Morgunblaðið - 05.11.2004, Blaðsíða 8

8 FÖSTUDAGUR 5. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Svona, þið farið létt með að hesthúsa þetta strákar, þið hafið nú ekki fengið samninga-
vöfflur í tíu ár.
Útstreymi gróður-húsalofttegundavegna umferðar
fólksbíla í Reykjavík er
talið hafa aukist um tæp
10% frá árinu 1999 til 2002
en sé einnig tekið tillit til
útblásturs vegna umferð-
ar sendiferðabifreiða
nemur aukningin á um-
ræddum fjórum árum
11,7%.
Þetta er meðal þess sem
fram kemur í nýrri grein-
argerð Finns Sveinssonar
um losun gróðurhúsaloft-
tegunda af völdum um-
ferðar í Reykjavík á árun-
um 1999 til 2002 en
greinargerðin var unnin
fyrir Umhverfis- og heilbrigðis-
stofu Reykjavíkur.
Útstreymi gróðurhúsaloftteg-
unda frá bæði fólks- og sendi-
ferðabifreiðum jókst umtalsvert
en aftur á móti dró úr því frá
strætisvögnum. Sé horft til út-
streymis á landinu öllu er aukn-
ingin á útstreymi gróðurhúsaloft-
tegunda öllu minni eða um 1,7% á
ári. Ástæða þess að útstreymið
eykst meira í Reykjavík er sú að
þar fjölgar mun hraðar í bílaflot-
anum en annars staðar á landinu.
Um fjórðungur af útstreymi á
gróðurhúsalofttegundum á Ís-
landi er vegna samgangna. Fjórar
af hverjum tíu bifreiðum í landinu
eru skráðar í Reykjavík og því má
ætla að um 10% af útstreymi gróð-
urhúsalofttegunda séu vegna um-
ferðar bifreiða sem skráðar eru í
Reykjavík. Aukning útstreymis
um 10% í Reykjavík á tímabilinu
1999–2002 jafngildir því um 1%
aukningu á útstreymi gróður-
húsalofttegunda í landinu öllu.
Gróðurhúsalofttegundir og
mengun ekki sami hluturinn
En hvað eru gróðurhúsaloftteg-
undir og þýðir aukið útstreymi
þeirra í Reykjavík að mengun þar
hafi vaxið?
Nei, í raun er málið alls ekki svo
einfalt. Gróðurhúsalofttegundir
eru ekki eingöngu koltvísýringur.
Við bætist útstreymi á metani
vegna ófullkomins bruna á elds-
neyti og hláturgasi, sérstaklega
frá bifreiðum sem knúnar eru dís-
ilvélum. Ekki er beint samhengi á
milli útstreymis á gróðurhúsaloft-
tegundum og mengunar sem hef-
ur áhrif á líf og heilsu fólks í höf-
uðborginni.
Til lengri tíma litið veldur
koltvísýringurinn hinum svoköll-
uðum gróðurhúsaáhrifum sem
aftur hafa bein áhrif á veðurfar,
hitastig o.s.frv. Koltvísýringur er
aftur á móti ekki lofttegund sem
er eitruð fyrir fólk í því magni sem
hér er rætt um. „Þetta er kannski
mengun til lengri tíma litið í þeim
skilningi að hún raskar ákveðnu
jafnvægi í kolefnishringrásinni og
öðru slíku. En það er rétt að taka
það skýrt fram að þetta er ekki
eitthvað sem fer ofan í lungun á
okkur og gerir eitthvað illt,“ segir
Hjalti Guðmundsson hjá Um-
hverfisstofu.
En 11,7% aukning á útstreymi
er mikil aukning á aðeins fjögurra
ára tímabili. Er þess að vænta að
þessi þróun haldi áfram á næstu
árum?
Nei, svo er ekki, að minnsta
kosta ekki með sama hraða, segir
Hjalti. „Við skulum orða það
þannig að við gerum ekki ráð fyrir
að þessi þróun verði svona ör á
næstum árum vegna þess að það
eru ákveðnar vísbendingar sem
benda til þess að við séum einfald-
lega að ná ákveðinni mettun í bíla-
eign. Þannig að við gerum alls
ekki ráð fyrir að þessi aukning
verði svona stíf eins og undanfarin
ár og þessar niðurstöður gefa til
kynna,“ segir Hjalti.
