækja og hráefni og
vinnuafl. Fyrirtæki með virka upplýsingamiðlun byggja
stefnumörkun og ákvarðanatöku á áreiðanlegum, hnitmið-
uðum og nýjum upplýsingum. Því eru þau ætíð betur und-
irbúin undir fyrirsjáanlegar breytingar á mörkuðum eða
breytt efnahagsástand ríkja og hafa þar með sterkari sam-
keppnisstöðu en ella. I upplýsingum felst ákveðið vald.
Skilningur á mikilvægi upplýsinga og þekking á upplýs-
ingaleiðum er ein af forsendum fyrir árangri í viðskiptum.
í þessu erindi verða sérkenni viðskiptaupplýsinga út-
skýrð, dæmi tekin um íslenskar viðskiptaheimildir, upplýs-
ingaþörf mismundi notendahópa skoðuð og þjónusta
bókasafna og upplýsingamiðstöðva hér á landi fyrir við-
skipta- og atvinnulífið.
Viðskiptaupplýsingar - skilgreining
Viðskiptaupplýsingar eru þau opinberu gögn (útgefin)
sem eru nauðsynleg við ákvarðanatöku í fyrirtækjum, við-
skiptastofnunum og hjá stjórnvöldum.
Með því að líta á fyrirtæki sem upplýsingakerfi er hægt
að greina milli innra og ytra umhverfis. Innra umhverfi
tekur til upplýsinga um fyrirtækið sjálft og rekstur þess,
eins og framleiðslu, sölu, birgðahald o.s.frv. Ytra umhverfi
inniheldur aftur á móti þá þætti sem geta haft áhrif á
ákvarðanatöku fyrirtækis, þ.e.a.s. upplýsingar utan fyrir-
tækis. Skilgreining viðskiptaupplýsinga nær til upplýsinga
um ytra umhverfi fyrirtækja.
Meginsvið viðskiptaupplýsinga eru markaðsupplýsing-
ar, fjármagnsupplýsingar, fyrirtækjaupplýsingar, fram-
leiðsluupplýsingar og almennar hagfræðilegar upplýsingar
um starfsumhverfi fyrirtækja og stofnana.
Notendahópar - upplýsingaþörf
Mismunandi hópar hafa þörf fyrir viðskiptaupplýsingar
í þjóðfélaginu, t.d. nemendur, stjórnmálamenn, frétta-
menn, fólk í atvinnuleit, fjárfestar, upplýsingafulltrúar og
útgefendur. Upplýsingaþörfin er mismunandi milli þessara
hópa en mikilvægasti notendahópurinn eru fyrirtækin sjálf.
Upplýsingaþörf fólks í viðskiptalífinu spannar vítt svið
en það sem einkennir hana hvað mest er hversu nýjar upp-
lýsingarnar þurfa að vera, eins og upplýsingar um stöðu
hinna ýmsu fjármagnsmarkaða, alþjóðleg efnahagsmál,
framleiðslu atvinnugreina, þjóðartekjur, stöðu fyrirtækja,
markaðsrannsóknir o.s.frv.
Upplýsingaþörf einstakra framleiðslugreina er mismikil,
í sumum greinum er tækniþróun mjög hröð og miklar
sveiflur á mörkuðum, eins og í hugbúnaðariðnaði, sem
kallar á stöðugt upplýsingaflæði.
Viðskiptaheimildir
Viðskiptaheimildir geta verið í mismunandi formi;
prentaðar, mikrofisjur, eða í tölvutæku formi eins og
gagnagrunnar, geisladiskar, „viewdata- eða audiotext".
Sama heimildin getur verið til í mismunandi formi, eins og
alþjóðlega Kompass fyrirtækjaskráin er bæði til í prentuðu
og tölvutæku formi. Það er að verða algengara að upplýs-
ingar séu einungis gefnar út í tölvutæku formi, sem er mjög
heppilegur miðill fyrir viðskiptaupplýsingar.
Bein upplýsingaleit í tölvu hefur marga kosti umfram
prentaðar heimildir. Þeir helstu eru að; upplýsingarnar eru
nýrri, Ieitarmöguleikar eru mun fleiri, og landfræðileg stað-
setning notenda skiptir ekki máli, sem er mikilvægt fyrir
okkur Islendinga. Við höfum sama aðgang að töivutækum
upplýsingum og aðrir í heiminum.
Þó erfitt sé að afmarka viðskiptaupplýsingar á einhvern
hátt, er hægt að skipta þeim í fimm efnisflokka, eins og fyrr
greinir. Hver þessara flokka hefur ákveðin sérkenni sem
verða útskýrð nánar.
Fjármagnsupplýsingar veita upplýsingar um verð og
þróun á hrávöru, eins og áli eða öðrum málmvörum, og
þróun á gjaldeyrismörkuðum, peningamörkuðum og verð-
bréfamörkuðum. Fjármagnsupplýsingar veita aðallega upp-
lýsingar um verð en geta þó líka verið í texta formi, eins og
skoðanir, álit og greining á stöðu mála. Uppsprettur fjár-
magnsupplýsinga koma m.a. úr viðskiptakerfum verðbréfa-
þinga. I fjármagnsheiminum skiptir tími mjög miklu máli
því er bein upplýsingaleit í tölvu mjög heppileg aðferð.
Verð á hlutabréfum og öðrum verðbréfum er yfirleitt að
finna í tölvutæku formi, en einnig í dagblöðum, eins og
MorgunblaSinu sem birtir daglega tölur frá Verðbréfaþingi
Islands og opnu tilboðsmörkuðunum. Haustið 1993 opn-
aðist í fyrsta skipti beinlínuaðgangur fyrir almenning að
Verðbréfaþingi Islands, gengum bandaríska gagnabankann
Dow Jones Telerate. Fyrirtækið Strengur hf. er umboðsað-
ili fyrir Dow Jones Telerate. Upplýsingar berast á 10 mín-
útna fresti frá Verðbréfaþinginu í gagnabankann. Því geta
fjárfestar í Hong Kong, sem dæmi, fengið upplýsingar um
helstu stærðir á íslenskum fjármagnsmarkaði næstum jafn
óðum og kaupin gerast á íslandi.
Fyrirtækjaupplýsingar er sá flokkur sem hvað mest er
þörf á og mest er notaður. Upplýsingar um fyrirtæki eru
grunnheimildir fyrir viðskiptaheiminn, upplýsingar um
starfsemi fyrirtækja, fjárhagslega stöðu þeirra, framleiðslu,
stjórnarformenn og helstu yfirmenn, orðstír fyrirtækisins
o.s.frv. Utgefnar skrár um fyrirtæki tiltaka allt frá nauðsyn-
legustu upplýsingum, (nafn og heimilisfang) til nákvæmra
skýrslna um starfsemi og stöðu fyrirtækja. Frumupplýsing-
50 Bókasafnið 18. árg. 1994