Bókasafnið - 01.04.1994, Blaðsíða 42

bókasafns- og upplýsingafræði eru gerðar og/eða birtar á ís-
landi eru líka margvíslegar. Helsta hindrunin er ef til vill sú
að rétta „rannsóknarjarðveginn“ vantar, faglegt umhverfi
sem hvetur til og býður heim rannsóknum. Þörf er á um-
ræðu um þessi mál og bókasafnsfræðingar verða að gera sér
ljóst að auknar rannsóknir bæta stöðu þeirra og bókasafns-
fræðinnar í heild. Rannsóknarvinna er góð leið til að halda
sér við faglega og hópvinna getur verið nauðsynleg fyrir
flesta íslenska bókasafnsfræðinga sem vinna mjög oft einir
á söfnum.
Aukin menntun bókasafnsfræðinga gæti leitt til fjöl-
breyttari rannsóknaraðferða. Tölfræðiupplýsingar um starf-
semi bókasafna nægja ekki til að afla þeirra fjármuna sem
söfnin þurfa, fleiri vandaðar rannsóknir er besta leiðin til
þess. Flytja þarf áhersluna frá lýsandi rannsóknum til rann-
sókna sem hafa forspárgildi eða sem hægt er að draga álykt-
anir af við stefnumörkun og skipulagningu. Skiljanlegt er
að þeir sem hafa getu og tækifæri til birti rannsóknir sínar
á alþjóðlegum vettvangi, en einnig þarf að beina kastljósinu
að séríslenskum málefnum og birta niðurstöður íslenskra
rannsókna á íslensku. Möguleikar á slíkum rannsóknum
hafa aukist á undanförnum árum og í því sambandi má
nefna aukinn fjölda ýmiss konar bókasafna, aukna notkun
bókasafna, fleiri bókasafnsfræðinga og meiri útgáfu efnis
um bókasafnamál.
7.0. Tillögur urn rannsóknir og úrbætur
Ljóst er að þörf er á auknum rannsóknum í bókasafns-
og upplýsingafræði á íslandi tii að byggja upp góða bólca-
safnsþjónustu. Eftirfarandi tillögur eru byggðar á niður-
stöðum þessarar rannsóknar:
Kannað verði til hlítar hvaða rannsóknir hafa verið gerð-
ar og að hvaða rannsóknum er verið að vinna. Óprentaðar
rannsóknir og rannsóknir á öðrum sviðum (t.d. í sagnfræði,
félagsfræði og menntamálum), sem skipta máli fyrir bóka-
safns- og upplýsingafræði, ætti að taka með. Rannsókn
þeirri sem hér birtist var ekki ætlað að vera tæmandi en
engu að síður gefur hún til kynna að ýmsar eyður eru í
skrifum um íslensk bókasafnamál.
A þeim sviðum, þar sem litlar eða engar rannsóknir hafa
verið gerðar á íslandi, er greinilega þörf á úrbótum. Þar er
um að ræða stjórnun, tölvuvæðingu og notendur bóka-
safna. Auk þessa er ekki til neitt yfirlitsrit um sögu íslenskra
bókasafna. Frásagnir af sögu einstakra bókasafna hafa verið
birtar en fæstar þeirra byggjast á vísindalegum rannsókn-
um. Nauðsynlegt er að safna sögulegum staðreyndum um
þróun bókasafna á íslandi meðan það er enn hægt. Rann-
sókna er þörf til að leysa sérstök vandamál sem tengjast
bókasöfnum á íslandi, t.d. þjónustu við afskekktar byggð-
ir, skipulagningu bókasafnskerfa lítilla þjóða og vandamál
sem tengjast einhæfri og takmarkaðri bókaútgáfu.
Vegna þess hve fáir birta rannsóknir og vegna fjölda svo-
kallaðra faggreina vaknar sú spurning hvort það sé sama
fólkið sem birtir rannsóknir og sem skrifar faggreinar. Það
gæti verið athyglisvert skoðunarefni.
Einnig þyrfti að gera könnun á viðhorfum íslenskra
bókasafnsfræðinga til rannsókna í bókasafns- og upplýs-
ingafræði. Við það mundu safnast upplýsingar sem hægt
væri að nota til að skipuleggja faglegt starf innan stéttarinn-
ar og um leið væri lögð áhersla á mikilvægi rannsókna inn-
an greinarinnar.
Koma þarf á fót nefnd um rannsóknir í bókasafns- og
upplýsingafræði. Meðal verkefna hennar ætti að vera til-
lögugerð um áherslur í framtíðarrannsóknum. Nefndin
gæti einnig miðlað upplýsingum um rannsóknir sem eru í
gangi og stuðlað að því að bókasafnsfræðingar, sem áhuga
hafa, geti komið saman og rætt þau mál.