Spurður hvort Reykjavíkur-
borg hafi sett sér einhver mark-
mið um losun gróðurhúsaloftteg-
unda á næstu árum segir Hjalti að
ástæða þess að Umhverfis- og
heilbrigðisstofa borgarinnar er að
velta fyrir sér umhverfisvísum al-
mennt sé sú að menn þurfi að
meta stöðuna.
„Þetta er stöðumat á þeim um-
hverfismálum sem við teljum
brýnust einmitt núna, þ.e. sam-
göngugeirinn í heild sinni. Við
gerðum sambærilega skýrslu fyr-
ir ári síðan með miklu fleiri mæli-
kvörðum raunar. Þá kom auðvitað
fljótlega í ljós að brýnasta úr-
lausnarefnið hér í borginni er á
sviði samgöngumála. Þannig að
nú látum við gera þessa skýrsla til
þess að meta stöðuna í þeim mála-
flokki og síðan er eftir að vinna þá
vinnu. Ein ástæða þess að við ger-
um þetta einmitt núna er að við
erum að fara í endurskoðun á um-
hverfisáætlun Reykjavíkurborgar
og reiknum með því að ljúka þeirri
vinnu á næsta ári. Þannig að það
er engin markmiðasetning komin
enn, þetta er stöðumat.“
Hjalti segir að nú séu 615 bílar
á hverja þúsund íbúa og fræðilega
séð tali menn um að sú tala geti
kannski farið í 620–630 bíla en þá
sé staðan orðin sú að eitt bílpróf
sé á hvern bíl.
„Við getum einfaldlega ekki
keyrt mikið fleiri bíla eða keyrt
mikið meira innan borgarmark-
anna og því gerum við ekki ráð
fyrir því, miðað við óbreytta land-
notkun, að það verði nein veruleg
aukning á útstreymi gróðurhúsa-
lofttegunda á næstu árum. Sam-
setning bílaflotans getur að vísu
breyst en það er þá eini óvissu-
þátturinn,“ segir Hjalti.
Fréttaskýring | Útblástur í Reykjavík
Útstreymið óx
um tæp 12%
Ekki gert ráð fyrir að útstreymið muni
aukast jafnmikið á næstu árum
Bílaflotinn stækkar og útstreymið eykst.
Fjölgun í bílaflotanum
langmest í höfuðborginni

Aukið útstreymi gróðurhúsa-
lofttegunda í Reykjavík talið til-
komið vegna fjölgunar og auk-
innar umferðar bæði einkabíla
og sendibifreiða en aftur á móti
hefur dregið úr útstreymi á
gróðurhúsalofttegundum frá
strætisvögnum. Afar ósennilegt
er að þessi þróun muni haldi
áfram með sama hraða þar sem
bifreiðaeignin er farin að nálgast
það að einn bíll sé á hvert einasta
ökuskírteini.
arnorg@mbl.is
EF VIÐ reynum að nálgast börnin á
þeirra forsendum og notum aðferðir
og leiðir sem henta þeim þá kom-
umst við að því að þau hafa skoðanir
á hlutunum og geta tjáð þær ef þau
fá tækifæri til þess á sinn hátt. Börn
eiga rétt á að segja álit sitt á mál-
efnum er þau varða og okkur ber því
raunverulega skylda til að finna að-
ferðir sem henta börnunum til að
leita eftir skoðunum þeirra. Þetta er
mat Jóhönnu Einarsdóttur, dósents
í menntunarfræði við Kennarahá-
skóla Íslands, en hún mun í dag
flytja erindi er nefnist „Við lærum
mannasiði í leikskólanum. Mat fimm
ára barna á leikskólastarfi“ á mál-
þingi um börn og unglinga sem fram
fer í Háskóla Íslands í dag.