Ef birta á niðurstöður íslenskra rannsókna á íslandi er
einhvers konar útgáfa, ef til vill árleg, nauðsynleg. Þetta
gæti verið samvinnuverkefni bókasafns- og upplýsingafræði
við Háskóla íslands og Félags bókasafnsfræðinga og ef til
vill í samvinnu við aðra hópa og stofnanir með svipuð
markmið og áhugamál. Þar væru birtar skýrslur um rann-
sólcnir á öllum stigum, allt frá litlum innanhússverkefnum
til stórra verkefna sem styrkt væru úr opinberum sjóðum.
Einnig mætti hugsa sér stutt yfirlit yfir BA-verkefni sem
lokið er við Háskóla Islands. Bókasafhinu er ekki ætlað að
vera rannsóknartímarit en sú ritstjórnarstefna að birta eina
merkta rannsókn í hverju hefti gæti hvatt til útgáfu rann-
sóknarniðurstaðna og þær greinar mundu ná til víðari les-
endahóps en ella.
Vitað er að niðurstöður sumra rannsókna, sem hafa ver-
ið gerðar á Islandi, eru ekki ætlaðar til birtingar. Sama gild-
ir einnig um flestar námsritgerðir Islendinga sem taka
meistarapróf við erlenda háskóla. Það þarf að hvetja fólk til
að ganga þannig frá verkum sínum að þau séu hæf til út-
gáfu og birta þau. Þetta gæti verið hlutverk nefndarinnar
sem áður er minnst á.
Bókasafnsfræðingar þurfa að berjast fyrir því að ákvæði
um rannsóknir verði víðtækari í lögum um nýja Þjóðarbók-
hlöðu en gert er ráð fyrir í drögunum. Slík breyting gerði
Þjóðarbókhlöðusafninu kleift að taka virkan þátt í rann-
sóknum.
Bókasafnsfræðingar þurfa líka að líta í eigin barm. I nú-
verandi lögum Félags bókasafnsfræðinga er einungis sagt að
stuðla eigi ,,að bættri aðstöðu til rannsókna og náms í
bókasafnsfræði.“ (Félag bóksafnsfræðinga, 1993). Þessu
þarf að breyta í þá átt að félagið taki þátt í rannsóknum og
hvetji til rannsókna og birtingar á þeim. Félagsmenn ættu
að íhuga með hvaða ráðum væri hægt að undirbúa „rann-
sóknarjarðveginn“ innan stéttarinnar. Til slíkra aðgerða
mætti telja rannsóknarstyrki, þátttöku í útgáfu á rannsókn-
arefni og stofnun rannsóknarnefndar.
Athugasemd frá frá höfundum:
Grein þessi er unnin upp úr enskri útgáfu af rannsókninni og
er mjög mikið stytt. Mörgum heimildum er einnig sleppt.
Höfundar gera sér Ijóst að ekki er víst að allir séu sammála
valiþeirra á rannsóknum og munu taka meðþökkum ábend-
ingum um rit eða greinar sem attu að bœtast í flokk rann-
sókna í frœðunum. Verið er að vinna að frekari samantekt.
HEIMILDIR:
Atkins, Stephen E. 1988. Subject trends in library and information sci-
ence research, 1975-1984. Library Trends36: 633-658.
Busha, Charles H. og Stephen P. Harter. 1980. Research Methods in Libr-
arianship : Techniques and Interpretation. New York : Academic Press.
Buttlar, Lois. 1991. Analyzing the library periodical literature : content
and authorship. College and Research Libraries 52: 38-53.
Cano, Virginia og C. Rey. 1993. Ten Years of Spanish Library and In-
formation Science Research: a Bibliometric Study. Paper presented at the
59th IFLA Conference, Barcelona, Spain, August (197-THEORE).
Clyde, Laurel A. 1992. Introduction to research in school librarianship.
Australian Library Review 9(3): 182-185.
Dyer, Hilary og Richard Stern. 1990. Overcoming barriers to library and
information science research : a report of the First Advanced Research
Institute held at the University of Illinois at Urbana-Champaign.
Intemational Journal of Information and Library Research 9: 173-185.
Eisenberg, Michael B. 1993. Current research. School Library Media Qu-
arterly 21(4): 241.
Feehan, Patricia, W. Lee Gragg, W. Michael Havener og Diane D. Kest-
er. 1987. Library and information science research : an analysis of the
42 Bókasafnið 18. árg. 1994