Í fyrirlestri sínum segist Jóhanna
munu gera grein fyrir niðurstöðum
rannsóknar þar sem mat leikskóla-
barna og viðhorf þeirra til leikskól-
ans voru könnuð.
Að sögn Jóhönnu notaði hún fjöl-
breyttar aðferðir í rannsókn sinni á
viðhorfum barnanna. „Þegar maður
talar við krakka er mikilvægt að
hafa í huga að ekki er hægt að nota
sömu aðferðir og þegar rætt er við
fullorðna,“ segir Jóhanna, en meðal
aðferða sem hún notaði voru hóp-
viðtöl og að láta börnin teikna.
„Einnig fórum við um leikskólana og
tókum myndir af því sem krökk-
unum þótti markverðast og ræddum
svo saman út frá myndunum. Auk
þess vorum við með spurn-
ingakönnun í formi spils, þannig að
könnunin varð að leik,“ segir Jó-
hanna og tekur fram að niðurstöður
rannsóknarinnar hafi sýnt að börnin
höfðu myndað sér ákveðnar skoð-
anir á leikskólanum og því starfi sem
þar fór fram og þau greindu skil-
merkilega frá þeim.
Hvenær upplifa börn fátækt?
Er hægt að gefa sér að barn búi
við fátækt ef foreldrar þess hafa
tekjur undir ákveðnum viðmið-
unarmörkum? Búa börn efnaðra for-
eldra við allsnægtir eða geta þau lið-
ið skort? Þetta eru meðal þeirra
spurninga sem Cynthia Liisa Jeans,
félagsráðgjafi og
MA-nemi í fé-
lagsráðgjöf við Há-
skóla Íslands, mun
velta fyrir sér í erindi
sem nefnist „Fátækt
barna í velferð-
arríkjum“. Í erindi
sínu mun Cynthia
einnig greina frá
undirbúningi að ís-
lenskri rannsókn á
fátækt sem hún mun
ásamt Guðnýju Björk
Eydal, félagsráðgjafa
og lektor í fé-
lagsráðgjöf við Há-
skóla Íslands, vinna í
samvinnu við Félagsþjónustuna í
Reykjavík á næstu mánuðum.
Aðspurð segir Guðný hvatann að
rannsókninni þá niðurstöðu erlendra
fræðimanna að ekki sé sjálfgefið
samhengi milli þess að fjölskylda
barns sé með tekjur undir fátækt-
armörkum og að barnið upplifi fá-
tækt. „Þannig sýna erlendar rann-
sóknir að viss hluti barna í
fjölskyldum, sem mælast undir
ákveðnum tekjumörkum, upplifir
ekki fátækt. Þau virðast
því ekki búa við skort
þrátt fyrir lágar tekjur
heimilisins og geta t.d.
tekið þátt í íþrótta- og
tómstundastarfi, sem
helgast oft af því að for-
eldrar barnanna setja
þarfir barnanna fram
fyrir allt annað og líða
jafnvel skort sjálf.
Að sögn Guðnýjar er
mikilvægt að kanna við-
horf barnanna til fátækt-
ar og upplifun þeirra á
fátækt. „Því ef þú ætlar
að mæla fátækt sem eitt-
hvað meira en tekjur
undir einhverri ákveðinni línu og líta
á það sem spurningu um hvort við-
komandi sé útskúfaður frá einhverri
félagslegri þátttöku verður auðvitað
að mæla það út frá sjónarhóli
barnanna, því það getur enginn full-
orðinn sagt hvað barnið þarf til að
finnast það vera með félagslega,
hvað það er sem jafningjahópurinn
er að gera og hvað það er sem barnið
skilgreinir sem „ekki-þátttöku“ eða
útskúfun.“
Verðum að nálgast börnin
á þeirra forsendum
Morgunblaðið/Þorkell
Cynthia Liisa Jeans, félagsráðgjafi og MA-nemi í félagsráðgjöf við Háskóla
Íslands, og Guðný Björk Eydal, félagsráðgjafi og lektor í félagsráðgjöf við
HÍ, beina sjónum sínum að fátækt barna í velferðarríkjum.
Jóhanna Einarsdóttir